پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1397 | دوره:15 | شماره:31 (پیاپی 58) |تعداد مقالات:14

فواید طرح سؤالات در حوزه برنامه درسی کدم اند؟ و سؤالات اساسی حوزه برنامه درسی کدم اند؟ دو پرسشی است که این تحقیق با هدف پاسخگویی به آن ها به روش توصیفی، تحلیلی و استنتاجی صورت پذیرفته است. در پاسخگویی به این پرسش از دیدگاه شوآب برای ارائه طرحی از سؤالات در مورد ماهیت، عناصر و عمل برنامه درسی استفاده می شود. همچنین در پرتو این طرح، سؤالات تدوین شده سایر نظریه پردازان برنامه درسی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد و کاربردهای گوناگون این سؤالات توضیح داده می شود. معیار نهایی در سودمندی این سؤالات اثبات این موضوع است که چه قدر آن ها در افزایش تفکر و فعالیت در حوزه برنامه درسی تأثیر دارند. به نظر می رسد که پاسخ به این سؤال نهاییِ آزمون همانند سایر سؤالات در شرایط عمل به دست آید. نتایج تحلیل نشان داد از طرح سؤالات می توان برای درک، ساخت و اجرا برنامه درسی استفاده کرد.

هدف این پژوهش بررسی نحوه مدیریت شایستگی و نحوه برنامه ریزی آموزشی در کارشناسی فناوری اطلاعات در کشورها یا حوزه های استحفاظی مختلف و مقایسه آن با وضعیت ایران بوده است. روش شناختی پژوهش حاضر، آمیخته از نوع به هم تنیده بوده و روش های تحقیق شامل «بررسی اسنادی» و «روش زمینه یابی» بوده است. در «بررسی اسنادی»، جامعه آماری شامل اسناد مرجع بین المللی و ملی، مقالات و پژوهش های علمی بوده است. در «روش زمینه یابی»، که ابزارهای تحقیق شامل مصاحبة نیمه ساختارمند، پرسشنامه و فن دلفی است جامعه و نمونه متناسب با هر ابزار تعیین شده است. یافته های پژوهش نشان داد که نوع برداشت از «شایستگی» بر مدیریت شایستگی و برنامه ریزی آموزشی تأثیر می گذارد. دیگر یافته ها نمایان ساختند که در حوزه مهندسی از جمله کارشناسی فناوری اطلاعات، شایستگی در طول چهار مرحله پرورش یافته، سنجیده شده و بسط می یابد که به «چرخه شایستگی مهندسی» شهرت دارد. در کشورها یا حوزه های استحفاظی مختلف، الگوهای تقریباً مشابهی برای استقرار صحیح «چرخه شایستگی» در مهندسی خصوصاً در حوزه فناوری اطلاعات ارائه شده است. همچنین یافته-های پژوهش حاضر نشان داد که الگوی مناسبی برای مدیریت «چرخه شایستگی» کارشناسی فناوری اطلاعات در ایران وجود ندارد و چرخه مذکور به درستی استقرار نیافته است.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر دو روش تدریس ترکیبی (سنتی و وبلاگ، تالار گفتگو) و روش تدریس (سنتی و تلفن همراه) برای یادگیری انگیزه پیشرفت دانش آموزان پایه نهم انجام شد. روش پژوهش نیمه تجربی با گروه گواه و شاهد است. جامعة آماری پژوهش 100 نفر از دانش آموزان پایه نهم در منطقه 20 تهران ناحیه 5 در سال تحصیلی 1394-95 که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب و به 4 گروه 25 نفری دانش آموزان دختر و پسر دسته بندی شدند. گردآوری اطلاعات از طریق پرسشنامه هرمنس (1977) صورت گرفت. ضریب پایایی محاسبه شده برای پرسشنامه به میزان 84/0 به دست آمد است. داده های پژوهش با استفاده از روش های آمار توصیفی نظیر (فراوانی و درصد) و آمار استنباطی نظیر (آزمون t مستقل و t وابسته) با نرم افزار spss22 به دست آمد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مؤلفه های انگیزه پیشرفت در 3 مؤلفه اعتمادبه نفس، سخت کوشی و پشتکار در گروه دانش آموزان پسر وبلاگ و تالار گفتگو در برانگیختن انگیزه پیشرفت موفق تر عمل کرده و در مؤلفه آینده عملکرد یکسانی از هر دو روش دیده شد. در گروه دانش آموزان دختر در مؤلفه اعتمادبه نفس و پشتکار استفاده از وبلاگ و تالار گفتگو بهتر و در مؤلفه آینده نقش تلفن همراه مؤثرتر بوده است و در آخر در مؤلفه سخت کوشی نقش هر دو روش یکسان بود.

