تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
سال:1394 | دوره:31 | شماره:5 (پیاپی 73) |تعداد مقالات:15

بومادران کوهستانی با نام علمی Achillea vermicularis Trin. از خانواده Asteraceae است. در طب سنتی ایران دم کرده این گیاه برای درمان بیماری هایی مثل آرتریت، گاستریت، آسم و انواع بیماری های کبدی مورد استفاده قرار می گیرد. در این تحقیق برای اولین بار، ابتدا بذر بومادران کوهستانی از استان آذربایجان غربی جمع آوری شده و در مزرعه تحقیقاتی ایستگاه تحقیقات البرز واقع در شهرستان کرج وابسته به موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور کشت شد. به منظور بررسی و مقایسه کمی و کیفی اسانس سرشاخه گلدار و هر یک از اجزای آن (گل، برگ و ساقه) به صورت مجزا، پس از جمع آوری گیاه در زمان اوج گلدهی، جدا کردن اندام ها و خشک کردن در سایه، اسانس گیری به روش تقطیر با آب انجام شد. اسانس های حاصل با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی (GC) و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) مورد تجزیه کمی و کیفی قرار گرفتند. بیشترین بازده اسانس (W/W نسبت به وزن خشک) از گل (%0.53) و برگ (%0.52) و کمترین بازده اسانس از ساقه (%0.24) بدست آمد. بازده اسانس کل سرشاخه گلدار نیز %0.43 بود. طبق این نتایج، اسانس گیری از گل های بومادران کوهستانی و حذف سایر اندام های هوایی (که برای برخی گونه های دیگر بومادران مرسوم است) منجر به هدر دادن مقدار زیادی اسانس موجود در برگ و ساقه شد. تعداد 29 ترکیب در اسانس ها شناسایی شد که 1، -8 سینئول، پیپریتون و کامفور در همه اسانس ها به مقدار قابل توجه وجود داشتند. مقدار کامفور در اسانس ها از %4.1 (در اسانس ساقه) تا %19.2 در اسانس سرشاخه گلدار متغیر بود. کمترین مقدار 1، -8 سینئول (%3.3) در اسانس ساقه و بیشترین مقدار آن (%23.3) در اسانس گل مشاهده شد. همچنین اسانس ساقه دارای کمترین مقدار پیپریتون (%4.9) و اسانس سرشاخه گلدار دارای حداکثر مقدار پیپریتون (%26.4) بود. همچنین تفاوت های ویژه ای بین اسانس اندام های مختلف دیده شد. حضور برخی ترکیب ها مثل %31.1 هپتادکان، %18.6 هگزادکانول، -n %4.5 هنی کوسان و –n %3.1 اکتادکان فقط در اسانس ساقه، %13.6 جرماکرن D در اسانس سرشاخه گلدار از دیگر تفاوت های اسانس اندام های مختلف بومادران کوهستانی بود.

محلول پاشی با عناصر ریزمغذی یک روش مفید برای جذب سریع عناصر در گیاهان و جلوگیری از آلوده شدن خاک می باشد. به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی با عناصر ریزمغذی (آهن و روی) بر عملکرد، اجزای عملکرد و اسانس رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در بهار سال 1391 انجام شد. در این آزمایش محلول پاشی با آهن در چهار سطح (0، 1، 2 و 3 گرم در لیتر) و محلول پاشی با روی در سه سطح (0، 2 و 4 گرم در لیتر) مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان دادند که بیشتر صفات مورد بررسی شامل وزن هزاردانه، عملکرد دانه، محتوا و عملکرد اسانس به طور معنی داری (p£0.05) تحت تاثیر محلول پاشی با آهن و روی قرار گرفتند. بیشترین عملکرد دانه (2637.96 کیلوگرم در هکتار) از محلول پاشی با آهن و روی به میزان 2 گرم در لیتر بدست آمد. همچنین بیشترین عملکرد اسانس (75.71 کیلوگرم در هکتار) و محتوای اسانس (%2.88) از محلول پاشی با آهن 3 گرم در لیتر و روی 2 گرم در لیتر بدست آمد و کمترین میزان صفات مذکور از تیمار شاهد حاصل شد.

