مطالعات علوم اجتماعی ایران
سال:1392 | دوره:10 | شماره:37 |تعداد مقالات:10

این پژوهش به منظور بررسی میزان جهت گیری های عقلائی در زندگی روزمره و عوامل موثر بر آن در بین فرهنگیان در مقایسه با دانشجویان شهر زنجان انجام شده است. چارچوب نظری، تلفیقی از تئوری های ماکس وبر، جان هرسانی، جیمز کلمن، ریمون بودون، جان الستر، یورگن هابرماس و تئوری انتخاب عقلانی است، جامعه آماری شامل فرهنگیان آموزش و پرورش و دانشجویان شهر زنجان و حجم نمونه به ترتیب شامل تعداد 260 نفر و 353 نفر که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شده، این تحقیق از نوع پیمایش تحلیلی است که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخت، و 78 سوال در جامعه نمونه اجرا شده است.یافته ها نشان می دهد که، در جامعه نمونه مورد مطالعه تفاوت میانگین بین دو گروه از نظر میزان جهت گیری عقلائی برحسب مولفه های پایگاه اجتماعی (جنسیت، تحصیلات، شغل، درآمد، دارایی) تنها مولفه جنسیت تفاوت معنی داری داشته که آماره ها نشانگر تفاوت میانگین بالای جهت گیری های عقلائی مردان نسبت به زنان است و سایر مولفه ها با میانگین یکسان می باشند. در خصوص متغیرهای مستقل (میزان گرایش به دینداری، تقدیرگرایی، قانون گریزی، گرایش به مدرنیسم، احساس محرومیت نسبی) نتایج نشانگر اثبات رابطه معنادار این متغیرها با متغیر وابسته می باشد که ضریب تعیین (R2) متغیرهای مستقل اثرگذار 0.93 می باشد به عبارت دیگر متغیرهای مستقل 93 درصد واریانس متغیر وابسته را تبیین می کند و در مورد فرضیه اصلی تحقیق، مقایسه میانگین جهت گیری های عقلائی فرهنگیان با دانشجویان، نتایج بدست آمده نشانگر اثبات این فرضیه است، یعنی دانشجویان در مقایسه با فرهنگیان از جهت گیری های عقلائی بالاتری برخوردار می باشند.

هدف این پژوهش بررسی و تحلیل روند تحولات شهرنشینی در استان های ایران در بازه زمانی پنجاه ساله (85- 1335) بود. جامعه آماری کلیه استان های کشور در تقسیمات کشوری در سرشماری های (85- 1335) در نظر گرفته شد. داده های پژوهش از سرشماری های عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران در سال های 85- 1335 استخراج گردید.نوع مطالعه تحلیلی است و از روش های تحلیل جمعیت استفاده شده است. روش پژوهش بررسی اسناد و مدارک و روش تحلیل ثانویه و روش تحلیل روند بوده است.مهمترین یافته ها چنین اند: تعداد شهرهای کشور از 200 نقطه در سال 1335 به 1012 شهر در سال 1385 رسیده است. جمعیت شهرنشین کشور از 6 میلیون نفر در سال 1335 به بیش از 48 میلیون نفر در سال 1385 بالغ گردیده است.متوسط میزان رشد سالانه جمعیت شهری ایران پس از یک کاهش مختصر در دوره 55- 1345 مجددا افزایش یافته و سپس از دوره 70- 1365 با توجه به کاهش میزان رشد سالانه کل جمعیت کشور رو به کاهش نهاده است. به میزان شهرنشینی کشور در طی 50 سال (85- 1335) 36.76 درصد اضافه شده است.در سال 1385 استان قم رتبه اول واستان تهران رتبه دوم جمعیت شهرنشینی را به خود اختصاص داده است. کمترین جمعیت شهرنشینی در این سال به استان هرمزگان تعلق داشته است.مهمترین نتایج عبارتند از: افزایش جمعیت استان ها در ایران بیشتر در دهه های 1357 بوده است. افزایش جمعیت شهرنشینی در ایران درسه شیوه ممکن یعنی رشد طبیعی، مهاجرت روستا- شهری و تبدیل مناطق روستایی به شهر یا الحاق مناطق حاشیه شهرها به شهر قابل توجیه است. میزان درصد شهرنشینی در فاصله سال های 85- 1335 در استان های مختلف یکسان نبوده است. به طوری که در سال 1335 فقط 4 استان، ولی در سال 1375، 7 استان و در سال 1385، 8 استان میزان شهرنشینی بالاتر از میزان شهرنشینی مربوط به کل کشور را داشته اند.