هدف کلی پژوهش ارزیابی مؤلفه های کارآفرینی در برنامه درسی تجربه شده دانشجویان کارشناسی دانشگاه کابل در سال تحصیلی 93-92 بود. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان سال آخر دوره کارشناسی دانشگاه کابل بود (4590 نفر). بر اساس فرمول کوکران 346 نفر به عنوان نمونه به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی بهینه شده انتخاب شدند. برای ارزیابی کارآفرینی در گام اول چارچوب کارآفرینی تدوین شد، در گام دوم بر اساس آن ابزار ارزیابی مؤلفه های کارآفرینی در برنامه درسی تجربه شده تحقیق ساخته شد. پایایی ابزار پژوهش با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 88/0 بود. روایی ابزار مورد تأیید متخصصان قرار گرفت. در بخش آماری از میانگین، انحراف استاندارد و آزمون T تست ها، تحلیل واریانس اندازه گیری های مکرر و روش تحلیل عاملی تأییدی استفاده گردید. که به وسیله نرم افزار spss و lisrel پس از تحلیل داده ها یافته های نشان داد که چارچوب کارآفرینی دارای اعتبار است. بعد غالب کارآفرینی در برنامه درسی تجربه شده، مقوله موقعیت شناسی است. در کل وضعیت کارآفرینی از حد متوسط پایین تر بود. بین دانشجویان دختر و پسر تفاوتی وجود ندارد، اما بین کارآفرینی دانشجویان دانشکده های مختلف تفاوت معنادار مشاهده می گردد. بیشترین مؤلفه ای که در برنامه درسی تجربه شده شیوع شده، مؤلفة خلاقیت و نوآوری و کمترین آن مقوله کنترل درونی بود.

هدف پژوهش حاضر، طراحی مدل برنامه درسی مبتنی بر خلاقیت در دانشگاه سازمانی بوده است. روش پژوهش حاضر، روش تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی بوده است. جامعة آماری پژوهش متشکل از سه گروه متخصصان دانشگاهی، کارشناسان و مدیران سازمانی و اسناد بود. برای انتخاب نمونه از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. ابزار پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته و تحلیل اسناد بود. روایی محتوایی مصاحبه با استفاده از نظر متخصصین تعلیم و تربیت به دست آمد. برای بررسی اعتبار، داده ها طی فرایند کدگذاری نام گذاری، مقوله بندی و تحلیل گردید و اعتباریابی یافته ها با استفاده از سه روش بازبینی توسط مصاحبه شوندگان، سه سوسازی و مرور همتا تأیید گردید. نتایج نشان داد که مدل برنامه درسی مبتنی بر خلاقیت دارای سه مفروضه بافت سازمانی، فضا و جو یادگیری و حل مسئله خلاق و پنج مؤلفه هدف، فعالیت یادگیری، سازمان دهی، روش تدریس و ارزشیابی است. درمجموع این یافته ها می تواند برای طراحی دوره های آموزشی مبتنی بر پرورش تفکر خلاق کارکنان در سازمان ها مورد استفاده قرار گیرد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان درک دانشجو-معلمان آموزش علوم تجربی از ماهیت علم تجربی در مراکز تربیت معلم استان تهران انجام شد. روش پژوهش مذکور، توصیفی-زمینه یابی است. جامعة آماری پژوهشی تمامی دانشجو-معلمان زن و مرد رشته آموزش علوم تجربی است که تعداد آن ها 300 نفر بودند. با توجه به تعداد کم حجم جامعه برای نمونه گیری از روش سرشماری استفاده گردید. برای اندازه گیری درک دانشجو-معلمان از ماهیت علم تجربی از پرسشنامه ای محقق ساخته استفاده شد. روایی محتوایی این پرسش نامه توسط متخصصان مورد بررسی قرار گرفت. همچنین روایی سازه آن نیز از طریق تحلیل عاملی اکتشافی تأیید شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ (84/0=) محاسبه شد. داده های پژوهش از طریق آمار توصیفی (مانند فراوانی، درصد فراوانی انحراف معیار) و آمار استنباطی (مانند آزمونتی و همبستگی) با استفاده از نرم افزار spss مورد تحلیل شدند. یافته ها نشان داد که دانشجو-معلمان آموزش علوم تجربی درک درست و کافی از ماهیت کلی علم تجربی و مؤلفه هایآن (مبانی فلسفی علم تجربی، مراحل مختلف روش علمی و دستاوردهای علم تجربی) ندارند و بین سابقه تدریس دانشجو-معلمان آموزش علوم تجربی و درک آن ها از ماهیت علم تجربی رابطه معنی داری وجود ندارد. همچنین بین عملکرد دانشجو-معلمان با درک ماهیت علم تجربی همبستگی معنی داری وجود داشت و از نظر جنسیت نیز در درک ماهیت علمی تفاوت معنادار مشاهده شد.