یکی از مهمترین عوامل محدودکننده تولید گیاهان دارویی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان، کمبود آب و تنش خشکی است. از این رو، در این پژوهش گیاه ریحان (Ocimum basilicum L. var.Keshkeni luvelou) به عنوان یکی از گیاهان دارویی با ارزش و حساس به کم آبی انتخاب شد. هدف از این تحقیق افزایش بهره وری مصرف آب در تولید ریحان بود که به صورت یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل دو پلیمر آب دوست تراکوتم (صنعتی) و اسفرزه (گیاهی)، هر یک در چهار سطح (صفر، %0.1، %0.2 و %0.3 وزنی/وزنی بر اساس وزن خاک) با دو روش کاربرد (مخلوط با خاک و ریشه و روش مخلوط با خاک) بودند. صفات اندازه گیری شده شامل: صفات ریختی (تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشک اندام هوایی نسبت به ریشه)، صفات زیستی (تعداد دانه در بوته، وزن هزاردانه در بوته)، بازدهی مصرف آب و دو ویژگی مهم درصد و عملکرد اسانس در زمان گلدهی بودند. نتایج نشان داد که اثرات ساده و متقابل بین تیمارها تاثیرات مثبت و معنی دار بر صفات ریختی، زیستی و بیوشیمیایی اندازه گیری شده در این آزمایش داشتند. به طوری که بهترین نتایج برای صفات رویشی و زایشی با کاربرد موسیلاژ اسفرزه و بالاترین درصد و عملکرد اسانس با استفاده از سوپرجاذب تراکوتم بدست آمد. بهترین نتایج برای هر دو ماده در غلظت %0.1 و %0.2 به ترتیب با روش کاربرد در خاک و ریشه و روش کاربرد در خاک حاصل شد. در مجموع هر دو ترکیب (تراکوتم و اسفرزه) قادر به کاهش اثرات نامناسب تنش خشکی و بهبود بازدهی مصرف آب در کشت ریحان بودند.

در این پژوهش اثر دو دمای صفر و پنج درجه سانتی گراد و دو نوع بسته بندی دارای تهویه و بدون تهویه بر عمر انباری گیاه دارویی علف چشمه (Nasturtium officinale L.) مورد بررسی قرار گرفت. تغییرات صفاتی از قبیل محتوای اسیدآسکوربیک، فلاونوئیدها، ظرفیت آنتی اکسیدانی، محتوای ترکیب های فنلی کل، رنگ و مواد جامد محلول در طول 14 روز اندازه گیری شد. در طول مدت انبار کردن مقدار فلاونوئیدها کاهش معنی داری نشان داد و از 46.42 میلی گرم در گرم وزن خشک قبل از انبار کردن به 36.19 میلی گرم بعد از 14 روز رسید. محتوای اسید آسکوربیک قبل از انبار کردن 68.1 میلی گرم بر 100 گرم وزن تر بود، به طوری که پس از هفت روز این مقدار به 63.5 میلی گرم و بعد از 14 روز به 55.08 میلی گرم رسید، این تغییرات در سطح 1% معنی دار بود. عامل زمان و نوع بسته بندی اثر معنی داری در سطح 1% بر میزان فعالیت آنتی اکسیدانی علف چشمه در طول انبار کردن داشتند. مقدار ترکیب های فنلی کل نیز تنها در اثر تیمار زمان افزایش یافت و از 11.59 میلی گرم به 13.59 میلی گرم در 100 گرم وزن تر رسید و نوع بسته بندی و دما تاثیری بر میزان فنل ها نداشتند. البته بسته بندی دارای تهویه نسبت به نوع بدون تهویه، آب بافت را بهتر حفظ کرد و نمونه های موجود در آن از کیفیت به مراتب بهتری برخوردار بودند. در نتیجه بهترین نوع بسته بندی، نوع دارای اندکی تهویه و بهترین دما نیز دمای صفر به دلیل تنفس کمتر و حفظ آب و کیفیت ظاهری بهتر بود.

