پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1394 | دوره:12 | شماره:17 (پیاپی 44) |تعداد مقالات:16

هدف از این پژوهش، شناخت مهمترین موانع و تدوین راهبردهای برنامه درسی برای استفاده اساتید از شبکه اجتماعی درامر آموزش و یادگیری است. در این مطالعه از روش کیفی و شیوه تحلیل داده های کیفی مبتنی بر نظریه زمینه ای استفاده شد. نظریه زمینه ای سه عنصر اصلی دارد که عبارتند از مفاهیم، مضامین و مقولات و محور اصلی روش نظریه زمینه ای به شمار می رود. در این پژوهش 54 سند با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند به دقت مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و نکات کلیدی آنها یادداشت برداری شد. سپس بر اساس تشابهات، کدهایی به موارد مشابه اختصاص پیدا کرد و کدهای اختصاص داده شده در کشف مقوله های استنتاج شده استفاده گردید. با اتکا به منابع و اسناد، مقوله محوری تعیین و از طریق برقراری ارتباط میان مقوله محوری و مقوله های فرعی و مفاهیم مرتبط نظریه زمینه ای تدوین و طراحی شد. بر مبنای نظریه که از اسناد و منابع نظری به دست آمد، مهمترین موانع به ترتیب اهمیت، نبود امکانات فنی مناسب، عدم زیر ساخت های آموزشی و شناخت ناکافی اساتید به دست آمد و مبتنی بر آن راهبردهای سه گانه ای تدوین شد که از میان این راهبردها کسب مهارت های فنی مهمترین راهبرد و برقراری تعامل پویا در تدریس و مهارت های شناختی مرتبط با شبکه اجتماعی در اولویت دوم و سوم قرار داشت. در پرتو شناسایی موانع و راهبردهای به کار گیری شبکه اجتماعی در آموزش می توان به بهبود مهارت های تدریس و یادگیری دست یافت.

هدف از این پژوهش «بررسی ادراک دانشجویان علوم تربیتی از تدریس اساتید در دانشگاه» است که بخشی از داده های آن در این مقاله آورده شده است. روش مورد استفاده، روش تحقیق کیفی از نوع پدیدار شناسی بود و جمع آوری اطلاعات نیز با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساختار یافته و به صورت گروهی انجام شد. مدت زمان مصاحبه ها از 50 تا 60 دقیقه متغیر بود و تا رسیدن به اشباع اطلاعات ادامه داشت. شرکت کنندگان شامل دو گروه از دانشجویان کارشناسی ارشد علوم تربیتی دانشگاه اصفهان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان بودند که مجموعا 23 نفررا تشکیل می دادند. مصاحبه های انجام شده با استفاده از دستگاه MP3 ضبط و سپس به منظور تجزیه و تحلیل بر روی کاغذ پیاده شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل محتوا، تحلیل شد. نتایج نشان داد که چالش های تدریس اساتید شامل دو مولفه اصلی و پنج زیرمولفه است. مولفه های اصلی شامل ناکارآمدی های فنی (شامل روش تدریس، مدیریت زمان) و ناکارآمدی های حرفه ای (شامل دانش، محتوا و ارزشیابی) بود.