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر آموزش به روش معکوس بر انگیزش تحصیلی و یادگیری دانشجویان در درس کامپیوتر صورت گرفته است. جامعة آماری شامل دانشجویان فنّاوری آموزشی دانشگاه اراک در اولین نیمسال تحصیلی 95-94 است. 41 نفر از افرادی که درس مقدمات کامپیوتر را انتخاب کرده بودند به عنوان نمونه تحقیق به صورت هدفمند در نظر گرفته شدند. دانشجویان به حسب تصادف در گروه های آموزش معکوس گروهی (14 نفر)، آموزش معکوس انفرادی (14 نفر) و گروه کنترل (13 نفر) جای گرفتند. در مطالعة حاضر از طرح تحقیق نیمه آزمایشی استفاده شده است. در گروه کنترل روش آموزش سنتی بود و در دو گروه آزمایش روش کلاس معکوس اجرا شد. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه انگیزش تحصیلی هارتر استفاده شد. ضرایب پایایی پاره مقیاس های این ابزار با استفاده از فرمول 20 کودر-ریچاردسون بین 05/0 تا 084/0 گزارش شد. به منظور اندازه گیری یادگیری از آزمون یادگیری معلم ساخته استفاده شد، روایی صوری و محتوایی این آزمون توسط دو تن از متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. همچنین از روش آماری تحلیل واریانس (Anova) و کوواریانس (Ancova) به منظور تحلیل داده ها استفاده شد. بر اساس نتایج پژوهش میانگین انگیزش تحصیلی دانشجویان در کلاس های معکوس نسبت به کلاس سنتی افزایش یافته بود هرچند که اختلاف معنادار نبود و تنها در مؤلفه انگیزش بیرونی اختلاف معنی دار بود. همچنین میانگین یادگیری دانشجویان در کلاس های معکوس نسبت به کلاس سنتی افزایش یافت هرچند که اختلاف معنی دار گزارش نشد و تنها در زیرمقیاس یادگیری عملی بین گروه ها اختلاف ها معنی دار بود. می توان نتیجه گرفت که کلاس معکوس در صورت فراهم کردن زمینه برای اجرا نسبت به آموزش های سنتی کارآمدتر است.

در پژوهش حاضر، مبانی معرفت شناختی ارزشیابی در دوره مدرن و رویکرد برجسته معرفت شناسی این دوره در حوزه ارزشیابی: رویکرد پوزیتیویسم، مورد بررسی قرار گرفته است. روش انجام پژوهش تحلیلی-اسنادی بوده است. به منظور گردآوری داده های لازم جهت پاسخ گویی به سؤالات پژوهش کلیه اسناد موجود و مرتبط با موضوع با استفاده از فرم گردآوری داده ها جمع آوری و بر اساس پنج محور رایج در تحلیل های معرفت شناسی مورد تحلیل قرار گرفته است. عمده ترین یافته ها با توجه به سؤال های پژوهش عبارت اند از: در این نظام فکری در بحث موضوع شناخت، تأکید بر شناسایی جهان واقعی و عینی است و از شناسایی بر محور امور ذهنی صحبتی به میان نیامده است و برای شناخت از ابزارهای استقرایی (مشاهده و آزمایش) استفاده می شود. حواس پنج گانه مهم ترین منبع شناخت می باشند و در روش شناسی، اثبات گرا و عینی محسوب می شوند و سرانجام این نتیجه حاصل می شود که رویکردهای ذکر شده از اعتبار جامع ومانعی برخوردار نیستند. به دلیل اینکه کلیه جنبه های ارزشیابی را به لحاظ مؤلفه های معرفت شناسی در برنمی گیرند و در مقایسه با رویکردهای سنتی کمی بوده ولی بهتر است از روش های ترکیبی یعنی کیفی و کمی و الگوهای دیگر (ترکیبی) در ارزشیابی استفاده گردد.