آگاستاکه (Agastache foeniculum [Pursh] Kuntze) گیاهی دارویی، چندساله و متعلق به خانواده نعناع می باشد. اسانس این گیاه منبع غنی از متیل کاویکول و دارای خواص ضدقارچی و ضدباکتریایی می باشد. به منظور بررسی تاثیر روشهای مختلف خشک کردن بر درصد و اجزای تشکیل دهنده اسانس آگاستاکه، برگ های این گیاه در مرحله گلدهی کامل برداشت شده و با چهار روش مختلف (سایه، خورشید، آون با دماهای 40، 60 و 80 درجه سانتی گراد و مایکروویو با توان های 180، 360، 540، 720 و 900 وات)، در قالب طرح کاملا تصادفی و با چهار تکرار خشک شدند. فرایند خشک کردن تا زمانی که محتوای رطوبت نمونه ها به 0.11 بر پایه وزن خشک رسید، ادامه یافت. اسانس برگ های خشک شده به روش تقطیر با آب و با استفاده از دستگاه کلونجر استخراج شد. برای شناسایی اجزاء تشکیل دهنده اسانس، نمونه های اسانس با استفاده از دستگاه های GC و GC/MS مورد آنالیز قرار گرفتند. نتایج نشان داد که روشهای خشک کردن تاثیر معنی داری بر زمان خشک کردن و درصد اسانس داشتند. به طوری که کمترین (4 دقیقه) و بیشترین (64 ساعت) زمان خشک کردن به ترتیب مربوط به روشهای خشک کردن در مایکروویو 900 وات و سایه بود. همچنین بیشترین (%1.51) و کمترین (%0.56) درصد اسانس به ترتیب در روشهای سایه و مایکروویو 900 وات مشاهده شد. نتایج آنالیز اسانس نشان داد که متیل کاویکول جزء غالب اسانس این گیاه بود که مقدار آن از %83.1 در روش سایه تا %94.6 در مایکروویو 720 وات متغیر بود. در مجموع یافته های این تحقیق نشان داد که روش خشک کردن در سایه با وجود طولانی بودن زمان خشک کردن، بهترین تیمار بود. اما اگر هدف خشک کردن سریع و بدست آوردن اسانسی با درصد بالای متیل کاویکول باشد، روش خشک کردن در آون 40oC یا مایکروویو در توان های پایین قابل توصیه است.

مسمومیت غذایی استافیلوکوکی به علت مصرف مواد غذایی که در آن استافیلوکوکوس انتروتوکسیژنیک رشد و تولید انتروتوکسین کرده است، رخ می دهد. هدف قرار دادن فاکتورهای بیماری زایی باکتریایی، در حال حاضر به عنوان یک راهبرد جایگزین برای توسعه انواع جدیدی از مواد نگهدارنده ضدمیکروبی مورد توجه بسیاری از پژوهشگران و محققان صنایع غذایی قرار گرفته است. هدف این تحقیق بررسی تاثیر اسانس Rosmarinus officinalis L. (رزماری) بر رشد و بیان ژنی انتروتوکسین های A، C و E استافیلوکوکوس اورئوس ATCC 29213 می باشد. در این مطالعه پس از تعیین حداقل غلظت بازدارنده رشد، رشد باکتری و ترشح SEA، SEC و SEE تحت تاثیر غلظت های بازدارنده اسانس رزماری (به روش ELISA) ارزیابی شد. علاوه بر این، تاثیر اسانس بر نسخه برداری ژن های sea، sec و see (ژن های کدکننده SEA، SEC و SEE) با استفاده از PCR نیمه کمی بررسی شد. اسانس Ros در غلظت MIC %75 رشد باکتری را به میزان قابل ملاحظه ای کاهش داد. همچنین، اسانس از نسخه برداری ژن های sea، sec و see بازداری نمود و باعث کاهش ترشح SEA، SEC و SEE شد. غلظت های تحت بازدارنده اسانس تولید انتروتوکسین را در روند وابسته به دوز کاهش دادند. بنابراین داده های این مطالعه پیشنهاد می کند که اسانس رزماری می تواند به عنوان نگهدارنده طبیعی به منظور بازداری رشد و تولید انتروتوکسین توسط استافیلوکوکوس اورئوس در صنایع غذایی بکار رود.

