ابتکار و خلاقیت در علوم انسانی
سال:1395 | دوره:6 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش برنامه جرات ورزی بر میزان تفکر انتقادی (خلاقیت، بالندگی، تعهد) در دانش آموزان دختر پایه دوم دوره متوسطه اول شهر خرم آباد انجام گرفت.روش: طرح پژوهش به شیوه نیمه آزمایشی و از نوع پیش آزمون- پس آزمون و پیگیری با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه دوم دوره متوسطه اول شهر خرم آباد در سال تحصیلی 95- 1394 بود. حجم نمونه به تعداد 44 نفر (22 نفر گروه آزمایش و 22 نفر گروه گواه) با استفاده از روش تصادفی خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شد. ابزار اندازه گیری در این پژوهش، پرسشنامه تفکر انتقادی ریکتس (2003) بود. گروه آزمایش تحت آموزش برنامه جرات ورزی قرار گرفت. بعد از اتمام جلسات آموزشی، از هر دو گروه آزمایش و گواه پس آزمون و مجددا دو ماه بعد، از هر دو دو گروه پیگیری به عمل آمد. داده ها با استفاده از آزمون آماری تحلیل کوواریانس چند متغیری با کمک نرم افزار spss-19 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که آموزش برنامه جرات ورزی به طور کلی بر تفکر انتقادی (P<0.001) و از بین خرده مولفه های آن، بر بالندگی و تعهد (P<0.001) تاثیر داشت ولی بر خرده مولفه خلاقیت تاثیر نداشت. این نتایج در مرحله پیگیری نیز حفظ شد.نتیجه گیری: آموزش برنامه جرات ورزی موجب افزایش تفکر انتقادی دانش آموزان می شود.

زمینه: خلاقیت در موفقیت افراد، سازمان ها و جوامع از نقش برجسته ای برخوردار است. اما زمانی این نقش به خوبی ایفا می شود که بتوان استعداد خلاقیت افراد را از قوه به فعلیت درآورد که این خود مستلزم فراهم نمودن شرایط مناسب است. در این راستا می توان به رفتار های سه گانه بخل، میانه روی و اسراف اشاره کرد که تاثیر آن ها بر خلاقیت نامعین است.هدف: پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر رفتار های سه گانه بخل، میانه روی و اسراف بر خلاقیت انجام شده است.روش: با بهره گیری از روش های اکتشافی و کیفی، موقعیت نامعین تاثیر رفتارهای سه گانه بر خلاقیت بر اساس منابع معتبر موردپژوهش قرار گرفت. به این ترتیب که، مطالب مرتبط با تاثیر رفتارهای سه گانه بر خلاقیت استخراج شد، مطالب با محتوای یکسان و منابع متفاوت ترکیب شدند، مطالب متفاوت با منابع متفاوت در قالب تاثیر هرکدام از رفتارهای سه گانه با خلاقیت، تفکیک شدند، به مطالب هرکدام از رفتارهای سه گانه و خلاقیت، نظم و سازمان داده شد و در نهایت، تاثیر رفتارهای سه گانه بر خلاقیت در قالب یک مدل واحد به تصویر کشیده شد.یافته ها: مدل حاصله از تحقیق نشان می دهد که رفتار های سه گانه در قالب یک پیوستار که بخل و اسراف در مقابل هم قرار داشته و میانه روی نقطه وسط آن هاست، بر خلاقیت تاثیر دارند. به این صورت که هر چه رفتار فرد از بخل و یا اسراف فاصله گرفته و به میانه روی نزدیک تر شود، موجب خلاقیت بیشتری می شود. بخل در نقش سیستم بسته از طریق تفریط در رفتار (مصرف نکردن منابع در جاهای لازم یا کمتر از آستانه کفایت، کاهش ارتباطات، کاهش تنوع و فقدان تنش خلاق) موجب کاهش خلاقیت شده و اسراف در نقش سیستم باز حلقه باز از طریق افراط در رفتار (مصرف منابع در جاهای غیر لازم یا بیشتر از آستانه کفایت، افزایش ارتباطات افسارگسیخته، افزایش تنوع افسارگسیخته و فقدان تنش خلاق)، باعث کاهش خلاقیت می شود. در مقابل، میانه روی در نقش سیستم باز حلقه بسته منفی از طریق اعتدال در رفتار (مصرف منابع در جاهای لازم و در آستانه کفایت، ارتباطات هدفمند، تنوع هدفمند و تنش خلاق)، خلاقیت را افزایش می دهد.نتیجه گیری: بر اساس مدل به دست آمده می توان تاثیر رفتار های سه گانه بر خلاقیت را مدیریت نمود. به این شیوه که معطوف به ارتقای خلاقیت بایستی در زندگی فردی و اجتماعی از رفتارهای بخیلانه و مسرفانه فاصله گرفته و به رفتار میانه روی نزدیک شد.