این مطالعه با هدف بررسی وضعیت تربیت جنسی در برنامه درسی دوره راهنمایی تحصیلی برای پسران و واکاوی برنامه درسی مغفول در این دوره انجام شده است. در این راستا برای بررسی وضع موجود برنامه درسی تربیت جنسی دانش آموزان پسر دوره راهنمایی تحصیلی در قلمرو مورد پژوهش؛ از مصاحبه نیمه ساختار یافته و واکاوی اسناد موجود در مدارس و نواحی آموزش و پرورش بهره گیری شد. نتایج به دست آمده از این سوال حاکی از آن بود که اقدامات آموزش و پرورش پاسخ گوی نیازهای دانش آموزان در این دوره نبوده و توجهی کافی در فرایند تربیت جنسی دانش آموزان نشده است. برای بررسی قلمروهای موضوعی دارای ضرورت برای تربیت جنسی دانش آموزان مورد بررسی، از مرور پژوهش های مربوط و استخراج نظر متخصصان انجام شد. در این راستا پس از حصول موضوعات مهم مندرج در منابع علمی، پرسشنامه ای محقق ساخته تدوین و در اختیار تعدادی از اعضای هیات علمی گروه های علوم تربیتی، روان شناسی و مشاوره دانشگاه های اصفهان و شاهد قرار گرفت تا میزان اهمیت قلمروهای موضوعی موجود در پرسشنامه را تعیین نمایند. در راستای تعیین برنامه درسی مغفول در تربیت جنسی دانش آموزان در قلمرو مورد پژوهش نیز به مقایسه وضع موجود و وضع مطلوب پرداخته شد که مشخص گردید بسیاری از قلمروهای موضوعی مورد غفلت واقع شده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش روحیه پژوهشگری کودکان دوره پیش دبستانی به انجام رسید. این پژوهش با روش نیمه آزمایشی از نوع پس آزمون محض همراه با گروه کنترل انجام شد. جامعه آماری این پژوهش شامل 12 نفر دانش آموز دوره پیش دبستانی یک مهد کودک در شهر تهران بود که نمونه آماری (6 نفر) به صورت هدفمند به عنوان گروه آزمایشی انتخاب شدند. گروه آزمایشی به مدت 15 جلسه تحت آموزش فلسفه به کودکان قرار گرفتند و جلسه آخر کلاس گروه آزمایشی و گروه کنترل فیلمبرداری شد و فیلم این دو گروه در اختیار 5 کارشناس قرار گرفت تا از طریق مشاهده فیلم ها به پرسشنامه مورد نظر (فهرست درجه بندی رفتار کودکان (روحیه پژوهشگری) پاسخ دهند. داده های جمع آوری شده با استفاده از روش های آمار توصیفی (جدول توزیع فراوانی، نمایش هندسی توزیع فراوانی، شاخص های مرکزی و پراکندگی) مورد توصیف قرار گرفت و برای آزمون فرضیه های پژوهش از آزمون پارامتری t مربوط به دو گروه مستقل (به دلیل فاصله ای بودن مقیاس اندازه گیری، بهنجار بودن توزیع، وجود دو گروه مستقل) و آزمون بی پارامتری U من وایت نی (به دلیل بهنجار نبودن توزیع فراوانی) استفاده شد. نتایج نشان داد که آموزش فلسفه به کود کان بر پرورش بعد شناختی (کنجکاوی، پرسشگری، استدلال کردن، تفکر انتقادی، خلاقیت، علاقه به آزمایش و تجربه) و بعد عاطفی (علاقه به نظم و ترتیب، اشتیاق، مشارکت جویی، استقلال رای، اعتماد به نفس، ابراز وجود) روحیه پژوهشگری کودکان دوره پیش دبستانی تاثیر دارد و به طور کلی اجرای این برنامه بر پرورش روحیه پژوهشگری این کودکان تاثیرگذار بوده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش عناصر برنامه درسی کلاین در افت تحصیلی درس ریاضی سال اول متوسطه از دیدگاه شرکای برنامه درسی با استفاده از روش پژوهش آمیخته صورت گرفت. داده های پژوهش از طریق پرسشنامه ای برای 368 دانش آموز و 120 دبیر ریاضی پایه اول دبیرستان های شهر تهران و مصاحبه ای با 15 کارشناس برنامه ریزی درسی و تالیف کتاب ریاضی سال اول متوسطه جمع آوری شدند. تحلیل داده های کمی از طریق آزمون های t تک نمونه ای، t دو گروه مستقل و فریدمن و تحلیل داده های کیفی به وسیله کدبندی استقرایی انجام شد. نتایج بررسی نشان داد که از نظر هر سه گروه، همه عناصر نه گانه برنامه درسی کلاین بر افت تحصیلی ریاضی دانش آموزان موثرند. از نظر دبیران فعالیت های یادگیری، راهبردهای یاددهی - یادگیری، مواد و منابع آموزشی و زمان آموزش و از نظر دانش آموزان، زمان آموزش، ارزشیابی، فعالیت های یادگیری، و راهبردهای یاددهی - یادگیری در اولویت های اول تا چهارم قرار گرفتند. از لحاظ تاثیر عناصر مواد و منابع آموزشی، فضای آموزش و گروه بندی دانش آموزان بر افت تحصیلی ریاضی، بین نظر دبیران و دانش آموزان تفاوت معناداری دیده نشد ولی بین نظر آنها درباره تاثیر عناصر اهداف، محتوا، راهبردهای یاددهی - یادگیری، فعالیت های یادگیری، زمان و ارزشیابی بر افت تحصیلی ریاضی تفاوت معنادار بود.