با توجه به استفاده از فنول در صنایع پتروشیمی و نیز به عنوان ضدعفونی کننده در زمینه پزشکی، این ماده به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرد. با وجود این، فنول آزاد در محیط برای سلامتی زیان آور می باشد. هدف از مطالعه حاضر، بررسی اثر محافظتی گیاه گل راعی (Hypericum perforatum L.) بر برخی فراسنجه های بیوشیمیایی خون در رت های مسموم شده با فنول بود. بدین منظور، تعداد 54 سر رت نر نژاد ویستار در قالب آزمایش فاکتوریل 3×3 با دو فاکتور اصلی گل راعی (سطوح صفر، 250 و 500 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن) و فنول (سطوح صفر، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم وزن بدن) به 9 تیمار آزمایشی تقسیم شدند. فنول و عصاره به صورت یک روز در میان و به روش گاواژ تجویز شدند. در روزهای 15 و 30 آزمایش، پس از خون گیری، غلظت برخی فراسنجه های بیوشیمیایی سرم خون ارزیابی شد. در نیمه اول آزمایش، سطح 200 میلی گرم بر کیلوگرم فنول افزایش معنی دار کلسترول و LDL و سطح 100 میلی گرم بر کیلوگرم آن کاهش میزان VLDL سرم خون را موجب شدند (p<0.05). در نیمه دوم آزمایش، بیشترین مقدار HDL در تیمار دریافت کننده سطوح 250 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم گل راعی و فنول و کمترین آن در تیمار 500 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم گل راعی و فنول مشاهده شد (p<0.05). اثرات اصلی و متقابل سایر تیمارها دارای اختلاف آماری معنی داری نبودند (p>0.05). به طور کلی، یافته های پژوهش حاضر نشان داد که سطح 250 میلی گرم بر کیلوگرم عصاره گیاه گل راعی توانسته از اثر سوء سطح 200 میلی گرم بر کیلوگرم فنول در بلندمدت بر فراسنجه بیوشیمیایی HDL سرم خون بکاهد.

کودهای زیستی یکی از منابع بسیار مفید برای بهبود کیفیت خاک های زراعی و افزایش عملکرد در گیاهان مختلف هستند. به منظور بررسی اثر سطوح مختلف ورمی کمپوست و همچنین قارچ مایکوریزا بر میزان اسانس و جذب برخی عناصر در گیاه دارویی زیره سبز (Cuminum cyminum L.) آزمایشی در سال زراعی 91-90 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 12 تیمار و سه تکرار انجام شد. تیمارهای مورد مطالعه شامل ورمی کمپوست در سه سطح (صفر، 5 و 10 تن در هکتار) و قارچ مایکوریزا در چهار سطح (بدون کاربرد، کاربرد گونه Glomus mosseae، گونه Glomus intraradices هر دو گونه) در خاک بودند. بیشترین درصد اسانس مربوط به تیمار 10 تن ورمی کمپوست و کاربرد قارچ Glomus intraradices با (%3.13)، فسفر دانه (%0.26) و نیتروژن دانه (%1.43) در تیمار 10 تن ورمی کمپوست و کاربرد تلفیقی دو قارچ Glomus mosseae و Glomus intraradices، و بیشترین عملکرد اسانس هم مربوط به تیمار 10 تن ورمی کمپوست در هکتار و کاربرد قارچ Glomus mosseae بود و در بقیه صفات برهم کنش معنی دار نشد. در مجموع نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که استفاده از کود ورمی کمپوست و قارچ های مایکوریزا می تواند باعث بهبود اسانس و جذب عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم در گیاه زیره سبز شود.