زمینه: خلاقیت را می توان یکی از مهم ترین رفتارهای شناختی نامید که شکوفایی جوامع و تسلط بر جنبه های مختلف زندگی پیرامون در سایه توجه به آن امکان پذیر است. تا کنون در چندین مطالعه، اثر فعالیت های خلاقانه بر روی مغز مورد بررسی قرار گرفته است اما تغییرات سیستم خودمختار در این گونه فعالیت ها چندان بررسی نشده است. در این مطالعه با تکیه بر روش های مبتنی بر استخراج ویژگی های آشوبی و غیر خطی از سیگنال نرخ ضربان قلب، تغییرات این سیگنال، قبل و در طول فعالیت خلاقانه بررسی شده است.هدف: به طور خاص هدف از این مطالعه، بررسی تغییرات کمی آنتروپی در حین تفکر خلاق و مقایسه آن با حالت استراحت و در نظر گرفتن آن به عنوان شاخصی با پیشرفت فعالیت خلاقانه است.روش: آنتروپی تقریبی و آنتروپی فازی دو پارامتری است که از آن ها جهت مشخصه بندی بی نظمی و پیچیدگی سیگنال نرخ ضربان قلب (HR) تحت مراحل مختلف از فعالیت خلاقانه استفاده شد.یافته ها: بررسی سیگنال نرخ ضربان قلب 52 نفر در حین انجام فعالیت های سه گانه آزمون خلاقیت تورنس (فرم A تصویری) و مقایسه آن با حالت استراحت نشان از افزایش میانگین داده های حاصل از آنتروپی تقریبی و آنتروپی فازی با پیشرفت تفکر خلاق داشته است. از طرفی مقایسه هر مر حله از خلاقیت با مر حله پیش از خود در طول هر فعالیت در هر دو نوع آنتروپی، نشان دهنده افزایش مقدار میانگین در انتهای هر فعالیت است. در فعالیت 3 از هر دو آنتروپی، مقایسه این مراحل با آخرین مرحله دو دقیقه ای پیش از خود نشان از تغییرات کاملا افزایشی دارد. افزایش این آنتروپی ها بی نظمی و پیچیدگی سیگنال را در طول فعالیت خلاقانه نشان می دهد.نتیجه گیری: پژوهش بیانگر آن است که بین سیگنال های خودمختار در حالت استراحت و مراحل مختلف از تفکر خلاق تفاوت وجود دارد. بنابراین تحلیل آنتروپی سیگنال نرخ ضربان قلب می تواند به عنوان شاخصی برای ارزیابی افراد از نظر خلاقیت مفید واقع شود.

هدف: هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی اثر آموزش تریز بر خلاقیت، توانمندسازی و مهارت مدیریت، قشر کارگر بوده است.روش: پژوهش حاضر آزمایشی بوده و با انتخاب یک نمونه از مجموعه کارگران شرکت بهمن دیزل و آموزش 9 ساعته دانش تریز، تاثیر آموزش بر مولفه های یادشده نمونه آزمایش مورد بررسی قرار گرفت. نمونه پیش آزمون و پس آزمون به ترتیب شامل 46 و 44 داده بود. جهت سنجش اثر موردنظر از سه پرسش نامه استاندارد خلاقیت رند سیپ، توانمندسازی اسپریتزر و مهارت مدیریت استفاده شده است. جهت بررسی تاثیر آموزش تریز با استفاده از نرم افزار SPSS از آزمون t مستقل با داده های نرمال و نیز آزمون من ویتنی در داده های غیر نرمال استفاده شد.یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد با توجه به آنکه مقدار معناداری نتیجه شده در ارتباط با خلاقیت و مهارت مدیریت به ترتیب 0.02 و 0.013 است درنتیجه فرض صفر در هر دو مولفه مردود و نتایج حاکی از بزرگ تر بودن میانگین جامعه پس آزمون است. همچنین این مقدار در خصوص توانمندسازی 0.917 بود که به طبع حکایت از تساوی میانگین های دو جامعه پیش و پس از برگزاری دوره است.نتیجه گیری: آموزش مجموعه تکنیک های تریز بر خلاقیت و مهارت مدیریت کارگران شرکت بهمن دیزل تاثیر مثبت می گذارد. و می توان آن را به عنوان راهکاری اثربخش در جهت بالابردن خلاقیت و مهارت مدیران به کار بست. در پایان پژوهش راهکارهایی در جهت فراهم کردن بستر مناسب آموزشی کارکنان ارائه می شود.

