مطالعات ترجمه
سال:1388 | دوره:7 | شماره:25 |تعداد مقالات:11

این مقاله، ادامه مقاله «بررسی حضور مترجم به وا سطه تبدیل ها در متون روایی ترجمه شده با نگاهی به دیدگاه لوون - زوآرت» است که پیش تر درباره آن بحث کردیم. در آن مقاله،پیشینه ای از بحث تبدیل ها (shifts) را در نظریه کتفورد، وینی و داربلنه مطرح کرده و سپس،دیدگاه زوآرت را بررسی کردیم. زوآرت با استفاده از دو الگوی تطبیقی و توصیفی، انواع تبدیل ها را در ترجمه آلمانی رمان دن کیشوت بررسی می کند. در نهایت، زوآرت پس از تعیین بن ترجمه ها، برقراری سربن ترجمه ها و مقایسه جداگانه هر بن ترجمه با سربن ترجمه، گام نهایی را برقراری رابطه میان دو بن ترجمه متن مبدا و مقصد معرفی می کند. دو بن ترجمه مبدا و مقصد به چهار حالت با هم رابطه پیدا میکنند:1) اگر هر یک از بن ترجمه های متن مبدا و مقصد به ترتیبی که در بالا گفتیم با سربن ترجمه رابطه معنایی پیدا کند، رابطه میان بن ترجمه های متن مبدا و مقصد نیز از نوع هم معنایی بوده و این بدان معناست که هیچ تبدیلی رخ نداده است.2) اگر یکی از بن ترجمه ها با سربن ترجمه رابطه معنایی و بن ترجمه دیگر با سربن ترجمه رابطه شمول معنایی برقرار کند، رابطه میان دو بن ترجمه از نوع شمول معنایی خواهد. این بدان معناست که تبدیلی رخ داده است. زوآرت از این تبدیل به مدولاسیون / تغییرشیوه بیان (modulation) یاد می کند.3) اگر هر دو بن ترجمه با سربن ترجمه رابطه شمول معنایی برقرار کند، رابطه میان دو بن ترجمه از نوع تضاد خواهد بود. این بدان معناست که این بار هم تبدیل رخ داده است. زوآرت از این نوع تبدیل، به تعدیل (modification) یاد می کند.4) اگر بین بن ترجمه ها هیچ رابطه ای برقرار نتوان کرد، پس هیچ کدام وجوه مشابه ندارند و از این رو، تعیین سربن ترجمه ناممکن است اما تبدیل ناگزیر خواهد بود. زوآرت از این تبدیل به جهش (mutation) یاد می کند. در این جستار، این چهار رابطه را بررسی و تحلیلی می کنیم.

ترجمه متون سیاسی که با نام ترجمه سیاسی نیز شناخته می شود از جمله فعالیت های مهم رسانه های خبری است. مترجم این نوع متن علاوه بر خصوصیات معمول هر مترجمی باید ویژگی های دیگری نیز داشته باشد. چنین مترجمی الزاما در واقع کارشناس علوم سیاسی است و باید از وقایع تاریخی مهم، سخنرانی های سرنوشت ساز شخصیت های سیاسی و نقل قول هایی که از آنها شده اطلاع داشته باشد. همچنین لازم است با نویسنده یا مترجم متنی که ترجمه می کند و گرایش سیاسی او و یا موسسه ای که متن را چاپ کرده آشنایی داشته باشد. موسسات خبری و رسانه ها از تکنیک ها و تدابیری خاص استفاده می کنند تا اهمیت وقایع را در جهت منافع خود کمرنگ کنند یا آن را مهم جلوه دهند. مترجم متون سیاسی باید از این تکنیک ها و تدابیر با خبر باشد و ضمن ترجمه سعی کند حقایق را به گونه ای که بوده و در جهت منافع موسسه خود به تصویر بکشد. در این مقاله به برخی از این تکنیک ها نظیر تغییر دادن واژگان، تغییر دادن نظم و ترتیب سلسله وقایع و یا جملات و تغییر جهت گیری و دیدگاه متن، دست چین کردن وقایع خاص مطابق با اصول تعریف شده اشاره خواهد شد.

ترجمه کتاب یکی از مهم ترین صورت های آفرینش و باز تولید فرهنگی است و از همین رو در زمره موضوعات شایان توجه شاخه های مختلف علوم انسانی قرار دارد. تاکنون بیشتر از موضوع آن دسته از علوم انسانی که با متن سر و کار دارند به ترجمه پرداخته شده است. از این موضع ، مقولاتی نظیری ترجمه پذیری، صحت ترجمه، معادل گذاری، هرمنوتیک و نظام های انتقال معانی بین زبان ها بیشتر اهمیت دارند. مقاله حاضر تلاشی برای فراتر رفتن از مساله متن است و می کوشد تا از سه دیدگاه نظری مطالعات ترجمه، جامعه شناسی فرهنگ و جامعه شناسی علم، ترجمه را همچون کنشی اجتماعی که مقولات فعالیت و مصرف فرهنگی، مقاومت سیاسی – اجتماعی و رقابت در میدان علم مرتبط است نشان دهد و حد و مرزهای پژوهش جامعه شناسی درباره ترجمه را شناسایی نماید. با توجه به فقدان چنین دیدگاهی در جامعه شناسی ایران، می توان این مقاله را «طراحی برای جامعه شناسی ترجمه» دانست.

