پژوهش و سازندگی
سال:1384 | دوره:18 | شماره:1 (پی آیند 66) زراعت و باغبانی) |تعداد مقالات:15

در این بررسی تعداد 54 جمعیت از 22 گونه جنس یونجه (Medicago) جمع آوری شده از رویشگاه های طبیعی کشور مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه برداری از برگ های جوان هر جمعیت به صورت Bulk صورت گرفت. گوناگونی ژنتیکی با استفاده از روش RAPD-PCR مورد مطالعه قرار گرفت. تجزیه و تحلیل فیلوژنتیکی با روش ماکزیمم پارسیمونی (Maximum Parsimony) با استفاده از نرم افزار ´PAUP انجام شد. گونه هایی که در بررسی صفات ریخت شناسی شباهت زیادی با یکدیگر داشتند در این تحقیق نیز در مجاورت هم در یک کلاد قرار گرفتند. گونه های M. rigiduloidos، M. constricta،M. aculeala  و M. rigidula که با داشتن خار و دیواره سخت و بافت اسفنجی شباهت زیادی به هم دارند در این بررسی در کنار هم قرار گرفتند و گونه های M. laciniata، M. sauvagei و M. polymorpha با داشتن دیواره نرم و انعطاف پذیر در نیام نیز در یک کلاد قرار دارند، بنابراین تا حدودی با ویژگی های مورفولوژیک مطابقت نشان می دهند. همچنین با بررسی جمعیت های مربوط به یک گونه مشخص می شود که در مورد گونه هایی که پراکنش وسیع در ایران دارند جمعیت هایی از یک گونه که متعلق به مناطق آب و هوایی مجاور هم می باشند در این بررسی نیز در یک کلاد مجاور هم قرار می گیرند. از جمله می توان به گونه M. minima با پراکنش بسیار وسیع اشاره نمود که دو جمعیت خوزستانی و فارسی آن با شرایط آب و هوایی مشابه در مجاورت هم و جمعیت دیگر که متعلق به کرمانشاه است با فاصله بیشتری از آن قرار دارد. در مورد گونه M.orbicularis نیز جمعیت های مربوط به استان های کرمانشاه و لرستان مجاور هم و با ضریب اطمینان 90 درصد و جمعیت بوشهری آن با شرایط آب و هوایی دیگر در فاصله بیشتری از این دو جمعیت قرار دارد. این مسئله نشان می دهد که تنوع ژنتیکی در مورد گونه های با گسترش زیاد از الگوی پراکنش جغرافیایی تبعیت می کند. در مجموع نتایج این تحقیق نشان دهنده کارآیی نشانگرهای مولکولی در تعیین قرابت و خویشاوندی تاکسونها در سطح گونه و واحدهای تحت گونه های می باشد و می تواند به عنوان ابزار مکمل در شناسایی تاکسونومیک گونه های جنس یونجه استفاده گردد.

با توجه به اهمیت شبدر در کشاورزی ایرانی و همچنین آب و هوای خشک اغلب قطبهای کشاورزی کشور، لازم است گونه های شبدر در شرایط مناسب رطوبتی و همچنین کمبود آب مورد مطالعه قرار گیرند تا بتوان گونه هایی که دارای مقاومت به خشکی مناسب و در عین حال قدرت گره زایی بیشتری هستند، انتخاب گردند. بدین منظور سه گونه شبدر در شرایط متفاوت رطوبتی مورد آزمون میزان جوانه زنی قرار گرفتند تا قدرت جوانه زنی هر کدام از آنها در شرایط تنش کمبود آب مورد بررسی قرار گیرد. سپس در آزمایش دوم از نظر رشد گیاهچه ای و قدرت گره زایی در شرایط مختلف رطوبتی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین گونه ها، گونه Trifolium subterraneum دارای بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و هیپوکوتیل می باشد و گونه Trifolium michelianum کمترین درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و هیپوکوتیل را دارد. در مرحله گیاهچه ای گونه Trifolium subterraneum بیشترین تعداد گره، وزن خشک ریشه، وزن خشک ساقه و طول ریشه چه و هیپوکوتیل را دارا بوده است و نتیجه کلی اینکه گونه Trifolium subterraneum بیشترین مقاومت به خشکی را داشته و عملکرد بالایی نسبت به گونه های دیگر در شرایط خشکی دارد.