زمینه: کسب دانش ها و مهارهای مورد نیاز یادگیرندگان و به طور کلی تحقق اهداف کلاس های درس در گرو بهره گیری از روش های آموزشی خلاق و مناسب است. در این میان روش نمایش خلاق با استفاده از اصل زایگارنیک نقش موثری ایفا می کند.هدف: هدف از پژوهش حاضر، سنجش اثر تلفیق اصل زایگارنیک در روش نمایش خلاق بر یادسپاری و بازآفرینی شناختی مفاهیم درس هدیه های آسمانی است.روش پژوهش: نوع پژوهش، شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش، کلیه دانش آموزان کلاس چهارم دخترانه شهرستان اسدآباد استان همدان بود که از این جامعه با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای، 20 دانش آموز در قالب گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. از دو آزمون یادسپاری و بازآفرینی شناختی به عنوان ابزار سنجش استفاده شد. فرآیند پژوهش به این صورت بود که قبل از شروع آموزش از هر دو گروه پیش آزمون به عمل آمد. سپس گروه آزمایش، 8 مفهوم از مفاهیم درس هدیه ها را به روش نمایش خلاق در تلفیق با اصل زایگارنیک و گروه کنترل همین مفاهیم را به روش نمایش خلاق بدون تلفیق با اصل زایگارنیک آموزش دیدند. داده های جمع آوری شده نیز با استفاده از تحلیل کواریانس چندمتغیری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد گروه های آزمایش و کنترل در یادسپاری مفاهیم با یکدیگر تفاوت معناداری نداشتند، اما در بازآفرینی شناختی مفاهیم، بین دو گروه تفاوت معنادار مشاهده شد. نتیجه اینکه میزان بازآفرینی شناختی مفاهیم کتاب هدیه های آسمانی توسط دانش آموزانی که به روش نمایش خلاق با تلفیق اصل زایگارنیک آموزش دیده بودند بیشتر از دانش آموزانی بود که با روش آموزش خلاق بدون تلفیق اصل زایگارنیک آموزش دیدند. همچنین نتایج نشان داد عملکرد دو گروه در یادسپاری مفاهیم یکسان بود و تفاوتی با هم نداشتند.نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده می توان گفت که روش نمایش خلاق با تلفیق اصل زایگارنیک می تواند در بهبود وضعیت یادگیری دانش آموزان به ویژه در بازآفرینی شناختی مفاهیم موثر باشد.

زمینه: بخش اصلی و مرکزی زندگی هر انسانی را یادگیری شامل می شود، یادگیری نیز متاثر از محیط اطراف است که این محیط ها خود از عناصری تشکیل خواهند شد که دارای ویژگی ها و کیفیت های گوناگونی بوده و در ارتباط با یکدیگر معنادار می شوند و سبب ارتقاء خلاقیت در دانش آموزان می شوند.روش: جامعه تحقیق، دانش آموزان دختر دبیرستانی لاهیجان است که تعداد آن ها 2641 نفر و حجم نمونه طبق جدول مورگان 335 دانش آموز انتخاب شده است.تجزیه وتحلیل داده ها: تکنیک جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه بسته پاسخ است که از طیف لیکرت در آن استفاده شده و تحلیل داده ها با SPSS است که از تحلیل عوامل و آزمون فرضیه ها در آن استفاده شده است.نتیجه گیری: در پایان با تاکید بر عوامل موثر در خلاقیت، اصول طراحی فضاهای آموزشی به 1) استفاده از انعطاف پذیری فرم ها، 2) فضای نیمه باز، 3) تغییرپذیری نور و رنگ، 4) استفاده معمارانه از فضای سبز و 5) مبلمان تغییرپذیر که معیار تغییرپذیری نور و رنگ با ضریب رگرسیون 0.84 بیشترین سهم تبیین در ایجاد انگیزه که از عوامل موثر در ایجاد خلاقیت است، را دارا است.

