مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال:1380 | دوره:2 | شماره:2-1 |تعداد مقالات:9

امروزه در بسیاری از برنامه های پژوهشی جهت تولید ژوخه بذری گواهی شده و عاری از سه شیوه افزایش سیب زمینی با قلمه های جوانه، ساقه و تک گره استفاده فراوان می شود. پژوهش حاضر در این راستا در سال های 1376 و 1377 در گلخانه بخش باغبانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز. با بکارگیری ژوخه های سه رقم "مارفونا" "مورن" و "پیکاسو" انجام شد. قلمه ساقه از شاخه های جانبی برداشت شد. برای تهیه قلمه جوانه، پس از انجام پیش تیمارهای لازم روی ژوخه ها از جوانه های جانبی و انتهایی برای قلمه گیری استفاده شد. قلمه های تک گره، از شاخساره های چهار تا پنج برگی گیاهان مادری که هر کدام شامل برگ و جوانه محوری آن بودند، گرفته شدند. تمام انواع قلمه در بستر کشت ماسه قرار داده شدند. هر سه نوع قلمه به مدت 2 دقیقه با محلول صفر و 25 میلی گرم در لیتر نفتالین استیک اسید (NAA) تیمار شدند. بالاترین درصد ریشه زایی در قلمه های جوانه به دست آمد (98.3 درصد) که با قلمه های ساقه تفاوت معنی داری نشان نداد. اما این دو روش افزایش، با روش قلمه تک گره اختلاف معنی داری داشتند. سرعت ریشه زایی به شدت تحت تاثیر روش افزایش قرار گرفت. قلمه های جوانه در میانگین 4.27 روز ریشه زایی داشتند که با قلمه های تک گره (14.8 روز) اختلاف معنی داری نشان داد. در قلمه های ساقه و جوانه، غلظت 250 میلی گرم در لیتر NAA در افزایش درصد ریشه زایی با تیمارهای شاهد اختلاف معنی داری نشان داد و در قلمه های تک گره، ریشه زایی را از 55.6 درصد به 91.6% افزایش داد. در هر سه روش افزایش، NAA تعداد ریشه ها را در مقایسه با شاهد افزایش داد. همچنین کاربرد NAA و زن تر و خشک ریشه را افزود. درصد ریشه زایی، زمان ریشه زایی و تعداد ریشه، بطور معنی داری تحت تاثیر رقم قرار نگرفت. اما رقم، بر وزن تر و خشک ریشه اثر معنی داری داشت و 'مارفونا'، بیشترین وزن خشک و تر را در مقایسه با سایر ارقام داشت. برای تجزیه آماری از میانگین داده های دو سال آزمایش استفاده شد و میانگین ها با استفاده از آزمون چند دامنه ای جدید دانکن (DNMRT) با هم مقایسه شدند.

به منظور زودرس کردن و جلوگیری از خسارت های باران های موسمی آخر تابستان که مصادف با زمان رسیدن خرمای ’کبکاب‘ در منطقه خشت و کنار تخته در استان بوشهر می باشد، پژوهشی به شرح زیر روی خرمای ’کبکاب‘ انجام شد. در این پژوهش اثرات بنزیل آدنین، اتفن، کلرید سدیم و استیک اسید بر زودرسی خرمای کبکاب بررسی شد. این پژوهش در سال 1378 و به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار انجام شد و برای این منظور 28 اصله نخل و روی هر نخل سه خوشه در نظر گرفته شد. زودرسی میوه و برخی از صفات کمی و کیفی میوه مانند اندازه میوه در تیمار بنزیل آدنین و همچنین میزان قند و pH آن اندازه گیری شد. همه درخت های مورد آزمایش با گرده مشخصی در اواسط فروردین ماه گرده افشانی شدند. محلول های اتفن (0، 1000 و 2000 میلی گرم در لیتر) کلرید سدیم (0، 1.5 و 3%)، استیک اسید (0، 2 و 4%) و همچنین بنزیل آدنین (0، 50 و 100 میلی گرم در لیتر) استفاده شد. این محلول توسط مه افشان دستی روی خوشه های درخت خرما مه افشانی شدند. زمان محلول پاشی برای اتفن و استیک اسید و کلرید سدیم همزمان با شروع مرحله خلال (سومین مرحله رشد حبه خرما) و دو هفته پس از آن بود و در مورد بنزیل آدنین دو هفته پس از تشکیل میوه محلول پاشی انجام شد. پس از عمل محلول پاشی هر هفته یکبار خرمای رسیده روی خوشه مورد آزمایش شمارش شدند. نتایج آزمایش نشان داد که اتفن (1000 و 2000 میلی گرم درلیتر)، استیک اسید (2% و 4%) و نمک طعام (1.5 و 3%) نسبت به شاهد به طور معنی داری باعث زودرسی میوه های خرما شدند. زمان محلول پاشی دوم اثر بهتری نسبت به زمان اول داشت. تیمار بنزیل آدنین بطور معنی داری باعث بزرگ شدن میوه و دیررس کردن آن شد. میزان قند تفاوت معنی داری نسبت به شاهد نشان داد و pH تفاوت معنی داری نسبت به شاهد نداشت که در واقع این عدم تغییر مطلوب بود. بطور کلی غلظت های قید شده اتفن و استیک اسید زمان رسیدن میوه خرما را در این منطقه تا دو هفته به جلو انداخته که با این عمل از خسارت های زیادی که متوجه باغداران در این منطقه می باشد جلوگیری می شود.

