روانشناسی و علوم تربیتی
سال:1388 | دوره:39 | شماره:1 |تعداد مقالات:13

در همه جوامع رشد یافته، یکی از معیارها و شاخصه های موفقیت و کارآمدی نظام آموزش و پرورش، کاربردی بودن برنامه های آموزشی است.به طور کلی، در غالب موارد دوازده سال از گستره عمر پویای کودکان و نوجوانان کشور در کلاس ها و مدارس، با هدایت و نظارت وزارت آموزش و پرورش سپری می گردد.در مجموع، در سایه دوازده سال تلاش، برخی به آموزش عالی راه می یابد، بسیاری دیپلم ناقص و یا دیپلم ردی نامیده می شوند. در واقع، پدیده دیپلم ردی در سال های اخیر اندک اندک بیشتر شده است. اما آن چه که همه، به طور عمده، در زندگی اجتماعی و حرفه ای خود، از آن بهره می برند، یادگیری های کاربردی (خواندن، نوشتن، ریاضیات، دانش عمومی و مهارت های اجتماعی) است.

پژوهش حاضر، به منظور بررسی تاثیر آموزش راهبردهای شناختی - رفتاری بر کاهش اضطراب امتحان در دانش آموزان دختر پایه سوم دبیرستانی در رشته ریاضی انجام گردیده است. بدین منظور، هفتاد و دو نفر از دانش آموزان دختر پایه سوم رشته ریاضی در دوره دبیرستان از منطقه شش آموزش و پرورش شهر تهران، به وسیله نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. روش پژوهش، آزمایشی و بر اساس طرح پیش آزمون - پس آزمون، با گروه کنترل و انتساب تصادفی بود. یک هفته قبل از امتحانات نوبت اول، مقیاس اضطراب امتحان (ساراسون، 1978)، به عنوان پیش آزمون توسط دانش آموزان مورد مطالعه تکمیل گردید. پس از تشکیل دو گروه سی و شش نفری، به عنوان گروه های آزمایشی و کنترل، برنامه آموزش راهبردهای شناختی - رفتاری جهت کاهش اضطراب امتحان، به مدت شش جلسه در مورد گروه آزمایشی به اجرا در آمد. سپس یک هفته قبل از امتحانات نوبت دوم، بار دیگر مقیاس اضطراب امتحان در مرحله پس آزمون توسط آزمودنی ها در هر دو گروه تکمیل گردید. تحلیل داده های بدست آمده، با توجه به ماهیت اندازه گیری گروه ها در دو مرحله پیش و پس آزمون، با استفاده از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر صورت گرفت. نتایج، حاکی از کاهش معنادار اضطراب امتحان در گروه آزمایشی بود.

هدف از پژوهش حاضر، مقایسه مهارت های اجتماعی و مشکلات رفتاری دانش آموزان با نشانگان داون مدارس استثنایی شهر تهران بود. جامعه آماری پژوهش حاضر را تمامی دانش آموزان دختر و پسر دبستانی 7 تا 12 سال با نشانگان داون در مدارس استثنایی شهر تهران در سال تحصیلی 1385-86 تشکیل دادند. برای انتخاب نمونه، از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شد که در مجموع، 129 کودک دارای نشانگان داون (58 دختر و 71 پسر) انتخاب و پرسشنامه ها در اختیار معلمان آن ها قرار گرفت. در این مطالعه، جهت سنجش میزان مهارت های اجتماعی و مشکلات رفتاری، از پرسشنامه نظام درجه بندی مهارت های اجتماعی (SSRS) گرشام و الیوت استفاده گردید. جهت تحلیل داده ها، از آزمون t گروه های مستقل استفاده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که در مقیاس های همکاری، قاطعیت، خویشتن داری، برون گرایی و بیش فعالی بین دخترها و پسرها تفاوت معناداری وجود دارد (p<0.001). در مقیاس درون گرایی، تفاوت معناداری بین دو گروه دختر و پسر مشاهده نشد (p=0.42). از یافته های به دست آمده، می توان نتیجه گیری کرد که در کودکان با نشانگان داون، دخترها دارای مهارت های اجتماعی بیشتری نسبت به پسرها هستند و پسرها مشکلات رفتاری بیشتری نسبت به دخترها دارند.