بعد از تعاریف نظری سرمایه اجتماعی بوسیله بعضی از دانشمندان و صاحب نظران به این نکته تاکید شده است که نه تنها مفاهیم سرمایه اجتماعی در مکتب اسلام ساری و جاری بوده است بلکه به معنای واقعی کلمه عوامل مولفه آن از قبیل سرمایه فرهنگی، سرمایه اقتصادی، گروه گرایی، اعتماد، همبستگی و... چیزهایی نیست که مکتب اسلام به آن ها توصیه نکرده باشد.در این راستا با استناد به منابع اسلامی و مأخذ دیگر به این نتیجه رسیده ایم که ضمن استفاده بهینه از راهکارهای اصولی و تجارب اندیشمندان دیگر اگر به احکام اسلامی به دقت عمل شود، هم به تولید و هم حفظ سرمایه اجتماعی پرداخته می شود و از انقلاب اسلامی ایران به عنوان نمونه بارزی از سرمایه عظیم اجتماعی یادشده است که با استفاده از آموزه های اصیل مکتب اسلام همه آنچه را که بعنوان اجزا و عوامل مثبت سرمایه اجتماعی از آن ها یاد می شود، با حفظ ارزش های والای انسانی بکار می گیرد.پس با احترام به همه واضعان و اندیشمندان نظریه سرمایه اجتماعی با استفاده از مفاهیم علمی آن ها نباید از آنچه خود داشته ایم غافل باشیم، چون هر وارداتی بدنبال خود فرهنگی را می آورد که اگر بومی نشود و با فرهنگ جامعه تطبیق نیابد مشکلاتی را ببار خواهد آورد.

این مقاله تلاش دارد به دو سوال پاسخ دهد. نخست اعتماد مخاطبان رسانه ملی چقدر است؟ و دوم اینکه چه عواملی در کسب این اعتماد موثر است؟ به همین منظور با استفاده از نظریه های اعتماد اجتماعی از جمله نظریه گیدنز و ترکیب آن ها با نظریات مربوط به کارکرد رسانه ها، عوامل موثر بر اعتماد به رسانه برشمرده شد. نهایتا در این پژوهش تعداد 250 نفر از دانشجویان دانشگاه آزاد واحد تهران شرق به عنوان نمونه آماری در نظر گرفته شده است و پس از جمع آوری اطلاعات از طریق پرسشنامه، پاسخ های جمع آوری شده مورد تحلیل و ارزیابی قرار گرفت و در نهایت با استفاده از ضریب همبستگی اسپیرمن، تحلیل رگرسیونی و آزمون اف، فرضیه های تحقیق به آزمون گذاشته شد. نتایج نشان می دهد میزان اعتماد مخاطبان به رسانه ملی در حد متوسط است و عواملی از قبیل حفظ بی طرفی، استفاده از منابع موثق خبری، شیوه بیان مجریان اخبار و یا میزان پذیرش نظام سیاسی و عملکرد اقتصادی نظام در این اعتماد موثر است.

امروزه، مهمترین عامل توسعه کشورها، ارتقای بهره وری نیروی انسانی است به طوری که برآیند بهره وری نیروی انسانی سازمان های درون کشورهاست که در رشد و شکوفایی اقتصاد و رقابت در عرصه جهانی متجلی می شود. ارتقای بهره وری نیروی انسانی در هر سازمانی، نیازمند سرمایه گذاری یا به عبارت دیگر روش استفاده از انواع سرمایه در جهت افزایش بهره وری است و شناخت هر نوع سرمایه ای در راستای بهبود بهره وری نیروی انسانی، امری لازم و ضروری است. از سوی دیگر، سرمایه اجتماعی یا سرمایه ناملموس، از مفاهیم نوینی است که در کنار سایر سرمایه ها همچون سرمایه فیزیکی و انسانی قرار گرفته و محققان ذهن خود را به تاثیرات این نوع سرمایه در زمینه های مختلف از جمله: اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و... معطوف داشته اند، به گونه ای که سهم تاثیر سرمایه اجتماعی در رشد و توسعه جوامع نسبت به سایر سرمایه ها قابل توجه است.در پژوهش حاضر، هدف اساسی بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر بهره وری نیروی انسانی صنایع کوچک و متوسط استان اردبیل می باشد. بر این اساس، ابتدا به تشریح ابعاد سرمایه اجتماعی و عوامل بهبود بهره وری نیروی انسانی در ادبیات نظری پرداخته می شود سپس بر مبنای آن مدل مفهومی تحقیق طراحی، و با استفاده از روش شناسی پژوهش توصیفی و پیمایشی، داده های مورد نظر محقق از جامعه آماری گردآوری و با به کارگیری آمار توصیفی و استنباطی جهت تعیین ضریب همبستگی اسپیرمن، فرضیه های تحقیق آزمون می گردد. نتایج تحقیق نشان می دهد بین هر سه بعد سرمایه اجتماعی (بعد ساختاری، ارتباطی و شناختی) و بهره وری نیروی انسانی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.