ایران جز اقلیم های خشک و نیمه خشک دنیاست که از میانگین بارش سالیانه پایینی برخوردار است و سطح زیادی از زمین های آن خاک های آهکی و گچی پوشانده است. از سوی دیگر، هر ساله مقدار زیادی از خاک کشور پهناور ایران طعمه سیل می شود. بنابراین گیاهانی که بتوانند شرایط نامساعد آب و هوایی و خاکی را تحمل کرده و از فرسایش خاک جلوگیری کنند، بسیار با ارزش است. درخت ارغوان معمولی Cercis siliquastrum L. برای حفظ خاک به ویژه در شیب ها که خاک فرسایش بیشتری صورت می گیرد بسیار سودمند است و نیز می تواند در فضای سبز برای باغ ها و جنگل کاری های شهری مورد استفاده قرار گیرد. آزمایش هایی در سال 78-1376 در مورد افزایش جنسی و غیرجنسی ارغوان صورت گرفت. برای افزایش جنسی از بذرهای کاملا رسیده درختان مادری موجود در دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز استفاده شد و در افزایش رویشی نیز سه نوع قلمه چوب سخت، نیمه سخت و چوب نرم (سبز) از همان درختان تهیه گردید. در افزایش جنسی درصد تنژگی، سرعت تنژگی، ارزش تنژگی، طول و وزن تر زیرلپه و در افزایش رویشی نیز در صد ریشه زایی قلمه ها مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده از افزایش جنسی نشان داد که خراش دهی برای جذب آب توسط بذرها ضروری بود ولی این تیمار به تنهایی برای تنزگی بذرها کافی نبود. با توجه به تمام صفات اندازه گیری شده در افزایش جنسی، بالاترین درصد تنژگی به ترتیب 98 و 97% از تیمار 60 دقیقه سولفوریک اسید و 45 روز چینه سرمایی با 60 دقیقه سولفوریک اسید و 500 میلی گرم در لیتر جیبرلیک اسید (GA3) به دست آمد که در سطح 1% آزمون چند دامنه ای جدید دانکن (DNMRT) با شاهد تفاوت معنی دار داشت. در افزایش رویشی، از میان انواع قلمه ها تنها قلمه های چوب نرم ریشه دار شدند و قلمه های چوب سخت و نیمه سخت در شرایط این آزمایش تولید ریشه نکردند. از میان دو اکسین به کار رفته بالاترین درصد ریشه زایی از بالاترین غلظت نفتالین استیک اسید (10000 میلی گرم در لیتر) به دست آمد. تمام آزمایش ها در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد، که در افزایش جنسی هر تیمار شامل 5 تکرار بوده و در هر تکرار 40 عدد بذر به کار برده شده بود و در افزایش رویشی هر تیمار شامل 6 تکرار در هر تکرار 8 قلمه قرار داشت.

در طی دو سال (68-1366) به منظور تولید میوه ازگیل بدون بذر، آزمایشی به چهار روش تلقیح روی درختان ازگیل انجام شد. نتایج آزمایش نشان داد که بین روش های تلقیح درختان، از نظر تاثیر بر درصد میوه بندی تفاوت های معنی دار وجود داشت. دگر گشنی غیراجباری موثرترین روش لقاح برای افزایش تعداد میوه ازگیل بود و بر این مبنا بعنوان یک گیاه دگرگشنی اختیاری تلقی می شود. بدلیل این که کلیه گل های اخته شده بدون تشکیل میوه ریزش نمودند، مشخص گردید که پدیده بکرباری که در سال های 1363 تا 1365 مشاهده شده بود، به احتمال، ناشی از تحریکات خارجی بود و جنبه ژنتیکی نداشت.