به منظور ارزیابی تحمل به شوری 4 رقم از پرمحصول ترین ارقام پیشرفته کلزای پاییزه، شامل ارقام کوکتیل، پارید، اکاپی و هیبرید ریجنت × کبری، در مرحله جوانه زنی و رشد گیاهچه، آزمایشی در آزمایشگاه فیزیولوژی گیاهان زراعی دانشکده کشاورزی ارومیه به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار به اجرا در آمد. تیمارهای شوری (4، 10، 8، 12) میلی موس بر سانتیمتر بودند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر شوری در ارقام مورد آزمایش و اثر متقابل رقم × شوری بر روی تمام صفات مورد بررسی در سطح احتمال 1% معنی دار بود و کلیه صفات مورد مطالعه شامل: درصد جوانه زنی، میزان رشد، طول ساقه چه و ریشه چه و وزن ساقه چه و ریشه چه، با افزایش شوری، در تمام ارقام، کاهش یافت، اما رقم ریجنت × کبری در همه صفات مورد بررسی به جز درصد جوانه زنی، برتر از سایر ارقام ظاهر گردید و رقم اکاپی نسبت به سایر ارقام، نتایج ضعیف تری کسب کرده و حساسیت بیشتری از خود در برابر شوری نشان داد. مطالعه اثر متقابل رقم ×شوری حاکی از آن بود که درصد جوانه زنی رقم کوکتیل تا شوری 10 میلی موس بر سانتیمتر بیشتر از سایر ارقام بوده ولی در شوری 12 میلی موس، رقم پارید متحمل تر از سایر ارقام بود، اما اختلافات موجود در این قسمت از نظر آماری معنی دار نبود. بررسی همبستگی ساده بین صفات مورد مطالعه نشان داد که شوری، همبستگی منفی با صفات مورد آزمایش داشته و بین درصد جوانه زنی، با میزان رشد و طول ساقه چه همبستگی مثبت برقرار بود.

این بررسی با هدف دستیابی به مناسب ترین سطح کود نیتروژنه و تراکم بوته در واحد سطح بر روی برنج هیبرید (GRH1) با دو فاکتور نیتروژن در 4 سطح (صفر، 75، 125 و 175 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار) و تراکم بوته در 3 سطح (20×20، 25×25 و 30×15 سانتی متر) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار در موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت در سال 1382 انجام شد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس بر روی صفات عملکرد دانه، ارتفاع گیاه و تعداد روز تا 50% گلدهی حاکی از تاثیر کود نیتروژن بر روی هیبرید مذکور می باشد که در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد و تراکم بوته نیز در سطح احتمال 5 درصد بر روی عملکرد دانه و درصد دانه های پرنشده معنی دار شد. همچنین بر روی صفت 50% گلدهی در سطح احتمال 1 درصد معنی دار گردید. ولی اثر متقابل آنها غیرمعنی دار شد. مقایسه میانگین داده ها بر اساس آزمون چند دامنه ای دانکن برای سطوح نیتروژن نشان دهنده این است که سطح کودی 175 کیلوگرم نیتروژن خالص و 125 کیلوگرم نیتروژن خالص در یک کلاس قرار گرفتند و سایر سطوح در رده های بعدی بودند. مناسب ترین تراکم بوته 25×25 سانتیمتر نشاکاری با 125 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار می باشد.