هدف این پژوهش بررسی میزان توجه به مؤلفه های آموزش برای توسعة پایدار در برنامه درسی (کتاب های درسی و راهنمای های معلم) علوم اجتماعی دورة ابتدایی است. روش پژوهش ترکیبی (اکتشافی، تحلیل محتوا) است. جامعه آماری این پژوهش کلیه کتاب های درسی علوم اجتماعی، راهنماهای معلم علوم اجتماعی دوره ابتدایی و اسناد جهانی یونسکو است. حجم نمونه با جامعه برابر می باشد. ابزار جمع آوری داده ها در این تحقیق فرم تحلیل محتوای محقق ساخته و اسناد جهانی یونسکو است؛ برای تأیید روایی صوری و محتوایی فرم تحلیل محتوای محقق ساخته از نظرات 20 نفر از کارشناسان (تعلیم و تربیت و کارشناسان سازمان یونسکو، اساتید محیط زیست، جامعه شناسی و اقتصاد) استفاده گردید و روایی صوری و محتوایی آن مورد تأیید قرار گرفت، پایایی ابزار تحقیق توسط فرمول هولستی محاسبه گردید و 92/0 به دست آمد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از روش تجزیه وتحلیل آنتروپی شانون استفاده گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که در برنامه های درسی علوم اجتماعی دوره ابتدایی، در همه کتاب ها و راهنماهای علوم اجتماعی مورد تحلیل، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به حقوق شهروندی و محافظت از محیط طبیعی است و کمترین ضریب اهمیت مربوط به مصرف پایدار و مصرف بیش ازحد می باشد. در این برنامه درسی به مؤلفه های آموزش برای توسعة پایدار به صورت نامتعادل توجه شده است؛ در برنامه های درسی علوم اجتماعی دوره ابتدایی بسیاری از مؤلفه های بعد فرهنگی (نقد فرهنگی، بازسازی فرهنگ، حفظ فرهنگ، سیستم مذهبی و باورها) و بعد اقتصادی، بعد اجتماعی و زیست محیطی فاقد فراوانی است.

پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتاب های درسی مطالعات علوم اجتماعی دوره دوم ابتدایی بر اساس مؤلفه های آموزش چندفرهنگی انجام گرفته است. جامعة آماری این پژوهش کتاب های درسی علوم اجتماعی دوره دوم ابتدایی شامل پایه های چهارم، پنجم و ششم است که درواقع نمونه با جامعه برابر است. در این پژوهش از دو روش کیفی و کمی استفاده گردید. در روش کیفی از تحلیل محتوای کیفی برای شناسایی ابعاد نظری آموزش چند فرهنگی از منظر جنسیت، معلولیت، قومیت، فرهنگ، عدالت اجتماعی و صلح مورد بررسی قرار گرفت. در تحلیل کمی با روش تحلیل محتوای پنج موضوع اصلی یعنی جنسیت، قومیت، معلولیت، ارزش های جهانی و فرهنگ و زیرمؤلفه های آن بررسی و موارد مرتبط در کتاب درسی مطالعات علوم اجتماعی شناسایی گردید. روایی پژوهش دارای شرایط هال و هوتون است. این پژوهش دارای نتایج متعدد بود اما یکی از نتایج حاصل از تجزیه وتحلیل نشان می دهد که افراد ناتوان و معلول و مردم با قومیت های مختلف به اندازه کافی در کتاب های درسی علوم اجتماعی نشان داده نشده اند و میزان توجه به ارزش های چند فرهنگی نیز بسیار اندک گزارش می شود.