تحقیق حاضر به مقایسه عملکرد تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر دوزبانه و تک زبانه دوره ابتدایی پرداخته است. این تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی بوده است. جامعه آماری این تحقیق را دانش آموزان پایه چهارم و پنجم ابتدایی دخترانه و پسرانه مجتمع آموزشی معرفت شهرستان بابلسر به تعداد 152 نفر تشکیل می دهند. حجم نمونه پژوهش برابر با جامعه آماری است. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه عملکرد تحصیلی درتاج (2004) و پرسشنامه خودکارآمدی تحصیلی جینک و مورگان استفاده شده است. نتایج حاصل از داده های پرسشنامه ها نشان می دهد که از بین عوامل عملکرد تحصیلی تنها در عامل برنامه ریزی، تفاوت معناداری بین دانش آموزان دختر دوزبانه و تک زبانه وجود دارد؛ و در بین عوامل خودکارآمدی تحصیلی در عامل استعداد تحصیلی، بین دانش آموزان دختر دوزبانه و تک زبانه تفاوت معنادار است.

هدف پژوهش حاضر که پژوهشی توصیفی - پیمایشی است، شناسایی باورهای معلمان شهر شیراز پیرامون میزان ارزشمندی جهت گیری های برنامه درسی بود. بدین منظور، از بین معلمان شاغل در مدارس این شهر در سال تحصیلی 91-1390 نمونه ای به حجم 368 نفر با روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب و از طریق پرسشنامه جهت گیری های برنامه درسی که روایی و پایایی آن محاسبه و تایید گردیده بود، مورد پرسش گری قرار گرفتند. برای تجریه و تحلیل داده های حاصله از روش های آماری تی تک نمونه ای، تحلیل واریانس اندازه گیری های مکرر، تحلیل واریانس چند متغیره و آزمون های تعقیبی بونفرونی و شفه استفاده گردید. یافته ها نشان داد که معلمان بر این باورند که هر شش جهت گیری برنامه درسی دارای ارزش زیادی بوده و در این بین، جهت گیری رفتاری با ارزش ترین جهت گیری در برنامه درسی قلمداد گردید. همچنین، مشخص شد که بین باورهای معلمان دوره های مختلف تحصیلی در باب میزان ارزشمندی جهت گیری های برنامه درسی تفاوت معناداری وجود دارد، در حالی که بین باورهای معلمان با سوابق خدمتی مختلف و نیز معلمان مرد و زن در زمینه این تفاوت معناداری مشاهده نگردید.

هدف این پژوهش، ارزیابی میزان هم خوانی برنامه درسی قصد شده، اجرا شده وآموخته شده درس علوم تجربی سال دوم راهنمایی شهرستان نی ریز در سال تحصیلی 92 - 1391 بوده است. پژوهش حاضر از نوع تحقیق پیماشی است. به منظور اجرای پژوهش که مبتنی برنگرش سنجی مدیران، دبیران و دانش آموزان در مورد برنامه های درسی قصد شده، اجرا شده و آموخته شده بود، سه مقیاس محقق ساخته، برحسب گروه مدیران، دبیران و دانش آموزان طراحی و استفاده گردید. روایی و پایایی هر سه مقیاس با روش روایی صوری و آلفای کرونباخ مورد تایید قرار گرفت. به منظور گردآوری داده ها، نمونه آماری مربوط به برنامه درسی اجرا شده (مدیر و دبیر) و برنامه درسی آموخته شده (دانش آموز)، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای و تصادفی انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل آماری داده ها نشان داد که بین دو نوع برنامه درسی قصد شده و برنامه درسی اجرا شده انطباق وجود دارد؛ بین دو نوع برنامه درسی قصد شده و برنامه درسی آموخته شده انطباق وجود ندارد؛ بین برنامه درسی اجرا شده و برنامه درسی آموخته شده انطباق وجود ندارد. همچنین، بین متغیر محتوا در دو نوع برنامه درسی قصد شده و برنامه درسی اجرا شده انطباق وجود ندارد. بین متغیر فعالیت های یاددهی - یادگیری در دو نوع برنامه درسی قصد شده و برنامه درسی اجرا شده انطباق وجود ندارد و بین مولفه ارزشیابی در دو نوع برنامه درسی قصد شده و برنامه درسی اجرا شده انطباق وجود دارد.