تحقیق حاضر، با هدف ارزیابی وب گاه های کتابخانه های مرکزی دانشگاه های دولتی کشور بر اساس ابعاد، سازه ها و مولفه های موجود در "وب کوال" و ارایه الگوی پیشنهادی در این زمینه صورت پذیرفته است. در این پژوهش، با استفاده از روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه وب کوال به بررسی سیزده کتابخانه مرکزی دانشگاهی دولتی دارای وب در کشور، که تا پایان دی ماه سال 1385، در فهرست کتابخانه ها و مراکز اسناد سازمان پژوهش های علمی و صنعتی ایران به ثبت رسیده اند، پرداخته شده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که از نظر کاربران، بیشترین میزان ارزش گذاری سازه ها در بین سیزده وب گاه مورد مطالعه، متعلق به سازه "اطمینان" و کمترین آن، متعلق به سازه "زمان پاسخ دهی" در بعد "سودمندی" است. بیشترین اختلاف پتانسیل میان سیزده وب گاه مورد مطالعه (3.79)، متعلق به میانگین کل سازه های موجود در بعد «جذابیت» وب گاه کتابخانه مرکزی دانشگاه تبریز و کمترین آنها (0.3)، متعلق به میانگین کل سازه های بعد «سهولت استفاده» وب گاه کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی امیرکبیر است. در مجموع، با توجه به ابعاد و سازه های وب کوال، وب گاهی که بیشترین امتیاز را از نظر کاربران کسب کرده، وب گاه کتابخانه مرکزی دانشگاه صنعتی امیرکبیر و کم ترین امتیاز نیز متعلق به وب گاه کتابخانه مرکزی دانشگاه تبریز است.

پژوهش حاضر، با هدف بررسی رابطه سازگاری زناشویی و سبک فرزندپروری والدین با سلامت روانی و جسمی فرزندان طراحی و اجرا شده است. نمونه این مطالعه، 154 دانش آموز (80 دختر و 74 پسر) دوره متوسطه شهرستان شیراز، همراه با والدینشان است که به شیوه نمونه برداری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. برای ارزیابی سازگاری زناشویی والدین، از پرسشنامه سازگاری زناشویی اسپنیر (DAS)، برای سنجش سبک فرزندپروری والدین، از پرسشنامه سبک فرزندپروری بامریند و برای بررسی سلامت عمومی فرزندان، از پرسشنامه سلامت عمومی (Sf-36) استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل رگرسیون نشان داد که از مجموع متغیرهای پژوهش، متغیرهای سازگاری زناشویی پدر، سازگاری زناشویی مادر و سبک فرزندپروری پدر نقش تعیین کننده ای در تبیین سلامت روانی و جسمی فرزندان به عهده دارند.

مقاله حاضر، برگرفته از پژوهشی با عنوان بررسی عوامل سازمانی مرتبط با بهره وری مدیران میانی شرکت ایران خودرو است. تعیین این که عوامل موثر بر بهره وری مدیران میانی این شرکت کدامند و سلسله مراتب اهمیت آن ها چگونه است، می تواند در روند کار و بهبود فعالیت های تولیدی این شرکت موثر واقع شود. در این پژوهش، عوامل سازمانی موثر در بهره وری مدیران میانی در قالب پنج متغیر: -1 عوامل مرتبط با خدمات و امکانات رفاهی؛ -2 عوامل مرتبط با آموزش و فرصت های تحصیلی؛ -3 عوامل مرتبط با نظام حقوق و مزایا؛ -4 عوامل مربوط به مشارکت در تصمیم گیری؛ -5 عوامل مربوط به شیوه و چگونگی ایجاد انگیزش از سوی مدیران بالاتر و -6 عوامل مرتبط با ارتباط های سازمانی مدیران، مبنای تدوین سوال های تحقیق قرار گرفته است. اولویت و اهمیت عوامل سازمانی مرتبط با بهره وری مدیران میانی، از نظر کارکنان شرکت ایران خودرو تعیین شده و با توجه به نتایج به دست آمده، پیشنهادهایی کاربردی برای شرکت ایران خودرو و پیشنهادهایی پژوهشی، برای پژوهشگران ارایه شده است.