اثر برداشت علوفه در مراحل مختلف فنولوژیک رشد بر عملکرد بیولوژیک و ذخیره بذر خاک در 2 سال زراعی 1380 و 1381 در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 3 تکرار در ایستگاه هواشناسی کشاورزی خرم آباد مورد بررسی قرار گرفت. 6 رقم یونجه یکساله به عنوان عامل اصلی و دو مرحله برداشت 1: آغاز گلدهی و 2: 50 درصد گلدهی به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که برداشت علوفه در مرحله آغاز گلدهی نسبت به مرحله 50 درصد گلدهی از نظر عملکرد بیولوژیک و بانک بذر خاک برتری داشت. واکنش ارقام یونجه یکساله به برداشت علوفه در این دو مرحله به طول دوره رشد آنها بستگی داشت. هر چه دوره رشد بیشتر باشد گیاه برای رشد مجدد بعد از برداشت علوفه فرصت کافی خواهد داشت و دارای عملکرد ماده خشک بیشتری می شود. در مورد ارقام دیررس برداشت علوفه در مرحله 50 درصد گلدهی رشد مجدد آنها را با شرایط نامساعد آب و هوایی و عدم بارندگی روبرو نموده و در نتیجه دارای بانک بذر ضعیفی می گردند. رقم Caliph از گونه Medicago truncatula غنی ترین بانک بذر خاک و رقم Rigidula از گونه Medicago rigidula بیشترین عملکرد بیولوژیک را ایجاد کرد.

هدف در این تحقیق، بررسی مقاومت به شوری و معرفی گونه مقاوم تر در سه گونه،Alhagi persarum، Salsola dendroides و Aeluropus lagopoides می باشد تا بتوان با اطمینان بیشتر گونه های مقاوم تر را برای انجام کارهای اصلاحی مراتع در مناطق شور توصیه نمود. واضح است که ضرورت احیا و تجدید پوشش گیاهی قسمت اعظم خاک کشورمان به کمک گیاهانی که قادر به تحمل چنین شرایطی بوده و از ارزش اقتصادی بالایی برخوردارند بسیار محسوس می باشد. اثر تنش شوری بر کاهش میزان رشد گیاه از واضح ترین پاسخ های گیاهان به شوری است. وزن تر، وزن خشک، طول ریشه و طول بخش هوایی، تعداد شاخه و میانگره از پارامترهایی هستند که شدیدا تحت شرایط تنش شوری کاهش می یابند به طور کلی می توان گفت که هر سه گونه مورد بررسی در این آزمایش ها، جهت بالابردن مقاومت خود به تنش شوری، تغییرات ریختی (مورفولوژیکی)، عملکردی (فیزیولوژیکی) و تشریحی (آناتومیکی) از خود نشان داده اند. که بر حسب گونه مورد نظر می تواند متفاوت باشد از نظر تشریحی (آناتومی) نیز می توان از تغییراتی چون تحلیل منطقه آوندی (در ریشه S. dendroides و ساقه A. lagopodes)، کاهش بافت های زنده و تشکیل فیبر و اسکلروئید در منطقه پوست و تشکیل کرکها (به ویژه در برگ S. dendroides در تیمار 600 میلی مولار و در ساقه A. lagopoides در تیمار 200 میلی مولار) اشاره داشت. در گیاه A. persarum تغییرات تشریحی خاصی دیده نشد. ضمنا از آنجایی که در سطح برگهای A. lagopoides، غدد دفع نمک وجود دارد، می توان گفت که یک شورروی دفع کننده نمک محسوب کرد. در این تحقیق بالاترین مقاومت به شوری را S. dendroides با مقاومت به نمک در حد mm700 (1.4%) در مرحله جوانه زنی و mm650 (3.8%) در مرحله رویشی از خود نشان داده است. در حالی که A. lagopoides مقاومت به شوری را تا تیمار mm200 (2.1%) به نمک نشان داد و حد مقاومت در A. persarum نیز در جوانه زنی mm500 (9.2%) NaCl و در مرحله رشد رویشی mm350 (2%) NaCl تعیین شد.

به منظور بررسی تغییرات میزان بانک بذر خاک یونجه های یکساله و تاثیر آن بر زادآوری طبیعی آنها و تولید حداکثر ماده خشک در مرحله مرتعی سیستم تناوبی جو – یونجه یکساله این تحقیق در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار در دو منطقه خرم آباد و کنگاور به صورت دیم اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارتند بودند از: نحوه برداشت علوفه در 2 سطح: T0: عدم برداشت علوفه در دوره های رشد. T1: برداشت علوفه در مرحله آغاز گلدهی یونجه یکساله و سیستم های کشت مخلوط در 3 سطح M0: کشت خالص یونجه یکساله به میزان 10 کیلوگرم در هکتار، M1: کشت مخلوط یونجه یکساله و جو به ترتیب به میزان 10 و 50 کیلوگرم بذر در هکتار M2: کشت مخلوط یونجه یکساله و جو به ترتیب به میزان 5 و 50 کیلوگرم بذر در هکتار. نتایج نشان داد که برداشت علوفه در هر 3 سیستم کشت باعث کاهش معنی دار عملکرد ماده خشک کل و تولید بذر یونجه یکساله و به دنبال آن کاهش ذخیره بذر خاک شد. در تیمار T1M1 نه تنها علوفه بیشتری نسبت به کشت خالص یونجه تولید شد، بلکه به مقدار کافی بذر برای ذخیره بذری خاک به منظور تضمین استقرار مجدد و موفق یونجه یکساله در سیستم تناوبی غله – لگوم تولید گردید.