سبک ترجمه بر پایه اهداف متن و مقاصد مولف انتخاب می شود. اما به وجود آوردن ترجمه ای که برگردان کاملی از سبک متن مبدا باشد، نیازمند مشاهده و تعمق در سبک نگارش مولف اصلی است که یکی از ابعاد دست یافتن به چنین سبک اصیلی، ترجمه نوواژه ها است. ظهور نوواژه ها در خزانه واژگان از ویژگی های ژانر ادبی است که وظیفه انتقال معانی قابل القا به خواننده را بر عهده دارد. در این مقاله نحوه اتخاذ شیوه های مشابه در بین مترجمین فارسی زبان برای ترجمه نوواژه ها در دو اثر ادبی مورد بررسی قرار خواهد گرفت: (1) رمان هزار و نهصد و هشتاد و چهار نوشته جورج اورول و (2) رمان هری پاتر و محفل ققنوس نوشته جی کی رولینگ. نتایج این پژوهش بر بررسی و دسته بندی شیوه های ترجمه مترجمین فارسی زبان بر اساس چهارچوب نیومارک (1988) تاکید دارد و شیوه های موردنظر را در ادبیات کودکان و بزرگسالان مقایسه خواهد کرد.

شاهنامه فردوسی صحنه حضور قوم ایرانی و تاریخ اسطوره ای و مکتوب وی در طول چندین هزاره است. سراینده این اثر به مناسبت شرح حال قوم ایرانی از اقوام مجاور نیز یاد کرده است. در تقابل قوم ایرانی با اقوام مجاور که عمدتا تورانی (ترک زبان - چینی) رومی و عرب هستند، به ضرورت از ترجمه و برگردان سخن یکی برای دیگری یاد شده است. این پژوهش به قصد یافتن زمینه های حضور مترجم و ضرورت ترجمه از زبانی به زبان دیگر، شاهنامه فردوسی را از آغاز تا انجام بررسی کرده و پانزده مورد از حضور مترجم یافته است. بیشتر زمینه های کاربردی مترجم در میدان جنگ و ترجمه از زبان ترکی (تورانی) به فارسی و در مرحله بعد از رومی به فارسی و از فارسی به رومی و در آخر از عربی به فارسی بوده است. در دو مورد مترجم برای عقد قرار داد صلح و در یک مورد برای خواستگاری و ایجاد پیوند میان ایران و روم حضور داشته است.

پژوهش حاضر در چارچوب رویکرد توصیفی به مطالعات ترجمه علاوه بر تحلیل راهبردهای دوبله کارتون از انگلیسی به فارسی، سعی در معرفی برجسته ترین هنجار موجود در دوبله کارتون دارد. بدین منظور محقق بر آن شده است تا بستری مناسب جهت توصیف و تبیین راهبردهای دوبله دشوارترین عناصر متن چند رسانه ای یا به عبارتی «کدهای بیا نگر» فراهم آورد. پس از بررسی جامع و تطبیقی پیکره، هفت راهبرد محرز شد. این راهبردها عبارتند از: 1) بسط ، 2) دگرنویسی، 3) انتقال، 4) جابجایی، 5) کاهش، 6) تکرار و 7) حذف. با توجه به اینکه ترجمه فعالیتی هنجارمدار است، محقق در تلاشی مضاعف در صدد تعیین برجسته ترین هنجار دوبله کارتون برآمد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که هنجار همخوانی که در چهار نوع همخوانی لب ها با صحبت ها، همخوانی طول سخن با آغاز و پایان حرکت لب ها، همخوانی حرکات بدن با صحبت ها و تیپ سازی شخصیتها نمود یافته است در تعیین راهبردهای دوبله نقش اساسی داشته است.

امروز ترجمه بیش از پیش جایگاه خود را در میان علوم موثر انسانی یافته و اهمیت آن بر فرهنگ و تفکر ملت ها مشخص شده است به طوری که می توان گفت تاثیر ترجمه خوب گاه بیشتر از سال ها فرهنگ سازی است. از سوی دیگر ادبیات پیشین اهمیت دیدگاه و پیشنهادهای استادان و دانشجویان را در آموزش ترجمه مورد تاکید قرار داده است. با توجه به این اصل، توجه به نیازها و مشکلات اهل ترجمه، و به طور خاص استادان ترجمه در دانشگاها، اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند. در این جستار مشکلات تدریس ترجمه در دانشگاها و پشنهادهای مطرح شده برای بهبود کیفی و کمی تدریس ترجمه از دیدگاه استادان این رشته بررسی می شود. در این مقاله کوشش شده که با استفاده از روش تحقیقی مناسب نتایج کاملا به شیوه علمی و با رعایت بی طرفی ارایه شود.

هیچ شکی نیست که ترجمه از زبان های دیگر به زبان عربی رخنه کرده، و نقش بسزایی در تاریخ ادبیات عرب بازی کرده است. این امر فقط در دوران نهضت ادبی که مصریان در دوران محمدعلی پاشا شاهد آن بودند روی نداد، بلکه با آغاز شکل گیری حکومت عباسیان و فرهنگ سازی محیط ترجمه از فرهنگ های مجاور به سرزمین مسلمانان نفوذ کرد و پس از تلاش های نخستین برای ترجمه، و شکل گیری کتاب و نگارش، در عصر امویان، به طور جدی خود را نشان داد.