هدف مطالعه حاضر، بررسی رابطه سبک های دلبستگی به والدین و همسالان، با سبک های هویت در نوجوانان است. بدین منظور، 260 دانش آموز دختر و پسر پایه دوم دبیرستان به طور تصادفی از دو شهرستان خراسان رضوی (تایباد - خواف) برای بررسی رابطه متغیرها انتخاب شدند. داده ها از طریق پرسشنامه دلبستگی به والدین و همسآلان آرمسدن و گرینبرگ (1987) و مقیاس سبک های هویت برزونسکی، تجدید نظر شده به وسیله وایت و همکاران (1998) به دست آمد. نتایج نشان می دهند که دلبستگی ایمن به والدین، قدرت پیش بینی سبک های هویت اطلاعاتی، هنجاری و تعهد هویت را دارد و دلبستگی ایمن به همسالان، با سبک هویت هنجاری ارتباط معنادار دارد. پسران در میزان دلبستگی ایمن به والدین و تعهد هویت و دختران در دلبستگی ایمن به همسالان، بر یکدیگر برتری دارند.

پژوهش حاضر، با هدف شناسایی متغیرهای آموزشی مرتبط با عملکرد تحصیلی دانش آموزان سوم راهنمایی در درس علوم (بر اساس داده ها و نتایج مطالعه تیمز - آر)، و ارایه الگوی مناسب رگرسیونی، جهت پیش بینی عملکرد تحصیلی آنان صورت گرفت. به همین منظور، کل 5301 نفر دانش آموز پایه سوم راهنمایی شرکت کننده در مطالعه تیمز - آر، که به صورت سرشماری انتخاب شده بودند، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از بین متغیرهای آموزشی که داده های مربوط به آن ها در مطالعه تیمز - آر جمع آوری شده بود، 9 متغیر از طریق روش غیر آزمایشی با طرح تحقیق همبستگی و با استفاده از روش های آماری، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که همه متغیرهای آموزشی وارد شده در تحقیق، دارای ضریب همبستگی معناداری (در سطح (p<0.01 با متغیر ملاک بودند. همچنین، مدل رگرسیونی جهت پیش بینی متغیر ملاک (پیشرفت تحصیلی) بر اساس متغیرهای آموزشی وارد شده در تحقیق ارایه گردید که از 9 متغیر آموزشی، 8 متغیر در پیش بینی متغیر ملاک نقش داشته و در مجموع، 16.3 درصد از تغییرات، متغیر ملاک را تبیین می کردند و بقیه تغییرات متغیر ملاک (83.7 درصد)، توسط متغیرهای دیگر (متغیرهای فردی، خانوادگی، اجتماعی، و بعضی از متغیرهای آموزشی و...) که محقق آن ها را در نظر نگرفته و وارد مدل نشده اند تبیین می گردد.

تربیت سیاسی (POLITICAL EDUCATION)، یکی از ابعاد مهم تعلیم و تربیت آدمی است که در طول تاریخ مورد توجه صاحب نظران تعلیم و تربیت و دست اندرکاران حکومت و سیاست بوده است. امر تربیت، به عنوان فرآیندی هدفمند، برای جلوگیری از انحراف و به هدر رفتن منابع انسانی و غیر انسانی نیازمند نظریه ای است که بتواند بر اساس آن آرمان ها، اصول و روش های خود را به خوبی تبیین و تربیت را در عمل هدایت نماید. پژوهش حاضر با توجه به احساس خلاء وجود چنین نظریه ای در تربیت و از جمله در بعد تربیت سیاسی انجام شده است، که متاثر بودن نظام آموزش و پرورش ما از آرا و اندیشه های دیگران، آن هم از ابتدای شکل گیری خود در دوران معاصر، تایید کننده این معناست. بنابراین، به منظور برداشتن گامی در این راه، تلاش گردید تا با بررسی مبانی فلسفی - سیاسی فیلسوف گرانقدر، ابونصر فارابی، به عنوان موسس فلسفه اسلامی و بنیان گذار فلسفه سیاسی و طراح «نظریه مدینه فاضله» (Ttheory of utopia) - که مبتنی بر آرا و اندیشه های اسلامی است - به استنباط رویکرد او در امر تربیت سیاسی، اهداف، اصول و روش های تربیت سیاسی را از سه اثر مهم سیاسی وی «السیاسه المدینه» و «اندیشه های اهل مدینه فاضله» و «تحصیل السعاده» و آثار دیگری که درباره آرای وی به قلم فرهیختگان نگاشته شده استف بپردازیم تا با تدوین آرای تربیتی آن فیلسوف شهیر، در امر مهم زمینه سازی، به منظور تحقق نظریه ای متناسب با فرهنگ ایرانی - اسلامی، برای آموزش و پرورش کشورمان ایران گامی برداشته شود. آن چه در این پژوهش مطرح می شود این است که فارابی، به عنوان یک فیلسوف مسلمان آرمان گرا، دارای رویکرد دینی در تربیت سیاسی است. از نظر او، تحقق کمال یعنی الهی شدن و خلود نفس انسان «هدف غایی» تربیت سیاسی است و تحقق حاکمیت الله و تشکیل مدینه فاضله و تربیت سیاستمداران فاضل، به عنوان «اهداف واسطه ای» برای تربیت سیاسی سیاسی مطرح هستند. همچنین، «اصول» و «روش های» تربیتی استنتاج شده از آرای وی در تربیت سیاسی عبارتند از: «اصل وحدت» و «روش تربیتی همکاری سیاسی»، «اصل حفظ امت و مدینه فاضله» و «روش های تربیتی جهاد، همدلی سیاسی، تشویق در قبال انجام وظیفه سیاسی و مواجهه با نتایج ترک وظایف سیاسی». «اصل آزادی در انتخاب» و «روش های تربیتی، تعمیق آگاهی های سیاسی و پرورش اراده سیاسی»، «اصل عدالت اجتماعی»، «روش های تربیتی بهره برداری متوازن از امکانات، اطاعت از قوانین بدون تبعیض، ایجاد زمینه رشد سیاسی بر اساس شایستگی ها»، «اصل هماهنگی اخلاق و سیاست» و روش های تربیتی «پرهیز از فریب دادن سیاسی افکار عمومی» و «پرهیز از سلطه جویی و انحصار طلبی».