کیفیت زندگی به عنوان یکی از مهم ترین اصطلاحات و شاخص های مرتبط با بهزیستی و رفاه اجتماعی، از دستاوردهای مهم توسعه و همچنین از ملزومات آن محسوب می گردد. به گونه ای که می توان هدف مشترک توسعه در همه سطوح آن را بهبود کیفیت زندگی گروه های انسانی مختلف دانست و آینده زندگی بشر نیز متکی بر درک بهتر عواملی است که بر کیفیت زندگی انسان تاثیر می گذارد.هدف از تحقیق حاضر سنجش سطح کیفیت زندگی سرپرستان خانوارهای شهری شهرستان دزفول با تاکید بر میزان تاثیر شاخص های کمی رفاه اجتماعی است که در چارچوب نظری آن از نظریه این افراد استفاده شده است: فرل، هاسی وداو، دیوب، براون، ولف کنگ زاف، هورنکوئیست، فرانس، زان، دبلیوباسک و آرسولزباچر. از نظریه سازمان جهانی بهداشت و بوسیله پرسشنامه ای که ارایه داده است نیز برای سنجش سطح کیفیت زندگی استفاده شده است.این تحقیق با روش پیمایش صورت گرفته و از پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است و جمعیت مورد مطالعه در آن سرپرستان خانوارهای شهری شهرستان دزفول می باشند.به کمک این پژوهش مشخص شد که اکثر نمونه مورد بررسی از نظر کیفیت زندگی در سطح متوسطی قرار دارند و همچنین مشخص شد که متغیرهای درآمد، میزان تحصیلات، وضعیت بهداشتی و درمانی، اوقات فراغت و وضعیت مسکن سرپرستان خانوارهای شهری شهرستان دزفول، بر روی کیفیت زندگی آن ها تاثیرگذار است.

هدف اساسی این پژوهش بررسی «دلایل و انگیزه های مخاطبان از تماشای تلویزیون های ماهواره ای است». روش تحقیق از نظر هدف کاربردی است و به لحاظ ماهیت و روش توصیفی از نوع پیمایشی است، جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانشجویان شاغل به تحصیل در دانشگاه های آزاد، غیرانتفاعی و سمای شهرستان قائم شهر که مخاطب تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان بوده اند در نظر گرفته شد. حجم نمونه «310» بیننده تلویزیون های ماهواره ای هستند که به روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها با توجه به نرمال بودن متغیرها از روش های آماری پارامتریک از جمله آزمون تی تک نمونه ای بهره گرفته شد. یافته های پژوهش نشان داد که مخاطبان عمدتا برای رفع نیازهای سرگرمی، شناختی، اجتماعی و کسب هویت شخصی خود به تماشای شبکه های ماهواره ای می پردازند. در خصوص جنسیت و انگیزه های استفاده از تلویزیون های ماهواره ای فارسی زبان یافته ها نشان داد مخاطبان زن و مرد از نظر نوع و شدت رضامندی مورد جستجو تفاوت هایی با یکدیگر دارند به گونه ای که مخاطبان زن بیشتر از مردان برای کسب هویت شخصی، نیازهای اجتماعی و شناختی به تماشای تلویزیون های ماهواره ای می پردازند، و در زمینه کاربرد تلویزیون های ماهواره ای از جهت سنی، نتایج آزمون نشان داد که بالاترین میانگین مصرف تلویزیون برای نیازهای سرگرمی، مربوط به مخاطبان بالای 42 سال، در بعد نیازهای اطلاعاتی و شناختی، مربوط به دانشجویان زیر 22 سال، در زمینه نیازهای اجتماعی مربوط به مخاطبان زیر 22 سال و در بعد کسب هویت شخصی مربوط به مخاطبان زیر 22 سال می باشد.