اسانس های گیاهی به عنوان جایگزین مناسبی برای سموم شیمیایی محسوب می شوند. در این تحقیق اثر اسانس های Ferulago angulata (Schlecht.) Boiss. (Apiaceae)و Ballota aucheri Boiss. (Lamiaceae) بر شاخص های تغذیه ای حشرات کامل شپشه قرمز آرد ((Tribolium castaneum (Col.: Tenebrionidae) که یکی از آفات مهم محصولات انباری به شمار می رود، بررسی شد. شاخص های نرخ رشد نسبی (RGR)، نرخ مصرف نسبی (RCR)، کارآیی تبدیل غذای خورده شده (FDI) و شاخص بازدارندگی تغذیه برای ارزیابی اثر ضدتغذیه ای اسانس تعیین شدند. پس از استخراج اسانس از دو گیاه، غلظت های 00، 0.4، 0.6، 1، 2 و 3 میکرولیتر به دیسک های آردی اضافه شد و بعد تعداد 10 حشره کامل شپشه ی آرد روی هر تیمار قرار داده شد. پس از گذشت سه روز از شروع آزمایش، میزان غذای خورده شده و تغییر وزن حشره اندازه گیری گردید. این تحقیق با استفاده از اسانس دو گیاه F. angulata و B. aucheri در غلظت های 0.4، 0.6، 1، 2 و 3 میکرولیتر بر دیسک در دو آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی در پنج تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که اسانس F. angulate دارای اثر بهتری نسبت به گیاه B. aucheri است و RGR و RCR را به طور معنی داری کاهش می دهد. همچنین اسانس F. angulate کارآیی تبدیل غذای خورده شده را در مقایسه با اسانس B. aucheri به طور معنی داری کاهش می دهد. البته اسانس F. angulata در غلظت های بسیار پایین در مقایسه با B. aucheri اثر بازدارندگی تغذیه ای خوبی را نشان داد.

به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی و پیش تیمار با سالیسیلیک اسید بر عملکرد دانه و اسانس رازیانه (Foeniculum vulgare Mill.) در شرایط تنش خشکی آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در بهار 1391 اجرا شد. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. در این آزمایش تنش خشکی در مرحله زایشی با سطح شاهد (آبیاری کامل) در کرت های اصلی و سطوح مختلف محلول پاشی و پیش تیمار بذر با سالیسیلیک اسید شامل بذرهای خشک (بدون پیش تیمار)، پیش تیمار بذرها با غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید (صفر، 800 و 1600میکرومولار) و محلول پاشی با غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید (800 و 1600 میکرومولار) در کرت های فرعی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشتر صفات مورد بررسی ازجمله تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزاردانه، تعداد چترک در چتر و عملکرد دانه و اسانس تحت تاثیر تنش خشکی در مقایسه با شاهد (آبیاری) به طور معنی داری کاهش یافتند. اما محتوای اسانس دانه افزایش یافت. به طوری که بیشترین عملکرد دانه (2925.6 کیلوگرم در هکتار) و اسانس (52.88 کیلوگرم در هکتار) از شاهد (آبیاری کامل) و کمترین میزان صفات مذکور در شرایط تنش خشکی حاصل شد. همچنین نتایج نشان داد که صفات مورد بررسی تحت تاثیر محلول پاشی و پرایم با سالیسیلیک اسید در مقایسه با بذر خشک به طور معنی داری افزایش یافتند. به طوری که بین پیش تیمار بذر با سالیسیلیک اسید 1600 میکرومولار و محلول پاشی با سالیسیلیک اسید 1600 میکرومولار تفاوت معنی داری از لحاظ عملکرد دانه و اسانس وجود نداشت، اما بیشترین عملکرد دانه (2579.6 کیلوگرم در هکتار) و اسانس (63.15 کیلوگرم در هکتار) از محلول پاشی با سالیسیلیک اسید 1600 میکرومولار و کمترین میزان صفات مذکور از بذرهای خشک (بدون پیش تیمار) بدست آمد.

به منظور بررسی برخی خصوصیات کمی و کیفی گیاه دارویی کدوی تخم پوست کاغذی (Cucurbita pepo L.) تحت تیمارهای کود نیتروژن و تنش کم آبی، آزمایشی در سال زراعی 1391-1390 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. در این تحقیق که به صورت آزمایش مزرعه ای و در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد، کود نیتروژن در سه سطح (60، 120 و 180 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از منبع کود اوره) و تیمار تنش کم آبی در سه سطح (شاهد، قطع آبیاری در مرحله شیری دانه و قطع آبیاری و محلول پاشی کلرات سدیم در مرحله شیری دانه) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که تیمار کود نیتروژن بر تمام صفات مورد بررسی غیر از تعداد دانه و تیمار تنش کم آبی بر تمام خصوصیات گیاه غیر از تعداد دانه، طول دانه و محتوای اسید استئاریک در سطح آماری اثر معنی دار داشت. در این مطالعه، افزایش شدت تنش کم آبی موجب کاهش میزان تمام صفات مورد بررسی غیر از محتوای اسید لینولئیک شد. همچنین افزایش سطوح کود نیتروژن موجب کاهش میزان تمام صفات مورد بررسی شد. بیشترین میزان وزن میوه، وزن دانه، عرض دانه، ضخامت دانه، روغن، اسید لینولئیک، اسید اولئیک، اسید پالمتیک و اسید استئاریک در سطح کودی 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن بدست آمد. در مجموع، تیمار کود نیتروژن 60 کیلوگرم در هکتار و آبیاری شاهد مناسب ترین تیمار از نظر حصول حداکثر عملکرد دانه توصیه می شود.