به منظور مقایسه گروه خون والدین کودکان با نشانگان داون و والدین کودکان عادی و بررسی ترکیب گروه های خونی پدر و مادر کودکان با نشانگان داون، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای، 240 نفر از والدین دانش آموزان با نشانگان داون (120 نفر تهران، 60 نفر ارومیه، 60 نفر اصفهان) مدارس کودکان استثنایی و 240 نفر از والدین کودکان مدارس عادی انتخاب شدند. سپس با استفاده از پرسشنامه، مصاحبه ساختاری و بررسی پرونده های پزشکی و در صورت نیاز با آزمایش خون، گروه خون و ارهاش والدین کودکان با نشانگان داون و کودکان عادی تعیین شد. تحلیل نتایج، با استفاده از آزمون مجذور کا و z نشان داد که بین گروه خون مادر و فراوانی تولد کودک با نشانگان داون، رابطه معناداری وجود ندارد. اما بروز نشانگان داون از پدران دارای گروه خونی O- و O+ بیشتر و از پدران با گروه خونی B+ کمتر بود. بررسی فراوانی ترکیب گروه خونی والدین کودکان با نشانگان داون، نشان داد که ترکیب گروه های خونی (مادر O-، و پدر O+) و (مادر A+، و پدر A-)، با سطح اطمینان 95%، موجب بروز نشانگان داون در کودک می گردد. همچنین، هر گاه گروه خونی هر دو والد منفی باشد، هیچ کودکی با نشانگان داون ملاحظه نمی شود. این نتایج، چشم اندازی نو را در حیطه سبب شناسی نشانگان داون مطرح می کند.

هدف پژوهش حاضر، بررسی علل معلولیت ها در کودکان و نوجوانان مناطق شهری و روستایی ایران است. در پژوهش حاضر، 3857 نفر کودکان و نوجوانان استثنایی (1346 دختر و 2511 پسر) که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند، شرکت داشتند. داده های پژوهش از طریق چک لیست محقق ساخته افروز (1382-1387) جمع آوری گردید و سپس از طریق روش های آمار توصیفی (فراوانی و درصد فراوانی) و استنباطی (خی دو)، داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که عوامل ارثی در %40.2، شرایط دوران بارداری در %24.25، مشکلات زمان تولد در %14.8 و بیماری ها و حوادث بعد از تولد در %13.3 از موارد بروز معلولیت نقش داشته اند. بنابراین، با توجه به نتایج پژوهش حاضر، بیش از 40 درصد کودکان و نوجوانان استثنایی سنین مدرسه، به دلیل عوامل ارثی دچار معلولیت شده اند. به عبارت دیگر، بیشترین علل فراوانی کودکان و نوجوانان استثنایی مربوط به عوامل ارثی است.