پژوهش حاضر با هدف تعیین روابط ساختاری بین ویژگی های شناختی معلمین دوره ابتدایی و کاربرد فن آوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در فرآیند آموزش و یادگیری انجام شد. روش تحقیق، همبستگی و مبتنی بر مدل معادلات ساختاری بود. جامعة آماری، کلیة معلمین دوره ابتدایی شهر آبادان در سال تحصیلی 95-94 به تعداد 784 نفر بود. 220 نفر از جامعه به شیوه نمونه گیری تصادفی ساده، به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، شامل 4 مقیاس بود. مقیاس 17 گویه ای دانش فن آوری، آموزشی، موضوعیِ Kabakci و مقیاس های باورهای آموزشی سازنده گرا (9 گویه)، نگرش به فاوا (8 گویه) و کاربرد فاوا در فرآیند آموزش و یادگیری (9 گویه) که توسط Van Braak طراحی شده اند. روایی ابزار به شیوة روایی محتوا و پایایی آن (مقیاس های دانش فن آوری، آموزشی، موضوعی 88/. = α ، باورهای آموزشی ساخت گرایانه 92/. = α ، نگرش معلمین نسبت به فاوا 87/. = α و کاربرد فاوا در فرآیند آموزش و یادگیری 84/. = α ) سنجیده شد. به منظور تحلیل داده ها، از آمار توصیفی و استنباطی بهره گرفته شد. مطابق آزمون همبستگی پیرسون، بین ویژگی های شناختی معلمین (دانش فن آوری، آموزشی، موضوعی، باورهای آموزشی ساخت گرایانه، نگرش به فاوا و کاربرد آن در فرآیند آموزش و یادگیری) رابطه مثبت و معنی دار بود. هم چنین، مدل علّی طراحی شده با توجه به شاخص های محاسبه شده از برازش خوبی برخوردار و مدل معادلات ساختاری رابطه علی بین ویژگی های شناختی معلمین دوره ابتدایی و کاربرد فاوا قادر به پیش بینی کاربرد فاوا توسط آنان در فرآیند آموزش بود. دیگر یافته ها نشان داد؛ نگرش مطلوب نسبت به فاوا، قوی ترین متغیر پیش بینی کننده کاربرد آن در آموزش است.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی رابطة آینده نگری در مؤلفه های برنامه درسی (نوآوری، تحول پذیری، مدیریت، تحول آفرینی و بهره وری) با خلاقیت دانشجویان دانشگاه آزاد ساری در سال 1394 بوده است. روش پژوهش حاضر توصیفی، همبستگی بود. جامعة آماری این تحقیق شامل همة دانشجویان دانشکده علوم انسانی این واحد که شامل 4206 نفر است، است. نمونه آماری این پژوهش تعداد 343 نفر از دانشجویان دانشکده علوم انسانی بود که به روش تصادفی طبقه ای مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار گردآوری داده ها یک پرسشنامة استاندارد و یک پرسشنامة محقق ساخته بوده است. روایی پرسشنامه توسط چند تن از کارشناسان و متخصصین علوم تربیتی تأیید و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ برای پرسشنامه خلاقیت تورنس 1992 (905/0) و پرسشنامة آینده نگری در برنامه درسی (890/0) محاسبه شده است. برای توصیف داده ها از توزیع فراوانی، درصد فراوانی، فراوانی تجمعی، نمودارها و نیز شاخص های گرایش مرکزی و پراکندگی شامل نما، میانه، میانگین و انحراف معیار استفاده شده و برای تجزیه وتحلیل، تفسیر و تعمیم نتایج تحقیق به جامعه، از آمار استنباطی شامل: آزمون های پارامتریک (تی مستقل و آنوا) و نیز آزمون ناپارامتریک (ضریب اسپیرمن) با نرم افزار SPSS16 استفاده شده است. بر اساس نتایج آزمون های آماری، بین مؤلفه های «نوآوری، تحول پذیری، مدیریت، تحول آفرینی و بهره وری» که توسط آلوین و هیدی تافلر (1967) در مجله آینده شناسی و جامعه آینده جهانی اشاره گردید و توسط کورنیش و همسرش پایه ریزی شد با متغیر «خلاقیت» رابطة مثبت و معنادار مشاهده گردید. همچنین بین «خلاقیت» و «آینده نگری» دانشجویان نیز رابطه مثبت و معنادار دیده شد.