به منظور توسعه باغات زیتون کشور، تولید نهال مورد نیاز از ارقام مختلف تجاری زیتون ضروری می باشد. با این وجود برخی ارقام زیتون مانند کالاماتا، آمیگدالیفولیا و کنسروالیا نسبتا سخت ریشه زا بوده که دلایل آن متفاوت می باشد، از طرفی با توجه به برخی خصوصیات مطلوب این ارقام توسعه آنها در برخی مناطق کشور انجام گرفته است، و این روند نیز ادامه خواهد یافت، بنابراین به منظور بررسی وضعیت ریشه زایی ارقام فوق مطالعه ای در قالب طرح فاکتوریل با پایه بلوک های کامل تصادفی (RCBD) با 64 تیمار و 4 تکرار انجام گردید. در این مطالعه اثر عوامل تغذیه، غلظت های مختلف هورمون ایندول بوتریک اسید، شکاف دهی قاعده قلمه ها در بهبود ریشه زایی قلمه های نیمه خشبی ارقام کالاماتا، آمیگدالیفولیا، کنسروالیا مورد بررسی قرار گرفت. رقم زرد رودبار نیز به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. نتایج این مطالعه نشان داد که محلول پاشی درختان مادری با عناصر غذایی روی و بر یک ماه قبل از تهیه قلمه، تاثیر زیادی در بهبود ریشه زایی ارقام مورد استفاده دارد. بیشترین درصد ریشه زایی در تیمار هورمون (IBA) با غلظت 4500ppm و همچنین تیمار به همراه روی با غلظت 5000ppm مشاهده گردید. شکاف دهی قاعده قلمه ها نیز اثر خوبی در افزایش درصد ریشه زایی ارقام مورد استفاده داشت، به طوری که بین قلمه های شکاف داده شده و نشده به لحاظ درصد قلمه های ریشه دار شده تفاوت معنی داری مشاهده گردید. بین ارقام مورد استفاده تفاوت معنی داری به لحاظ درصد ریشه زایی مشاهده گردید. درصد ریشه زایی در ارقام کنسروالیا، زرد، آمیگدالیفولیا و کالاماتا به ترتیب 62.03، 58.4، 50.47 و 40.94 درصد ثبت گردید.

به منظور بررسی اثرات سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد ارقام گندم، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در سال 1381 اجرا گردید. آزمایش به صورت کرت های خرد شده در قالب بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار پیاده شد. نیتروژن به عنوان عامل اصلی در سه سطح (50، 100 و 150 نیتروژن خالص در هکتار) و ارقام گندم به عنوان عامل فرعی در سه سطح (قدس، روشن و محلی شهداد) در نظر گرفته شد. صفات ارتفاع بوته، عملکرد دانه و اجزای آن، درصد پروتئین دانه، شاخص برداشت، عملکرد بیولوژیک و وزن خشک اندام های هوایی مورد بررسی قرار گرفتند. وزن هزار دانه، تعداد سنبله در متر مربع، تعداد سنبلچه در سنبله، درصد پروتئین دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن خشک در مرحله گرده افشانی و عملکرد دانه به طور معنی داری با مصرف مقادیر بیشتر کود نیتروژن افزایش یافتند. اما شاخص برداشت با افزایش مصرف نیتروژن کاهش یافت. حداکثر عملکرد و میزان پروتئین دانه در تیمار 100 کیلوگرم کود نیتروژن حاصل گردید. تفاوت ارقام در کلیه خصوصیات مورد بررسی از نظر آماری معنی دار بود. رقم قدس، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و عملکرد دانه بیشتری نسبت به دو رقم روشن و محلی شهداد نشان داد، ولی ارتفاع بوته، وزن هزار دانه و درصد پروتئین دانه آن کمتر بود. رقم محلی شهداد بیشترین تعداد سنبله در متر مربع و وزن هزار دانه و رقم روشن بیشترین درصد پروتئین دانه را دارا بود. عملکرد دانه با درصد پروتئین دانه همبستگی منفی (r=-0.779) و با عملکرد بیولوژیک، وزن خشک اندام های هوایی و شاخص برداشت همبستگی مثبت و معنی دار (به ترتیب r=0.874 و r=0.821 و r=0.741) داشت.