در مناطق گرمسیر استان کرمان به منظور تولید زودرس محصول پیاز، نشا برای کشت، چند آزمایش در مزرعه در دو سال انجام گرفت. در آ‍مایش اول 13 رقم از پیازهای روز کوتاه با رقم رایج منطقه (’تگزاس ارلی گرانوا‘)، از نظر مقاومت به تولید شاخه گل دهنده مقدار محصول پیاز و قطر پیاز در شهرستان بم با یکدیگر مقایسه شدند. تولید شاخه گل دهنده، به ترتیب در ارقام ’ساواناسوئیت‘، ’ویولت‘ و ’تگزاس ارلی گرانوا‘، 1، 79 و 6% بود. محصول پیاز نیز در ارقام تفاوت داشت و مقدار آن از 4.2 تن در هکتار (در رقم ’ویولت‘) تا 60 تن در هکتار(در رقم ’سوپر سلکت‘) متفاوت بود. در 3 آزمایش جداگانه دیگر اثر اندازه های مختلف پیاز ریز و نشا و غلظت های مختلف پاکلوبوترازول در ارقام ’تگزاس ارلی گرانوا‘، ’تگزاس‘، ’سوپر سلکت‘ و ’گلدراش‘ بر میزان تولید شاخه گل دهنده، میانگین وزن پیاز و مقدار گل محصول پیاز مطالعه گردید. واکنش این ارقام به گلدهی متفاوت بود بطوری که رقم ’تگزاس‘ مقاومترین، رقم ’سوپر سکلت‘ متوسط و رقم ’گلد راش‘ حساسترین بود. تاثیر باز دارنده رشد پاکلوبوترازول در کاهش گلدهی در ارقام بسیار متفاوت بود. بطوری که در رقم ’تگزاس‘ بی تاثیر در رقم ’گلد راش‘ متوسط و در رقم ’سوپر سکلت‘ موثر بود. بطور کلی در مقایسه با نشا، پیازهای ریز محصول بیشتر و گل کمتری تولید کردند. ولی این روند در ارقام متفاوت بود. بطوری که در رقم ’تگزاس‘ اندازه های 15-10 و 20-15 میلی متری پیازهای ریز گل کمتری نسبت به نشا تولید بود. ولی در ارقام’گلد راش‘ و ’سوپر سکلت‘ فقط پیازهای ریز 15-10 میلی متری چند روندی را نشان دادند. بنابراین، به نظر می رسد که در کلیه ارقام، پیاز ریز بویژه با قطر 15-10 میلی متر می تواند جانشین مناسبی برای نشا باشد.

به منظور بررسی اثرات کاربایل، نفتالن استیک اسید (NAA) و تو، فور - دی (2,4-D) بر وزن و اندازه میوه سیب رقم ’گلدن دلیسش‘ آزمایشی در سال 1371 در ایستگاه تحقیقاتی خلعت پوشان وابسته به دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز اجرا شد. مواد شیمیایی مورد استفاده عبارت بودند از: کاربایل 85% (سوین) در سه غلظت 0، 300 و 600 میلی گرم در لیتر، NAA با دو غلظت 0 و 15 میلی گرم در لیتر و 2,4-D با دو غلظت 0 و 15 میلی گرم در لیتر. اثرات کاربرد این مواد در دو زمان 5 روز و 25 روز پس از گلدهی کامل (FB+25 , FB+5) در یک آزمایش فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج آزمایش نشان می دهد که کاربایل و NAA در افزایش وزن و اندازه میوه ها موثر بوده و 2,4-D دارای اثر معکوس و یا خنثی می باشد. کاربایل با غلظت 600 میلی گرم در لیتر در زمان 5 روز پس از گلدهی کامل نتیجه رضایت بخشی داده به طوری که وزن و اندازه میوه ها را به ترتیب 113.8 گرم و 70.92 میلی متر افزایش شده است (22.97 گرم و 69.18 میلی متر). کاربایل با غلظت 600 میلی گرم در لیتر و NAA با غلظت 15 میلی گرم در لیتر موجب کاهش تعداد بیش از حد میوه ها و در نتیجه افزایش وزن و اندازه آن ها شد (به ترتیب 114.7 گرم و 72.69 میلی متر). مواد شیمیایی مورد استفاده تاثیر چندانی بر درصد مواد جامد محلول میوه ها نداشته است. با این وجود، استفاده از کاربایل 85% با غلظت 600 میلی گرم در لیتر در زمان 5 روز پس از گلدهی کامل قند میوه ها را به میزان ناچیز (در حدود 1%) نسبت به شاهد افزایش داد.

به منظور بررسی اثرات تیمارهای دمایی بر پوسیدگی، کاهش وزن و دیگر ویژگی های دو رقم نارنگی (’کلمانتین‘ و ’کینو‘) در انبار سرد (6±1˚ درجه سانتی گراد) و انبار معمولی در سال های 1376 و 1377 یک سری آزمایشی انجام شد. در این آزمایش میوه های هر دو رقم در هوای ˚36 درجه سانتیگراد به مدت 24 و 36 ساعت و آب 25، 40 و ˚53 درجه سانتیگراد به مدت 2.5 و 5 دقیقه قرار گرفتند و سپس در سوسپانسیون اسپور قارچ Penicillium digitatum ( 106اسپور در میلی لیتر) غوطه ور گردیدند و پس از بسته بندی در کیسه های پلاستیکی (24 سوراخ) در انبار سرد و دمای معمولی به مدت 3 و 5 ماه نگهداری شدند. نتایج آزمایش نشان داد که هوای ˚36 درجه سانتی گراد به مدت 24 ساعت به طور معنی داری باعث کاهش درصد پوسیدگی در میوه ها گردید. استفاده از آب گرم قبل از مایه زنی میوه ها در کنترل پوسیدگی در طول انبارداری موثر واقع نشد.