به منظور بررسی کمی و کیفی اسانس گونه های مختلف آویشن (Thymus) تحقیقاتی طی سال های 1390-1389 در شرایط زراعی انجام شد. این آزمایش در قالب یکی از زیر طرح های پروژه ملی استخراج و تجزیه کمی و کیفی اسانس گونه های مختلف آویشن در برخی از استان های کشور انجام شد. بدین منظور بذرهای تعداد 74 اکسشن در گلخانه کشت شدند. سپس نشاها به مزرعه تحقیقاتی باغ گیاه شناسی ملی ایران منتقل شدند. سرشاخه های گلدار در زمان حدود 50% گلدهی جمع آوری شد. سپس در آزمایشگاه در سایه خشک و آسیاب شد. استخراج اسانس از تمامی اکسشن ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه طرح کلونجر (فارماکوپه بریتانیا) برای مدت سه ساعت انجام گردید. اسانس های بدست آمده با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی GC و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنجی جرمی GC/MS آنالیز و ترکیب های شیمیایی آنها شناسایی شدند. طبق نتایج بدست آمده درصد اسانس بین %0.04 تا %2 متغیر بود. بالا ترین بازده تولید اسانس سرشاخه گلدار ژنوتیپ های مورد مطالعه بر حسب وزن خشک متعلق به گونه های (%2) T.kotsachyanus از استان آذربایجان غربی، (%1.95) T.daenensis از استان لرستان (%1.69) T.vulgaris از استان مرکزی بود. در بین ژنوتیپ های مورد بررسی چندین کموتایپ شامل لینالول، ژرانیول، آلفا-ترپینول، تیمول، کارواکرول و آلفا-ترپینیل استاتو ژرانیل استات شناسایی شدند. در طی دو سال بالاترین درصد ترکیب تیمول مربوط به گونه های T. daenensis از استان مرکزی با %76.6 و ترکیب کارواکرول مربوط به T. daenensis از استان سمنان با %82.9 و ژرانیول با %62.7 مربوط به T. lancifolius از استان فارس بود.

در بررسی های گذشته اثر ضدسرطانی در برخی از گیاهان که دارای ترکیب های مشابه با عصاره سنجد (Elaeagnus angustifolia L.) و مفراح (Nepeta crispa L.) هستند بر انواع سرطان ها انجام و تایید شده است. هدف از این تحقیق ارزیابی اثر فراکسیون های مختلف سنجد و مفراح بر سلول های سرطان خون انسان لاین k562 می باشد. ابتدا سلول های سرطانی در محیط کشت DMEM/F12 و FCS به همراه آنتی بیوتیک پنی سیلین 100 U/ml و استرپتومایسین 100mg/ml کشت داده شده و تکثیر یافتند، سپس غلظت های 10 تا 160 میکروگرم بر میلی لیتر فراکسیون های هگزانی، اتیل استاتی، کلروفرمی و آبی حاصل از عصاره گل سنجد و اندام هوایی مفراح بر سلول های k562 اثر داده شد و پس از 72 ساعت اثر عصاره ها بر تکثیر سلول ها توسط دستگاه سل کانتر و اثر بر بقاء سلول ها به وسیله کیت های LDH بررسی شد. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که غلظت های بالای فراکسیون های اتیل استاتی و کلروفرمی در هر دو گیاه اثر قابل توجهی در کاهش تکثیر و رشد مناسبی برای انجام تحقیقات بیشتر مربوط به درمان سلول های سرطانی باشند و جداسازی و خالص سازی ترکیب های موثر این گیاهان و شناسایی مکانیسم عمل آنها توصیه می شود.