شور و سدیک بودن (قلیا بودن) اراضی در حاشیه کویر نمک بجستان از عمده ترین عوامل محدودکننده کشاورزی در منطقه می باشد. به منظور بررسی چگونگی اصلاح این خاک ها طرح تحقیقاتی مذکور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار آبشویی 25، 50، 75، 100 سانتیمتر آب و شاهد در چهار تکرار انجام شد. ابتدا در کرت های چهار متر مربعی بر اساس نقشه آزمایش و تیمار مربوطه آبشویی انجام و پس از آنکه رطوبت خاک به حد ظرفیت مزرعه رسید نمونه خاک جهت تجزیه و تحلیل تغییر میزان املاح موجود در خاک تهیه گردید. از نتایج تجزیه خاک قبل و بعد از آزمایش، چنین استنباط می گردد که کلاس خاک قبل از آزمایش S4A4 بوده و پس از کاربرد یک متر آب آبشویی به کلاس S2A2 تغییر یافته است. تعیین دقیق میزان آب مورد نیاز آبشویی هر عمق خاک از طریق منحنی های شوری و سدیم زدایی تهیه شده مقدور می باشد. میانگین اسیدیته (pH)، میانگین هدایت الکتریکی (EC) و میانگین درصد سدیم تبادلی (ESP) عمق یک متری خاک به ترتیب از 8.1، dS/m4 39.1 و 61% قبل از آبشویی به 8.4، dS/m 10.6 و 25% بعد از کاربرد یک متر آب آبشویی تغییر یافته است و خاک روند قلیا شدن را در پیش نمی گیرد. با توجه به بافت نسبتا سبک خاک و املاح دو ظرفیتی محلول در آب آبیاری و خاک می توان چنین نتیجه گیری نمود که برای اصلاح و بهسازی این خاک ها احتیاج به استفاده از ماده اصلاح کننده نیست و اصلاح آنها با استفاده از آب های نسبتا مناسب امکان پذیر است.

بیست و یک تلاقی حاصل از ترکیب سه لاین تستر با هفت لاین جدید ذرت از نظر واکنش به بیماری پوسیدگی فوزاریومی بلال (Fusarium ear rot) تحت شرایط آلودگی مصنوعی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در سال 1378 مورد بررسی قرار گرفتند. تجزیه واریانس درصد آلودگی نشان داد که در سطح احتمال 1% اثر تلاقی ها، اثر تسترها و اثر متقابل تستر ×لاین معنی دار می باشند. لاین های K3640.2 و B73 ترکیب پذیری عمومی منفی و لاین های K3640.1 و K3545.1 ترکیب پذیری عمومی مثبت و معنی داری را نسبت به آلودگی به این بیماری نشان دادند. همچنین تسترهای K18 و MO17 به ترتیب ترکیب پذیری عمومی منفی و معنی دار در سطح احتمال 5% و 1% و تستر K74.1 ترکیب پذیری عمومی مثبت و معنی داری را در سطح احتمال 1% از نظر آلودگی به پوسیدگی بلال داشتند. در بررسی اجزا واریانس ژنتیکی، واریانس غالبیت نقش عمده ای در کنترل ژنتیکی این بیماری نشان داد. بطور کلی تستر K18 و لاین B73 به عنوان منابع احتمالی کاهش دهنده آلودگی نسبت به این بیماری مشخص گردیدند.