زمینه: خلاقیت یکی از توانایی های شناختی آدمی است. قاعدتا از یک سبک شناختی متاثر می شود. رابطه دو جانبه ای بین خلق و شناخت وجود دارد. همان گونه که نحوه تفکر ما در شکل گیری حالات هیجانی نقش دارند حالات خلقی و عاطفی نیز بر فرایندهای شناختی تاثیر می گذارد.هدف: این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی روش های القاء خلق بر بهبود خلاقیت سیالی کلامی و انعطاف پذیری دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد اجرا گردید.روش: پژوهش حاضر، نیمه آزمایشی همراه با گروه کنترل و ارزیابی به صورت پیش آزمون پس آزمون بود. جامعه آماری در این پژوهش کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد و نمونه آماری 40 نفر از دانشجویان این دانشگاه بودند که به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند، و در دو گروه آزمایش و کنترل جایگزین شدند روش های القاء خلق مثبت به مدت 6 جلسه 90 دقیقه ای به گروه آزمایش آموزش داده شد. ابزار پژوهش شامل تست خلاقیت عابدی بود.یافته ها: روش های القاء خلق به طور معنی داری در سطح (0.05) با میزان تاثیر متغیر مداخله 0.546 با توان آماری 0.95 بر افزایش خلاقیت سیالی کلامی و با میزان تاثیر متغیر مداخله 0.129 با توان آماری 0.624 بر افزایش انعطاف پذیری در مرحله پس آزمون در گروه آزمایش موثر بوده است.نتیجه گیری: نتایج حاصل از تحلیل کواریانس نشان داد که آموزش روش های القاء خلق (خلق مثبت) بر خلاقیت سیالی کلامی و انعطاف پذیری دانشجویان تاثیر داشته و باعث افزایش نمرات خلاقیت آنها شد و ارتباط معناداری بین روش القاء خلق و خلاقیت سیالی کلامی و انعطاف پذیری وجود داشت.

هدف: یادگیری تفکر انتقادی به شیوه آموزش مناسب با آن نیازمند است که از طریق آن اندیشه، کاوش، استدلال، قیاس منطقی دانش آموزان تغییر یابد. بنابراین هدف این پژوهش این است که آیا آموزش روش کاوشگری بر تفکر انتقادی دانش آموزان موثر است یا خیر؟روش: روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه پنجم ابتدایی شهر همدان در سال 1393 بود. در این تحقیق از شیوه نمونه گیری در دسترس استفاده شد و تعداد 30 نفر از دانش آموزان به عنوان نمونه های تحقیق انتخاب شد ند و به صورت تصادفی 15 نفر در گروه کنترل و 15 نفر در گروه آزمایش قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه تفکر انتقادی کالیفرنیا بود. آموزش کاوشگری به مدت 8 جلسه 45 دقیقه ای برای گروه آزمایش ارائه شد و گروه کنترل تحت آموزش سنتی قرار گرفت. داده های پژوهش با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس تک متغیره تجزیه و تحلیل شدند.یافته ها: نتایج نشان داد که بین میزان تفکر انتقادی دانش آموزان گروه آزمایش و گروه کنترل در پیش آزمون و پس آزمون تفاوت معنا داری وجود داشت، بنابراین آموزش با روش کاوشگری در درس علوم تجربی بر روی تفکر انتقادی دانش آموزان موثر بود.نتیجه گیری: نتایج نشان داد که آموزش روش کاوشگری موجب تقویت تفکر انتقادی دانش آموزان در درس علوم تجربی می شود، لذا به معلمان این درس توصیه می شود به نقش آموزش روش کاوشگری جهت تقویت تفکر انتقادی آنان توجه کنند.

زمینه: از ویژگی های بارز انسان، قدرت اندیشه است و تمام موفقیت ها و پیشرفت های بشر در گرو اندیشه موثر اوست و عالی ترین جلوه اندیشه انسان، تفکر خلاق است.هدف: پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر در پرورش و توسعه خلاقیت دانش آموزان مدارس ابتدایی استان البرز اجرا شد.روش: این پژوهش با روش توصیفی از نوع پیمایشی اجرا و جامعه آماری، همه معلمان مدارس ابتدایی استان البرز به تعداد 4677 و نمونه آماری پژوهش نیز تعداد354نفر از معلمان که بر اساس جدول تعیین حجم نمونه مورگان به روش تصادفی سیستماتیک انتخاب شد. ابزار اندازه گیری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود. داده ها به کمک آزمون تحلیل عاملی مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت.یافته ها: یافته ها نشان داد که عوامل موثر در پرورش خلاقیت دانش آموزان مدارس ابتدایی عبارتند از: رفتار معلم در کلاس درس، دارای14مولفه، پشتکار دانش آموز، دارای12مولفه، علاقه دانش آموزان، دارای10مولفه، روش های تدریس، دارای5 مولفه، محتوای آموزش، دارای6 مولفه، آموزش خلاقیت، دارای18مولفه، فرهنگ و روابط اجتمایی، خانواده دارای14مولفه، روابط انسانی معلم در کلاس درس، دارای10مولفه، رفتار خانواده، دارای4 مولفه و محیط آموزش، دارای12مولفه است.نتیجه گیری: بهره گیری از یافته های این پژوهش و به کارگیری عوامل موثردر پرورش و توسعه خلاقیت دانش آموزان مدارس ابتدایی در رشد و توسعه خلاقیت فراگیران موثر است.