به منظور بررسی اثر عناصر روی و فسفر بر عملکرد و میزان ماده موثره اسفرزه (Plantago ovata Forsk.) آزمایشی در سال زراعی 1390-1389 در قطعه زمینی به مساحت تقریبی 450 مترمربع در اراضی روستای حمزه ای واقع در حومه شهرستان بم اجرا شد. در این آزمایش اثر مقادیر مختلف فسفر در 4 مقدار صفر، 40، 80 و 120 کیلوگرم در هکتار و روی در 3 مقدار صفر، 20 و 40 کیلوگرم در هکتار بر صفات عملکرد دانه، وزن هزاردانه، ارتفاع بوته، تعداد برگ در هر بوته، طول سنبله، تعداد گل در هر بوته، میزان تورم دانه و درصد موسیلاژ در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. اثر مقادیر مختلف روی و فسفر بر عملکرد دانه گیاه اسفرزه در سطح آماری 1% معنی دار شد و با افزایش مقدار روی تا 40 کیلوگرم در هکتار و فسفر تا 80 کیلوگرم در هکتار، عملکرد دانه نیز روندی افزایشی داشت. اما استفاده از مقدار 120 کیلوگرم در هکتار فسفر از نظر آماری تفاوت معنی داری نسبت به 80 کیلوگرم در هکتار نداشت. البته تاثیر مقادیر مختلف روی و فسفر بر وزن هزاردانه معنی دار نشد. اثر مقادیر مختلف روی و فسفر بر درصد موسیلاژ دانه اسفرزه در سطح آماری 1% معنی دار بود و با افزایش مقدار روی تا 40 کیلوگرم در هکتار و فسفر تا 120 کیلوگرم در هکتار سبب افزایش درصد موسیلاژ دانه گردید. همچنین اثر مقادیر مختلف روی و فسفر بر سایر صفات (تعداد برگ، تعداد گل، طول سنبله، ارتفاع گیاه و فاکتور تورم دانه) هم معنی دار بود. با توجه به نتایج آزمایش فوق، مصرف عناصر روی به میزان 40 کیلوگرم در هکتار و فسفر به میزان 80 کیلوگرم در هکتار برای افزایش رشد و عملکرد و تولید هر چه بیشتر موسیلاژ گیاه اسفرزه در منطقه بم بهترین اثر را داشت.

به منظور بررسی تاثیر سیستم های تغذیه بر عملکرد و تعدادی از ویژگی های گیاه نعناع فلفلی (Mentha piperita L.)، آزمایشی از سال 90-1387 با طرح بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا و نتایج سه سال یادداشت برداری و مورد تجزیه و تحلیل مرکب قرار گرفت. تیمارها شامل مقادیر مختلف کود شیمیایی به عنوان کشاورزی متداول (NPK)، مقادیر مختلف کود دامی و کود شیمیایی به عنوان نظام کشاورزی تلفیقی و مقادیر کود دامی به عنوان کشاورزی ارگانیک بود. نتایج نشان داد که سیستم های تغذیه بر عملکرد بیولوژیک، عملکرد اقتصادی، درصد ماده خشک، طول و عرض برگ و ارتفاع بوته معنی دار می باشد. بیشترین عملکرد وزن تر و عملکرد اقتصادی از سال اول و سیستم تغذیه تلفیقی (نیتروژن 120 کیلوگرم، فسفر 90 کیلوگرم، پتاسیم 120 کیلوگرم در هکتار به همراه 5 تن کود دامی در هکتار) به ترتیب به میزان 38313 و 5634 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. گرچه با افزایش سن گیاه در سال دوم 15% و در سال سوم کاشت 63% کاهش عملکرد وزن تر مشاهده گردید، اما در آزمایش حاضر کاربرد نیتروژن 120 کیلوگرم، فسفر 90 کیلوگرم، پتاسیم 120 کیلوگرم در هکتار به همراه 5 تن کود دامی در هکتار دارای بیشترین میزان عملکرد بود. همچنین با توجه به اینکه گیاه نعناع فلفلی گیاهی چندساله بوده استفاده از این گیاه در یک قطعه زمین بیش از سه سال صرفه اقتصادی نخواهد داشت.