هدف پژوهش شناسایی اثربخشی روش تدریس تفکر استقرایی بر سطوح یادگیری (یادآوری، فهمیدن، کاربستن) دانش آموزان پسر پایه دوم متوسطه شهر همدان در درس زیست شناسی بود. طرح پژوهشی مورد استفاد از نوع آزمایشی (چهارگروهی سولومون) بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش آموزان پسر پایه دوم مقطع متوسطه دبیرستان های روزانه و دولتی شهر همدان و روش نمونه گیری از نوع خوشه ای است. در این طرح از پرسشنامه محقق ساخته پیشرفت تحصیلی 30 سوالی از نوع چهار گزینه ای (با روایی محتوایی) استفاده شد که 10 سوال اول آزمون را یادآوری (میزان یادگیری) و 20 سوال بعد آزمون پیشرفت تحصیلی را فهمیدن و کاربستن (عمق یادگیری) اندازه گیری می کرد. در طرح آزمایشی 80 نفر از دانش آموزان به صورت تصادفی در چهار گروه (دوگروه کنترل و دو گروه آزمایشی) 20 نفری قرار گرفتند. در ابتدا از آزمودنی ها با استفاده از آزمون محقق ساخته پیشرفت تحصیلی پیش آزمون به عمل آمد. طرح آزمایشی طی 7 جلسه اجرا شد و پس از اتمام جلسات آموزشی از هر چهار گروه پس آزمون (آزمون محقق ساخته پیشرفت تحصیلی) به عمل آمد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها در تمامی فرضیه ها از تجزیه و تحلیل واریانس چند متغیره (مانووا) استفاده شد. نتایج نشان داد آموزش به روش تفکر استقرایی بر میزان یادگیری (سطح یادآوری) دانش آموزان معنادار بود. ولی به کارگیری این روش تدریس بر عمق یادگیری (سطوح فهمیدن و کاربستن) معنادار نبود. بنابراین روش تدریس تفکر استقرایی میزان یادگیری دانش آموزان را در درس زیست شناسی افزایش می دهد اما نمی تواند عمق یادگیری آنان را ارتقا دهد.

این تحقیق با هدف استنباط درک معلمان از تدریس موثر صورت گرفته است تا زوایا و ابعاد آن را بهتر روشن سازد. تدریسی که با شیوه هایی فراوانی صورت می گیرد و تنوع این شیوه ها به حدی است که واقعا نمی توان تدریس را در روش های کاملا مشخصی تبیین کرد. تدریسی که هنرمندانه است و به همین جهت نمی توان به نسخه واحدی از تدریس موثر دست پیدا کرد. روش تحقیق حاضر، تحقیقی کیفی و از نوع پدیدار شناسی است که به همین منظور از بین فرهنگیان دارای تجارب کافی در آموزش و پرورش استان گیلان، تا رسیدن به حد اشباع اطلاعات 38 نفر از آنها به شیوه نمونه گیری هدفمند، مورد انتخاب و مصاحبه قرار گرفتند. گفتگوها با کسب اجازه از افراد ضبط و روی کاغذ پیاده شد و با استفاده از روش کلایزی، جملات و عبارات مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج بررسی نشان داد که 10 مفهوم اصلی را می توان از تدریس موثر استخراج کردکه عبارتند از: انگیزه شیوه تدریس بیان ابزارهای به کار رفته طرح مشخص، ممتاز بودن، فرآورده، واکنش فراگیران، انسجام، تفکر.