مقاله حاضر ناظر بر، بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر بیگانگی از کار کارکنان سازمان منطقه ویژه پارس جنوبی عسلویه است. بدلیل چند بعدی بودن متغییرهای سرمایه اجتماعی و بیگانگی از کار و چگونگی رابطه آن، از آرای صاحب نظرانی چون پاتنام، کلمن، فوکویاما، دورکیم، بلونر و سیمن جهت تدوین چارچوب مدل نظری و فرضیه های تحقیق استفاده شده است. مولفه های سرمایه اجتماعی (متغیر مستقل) شامل: اعتماد، مشارکت، احساس تعلق، انسجام و هنجارها و ارزش های مشترک، و نیز مولفه های بیگانگی- از کار (متغیر وابسته) شامل: احساس بی قدرتی، احساس بی معنایی، احساس بی هنجاری، احساس بیزاری و احساس تنهایی می باشد، که همگی مورد سنجش قرار گرفته اند. روش تحقیق از نوع علی و با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری شامل 1712 نفر از کارکنان ازمان در سال 1389 است، که از بین آنان 151 نفر از طریق فرمول کوکران، و به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای به عنوان نمونه آماری انتخاب شده اند. اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شده است. یافته ها نشان داد که سرمایه اجتماعی رابطه معکوس معناداری با بیگانگی از کار (r= -0.578) دارد. و با تحلیل رگرسیون چندگانه تاثیرها جمعی و هم زمان متغیرهای مستقل، فقط سه متغیر (اعتماد، مشارکت و هنجارها و ارزش های مشترک) توانسته است، وارد معادله رگرسیونی شود، بقیه متغیرها همبستگی کافی با متغیر وابسته نداشت و از معادله خارج شده است. بنابراین متغیرهای باقیمانده توانسته است تقریبا 0.367 از تغییرهای بیگانگی از کار را تبیین نماید.

این پژوهش با روش پیمایشی انجام شده و جامعه آماری آن مناطق 22 گانه شهر تهران است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 نفر با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چند مرحله ای تعیین شده است. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استفاده شده و پایایی پرسشنامه با روش بازآزمایی و ضریب همبستگی پیرسون برابر 0.733 و اعتبار ابزار با روش «اعتبار محتوا (CVR)» سنجیده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار Spss و آزمون های پیرسون، t مستقل و رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که میزان سابقه کاربری در شبکه ها بیشترین تاثیر را بر ارتباطات غیرعینی (مجازی) داشته است. پس از آن به ترتیب سابقه کاربری در شبکه ها بر مهارت های اجتماعی، گمنامی در شبکه ها بر غلبه بر تنهایی و میزان استفاده از شبکه ها بر انزوای اجتماعی بیشترین تاثیر را داشته اند. هم چنین بین عدم حضور فیزیکی کاربران در شبکه ها و مهارت های اجتماعی، تعاملی بودن ارتباطات در شبکه ها و میزان اعتماد بنفس کاربران، گستردگی فضای ارتباطی در شبکه ها و میزان ارتباط کاربران با خانواده، سابقه کاربری در شبکه ها و میزان خودعرضه گری کاربران، سابقه کاربری در شبکه ها و میزان ارتباط کاربران با خانواده، سابقه کاربری در شبکه ها و میزان فردگرایی، سابقه کاربری در شبکه ها و میزان ارتباط کاربران با دوستان، گمنامی کاربران و مشارکت اجتماعی، گمنامی و مهارت های اجتماعی، گمنامی و میزان ارتباط کاربران با دوستان رابطه معنی دار و میزان روابط اجتماعی کاربران شبکه ها بر اساس نوع کاربری (استفاده) از شبکه ها تفاوت معنی دار مشاهده نشده است.

مقاله حاضر به بررسی تاثیر پاسخگویی عمومی بر اعتماد شهروندان تهرانی به عملکرد روابط عمومی قوه قضائیه می پردازد. حجم نمونه 400 نفر از شهروندان بالای 20 سال ساکن مناطق 1، 6، 9، 14، 20 تهران بود که تا سال 1391 حداقل یک بار تجربه مراجعه به قوه قضاییه داشتند که به روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. این تحقیق به روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه که در قالب مقیاس لیکرت سازماندهی شده، انجام پذیرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار spss استفاده گردید.نتایج کلی تحقیق در قالب تجزیه رگرسیونی نشان داد که عمده ترین متغیر های تاثیرگذار بر حسب میزان تاثیر عبارتند از: میزان تکریم شهروندان با وزن بتای (0.27)؛ میزان شفافیت در اطلاع رسانی سازمان های دولتی با وزن بتای (0.17)؛ میزان انتقادپذیری دولت با وزن بتای (0.19)، سن با وزن بتای (0.11-)؛ پایگاه اقتصادی اجتماعی با وزن بتای (0.09-) در کل میزان ضریب همبستگی تصحیح شده برابر 0.45 می باشد.