پژوهش حاضر، با هدف تحلیل محتوای کتاب آموزش مهارت هایی برای زندگی پایه پنجم دوره ابتدایی، بر اساس اصول انتخاب محتوای برنامه ریزی درسی و ارائه راهکارهای اصلاحی، از نظر صاحب نظران برنامه ریزی درسی صورت گرفته است. روش پژوهش، توصیفی و ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته شامل 30 سوال بسته پاسخ و 3 سوال باز پاسخ بوده که همراه با کتاب مذکور، در اختیار صاحب نظران برنامه ریزی درسی که با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شده بودند، قرار داده شد. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها، حاکی از آن است که، صاحب نظران برنامه درسی معتقدند: اصول اهمیت، اعتبار، سودمندی، قابلیت یادگیری، علاقه فراگیران و توجه به ساختار دانش در حد زیاد و اصل انعطاف پذیری در حد متوسط، در انتخاب محتوای کتاب مذکور، رعایت شده است. تحلیل استنباطی داده ها با استفاده از آزمون t تک نمونه ای، حاکی از آن است که، به نظر صاحب نظران برنامه درسی، رعایت اصول اهمیت، اعتبار، سودمندی، علاقه، توجه به ساختار دانش و قابلیت یادگیری به لحاظ آماری، معنادار بوده و رعایت اصل انعطاف پذیری در انتخاب محتوای کتاب مذکور، معنادار نبوده است. همچنین تحلیل سوالات باز پاسخ، حاکی از آن بود که به نظر صاحب نظران برنامه درسی، 9 موضوع باید به محتوای کتاب اضافه شود که عمده ترین آن، روش ارتباط مناسب ذکر گردید، همچنین 3 موضوع باید از محتوای کتاب حذف شوند که عمده ترین آن، غم و اندوه و خشم است و از 7 موضوعی که باید مورد تاکید بیشتر قرار بگیرد، حل مساله، دارای بیشترین فراوانی، بوده است.

هدف پژوهش حاضر، در مرحله اول تهیه ابزاری مناسب برای ارزشیابی از واحد درسی بوده است. ادبیات تحقیق نشان می دهد ابزار ارزشیابی از واحد درسی باید مولفه های الف) مواردی که به دانشجویان در یادگیری کمک می کند، شامل شرایط یادگیری، منابع یادگیری، خدمات حمایتی و کیفیت تدریس؛ ب) سطح انگیزه و میزان درگیری دانشجویان با تکالیف یادگیری و ج) رضایت کلی دانشجویان از درس را مورد سنجش قرار دهد. در مرحله دوم، اجرای ابزار تهیه شده به منظور ارزشیابی واحد درسی «روش های استفاده از منابع یادگیری» بوده است. جامعه آماری شامل کلیه دانشجو معلمان دوره کارشناسی ناپیوسته رشته آموزش ابتدایی مرکز آموزش عالی شهید رجایی دانشگاه فرهنگیان اصفهان بوده است. ابزار مذکور پرسشنامه ای محقق ساخته شامل 10 سوال بسته پاسخ در مقیاس لیکرت در مورد ویژگی هایی شامل اهداف یادگیری، تجربیات یادگیری، منابع یادگیری، تکالیف یادگیری، بازخوردهای آموزشی، حجم فعالیت ها، کیفیت تدریس، انگیزه، تفکر و رضایت کلی و دو سوال باز پاسخ در مورد بهبود درس مورد نظر بوده است. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه توسط پنج تن از اعضای هیات علمی تعیین گردید. برای تعیین پایایی از روش آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب مربوطه 0.92 محاسبه شد. یافته های تحقیق نشان می دهد بین میانگین های دو گروه دانشجومعلمان با سابقه کم و زیاد در ده ویژگی واحد درسی مورد نظر تفاوت معناداری وجود ندارد. همچنین میانگین های دو گروه نشان می دهد دانشجویان در هر دو گروه بالاترین اهمیت را برای ارائه بازخوردهای آموزشی قائل هستند. به منظور تحلیل سوالات بازپاسخ از روش مقوله بندی استفاده شد همچنین، راهکارهای بهبود تدریس در سه مقوله شامل: موارد مربوط به مدرس، واحد درسی و دانشجو طبقه بندی گردید.