بهداشت مواد غذایی
سال:1392 | دوره:3 | شماره:4 (پیاپی 12) |تعداد مقالات:8

با توجه به اهمیت انتروتوکسین های استافیلوکوکوس آرئوس به عنوان یکی از عوامل عمده مسمومیت های غذایی، بررسی روش های متعدد نظیر جداسازی، شناسایی و دسته بندی این انتروتوکسین ها ضروری است. در این تحقیق 22 سویه باکتری استافیلوکوکوس آرئوس کوآگولاز مثبت جدا شده از پنیرهای سنتی روستاهای شهرستان مراغه برای بررسی وجود شش ژن انتروتوکسین با استفاده از روش Multiplex PCR مورد ارزیابی قرار گرفتند. ابتدا DNA نمونه ها استخراج شده و سپس Multiplex PCR برای حضور ژن های انتروتوکسین a، b، g،h ،i و j بر روی نمونه ها انجام شد. در بین ژن های انتروتوکسین مورد آزمایش ژن seg با بیشترین فراوانی (8 سویه) و ژن seb با کمترین فراوانی (منفی) گزارش شد. در 9 مورد (40.9%) از جدایه ها، ژن های انتروتوکسین مورد آزمایش مشاهده شد. چهار مورد (18.18%) دارای بیش از یک نوع ژن انتروتوکسین بودند. نتایج مطالعه نشان داد اکثر استافیلوکوکوس آرئوسهای جدا شده از پنیرهای محلی دارای پتانسیل تولید انتروتوکسین می باشند.

روش های آزمایشگاهی مختلفی برای بررسی اثر ضد کپکی باکتری های مولد اسید لاکتیک ابداع شده است که بیشتر آن ها در سطح محیط کشت این اثرات را بررسی می کنند. اما به دلیل ترکیبات موجود در غذا و پیچیدگی روابط اجزای آن در بسیاری موارد ممکن است اثرات دیده شده در محیط کشت، در غذای واقعی دیده نشود. پژوهش های مختلف در این رابطه بیشتر ظاهر نشدن کپک در سطح مواد غذایی را معیاری برای خاصیت ضد کپکی میکروارگانیسم های درون غذا دانسته اند. از این رو ابداع و مقایسه روش های کارآمد جهت بررسی خاصیت ضدکپکی باکتری های مولد اسید لاکتیک در مواد غذایی مفید می باشد. در این بررسی از باکتری های مولد اسید لاکتیک تولید کننده مواد ضد قارچی در تولید پنیر استفاده شد و با استفاده از روش های مختلف شامل آزمون Overlay قطعات پنیر، آزمون Microdilution عصاره های پنیر و رشد مستقیم کپک بر سطح پنیر، اثر ضد قارچی این باکتری ها بر علیه دو کپک flavus Aspergillus و A. parasiticus بررسی شد. مقایسه نتایج مربوط به باکتری های مولد اسید لاکتیک و استارتر معمول در تولید پنیر، کارآمد بودن هر سه آزمون را در نشان دادن تفاوت بین نمونه ها، نشان داد. مقایسه نتایج آزمون ها با یکدیگر نشان داد که نتایج آزمون overlay قطعات پنیر و رشد مستقیم کپک بر سطح پنیر با هم همبستگی مثبت و معنی داری داشته و این دو آزمون همانند هم اثر ضدقارچی باکتری ها را که شامل بر هم کنش خود باکتری بر علیه کپک ها و همچنین تولید مواد ضد قارچی است، مشخص می سازند.البته به دلیل اینکه نمی توان OD را سنجشی برای رشد کپک دانست، استفاده از آزمون Microdilution در این مورد توصیه نمی شود.

آمین های بیوژن ترکیبات نیتروژنی آلی باوزن مولکولی پایین هستند که در اثر دکربوکسیلاسیون اسیدهای آمینه آزاد ایجاد می شوند. فرآورده های شیر از جمله غذاهایی هستند که میزان آمین های بیوژن در آنها بالاست. جهت اندازه گیری هیستامین و سایر آمین های بیوژن در مواد غذایی روش های مختلفی مورد استفاده قرار گرفته است که از بین آنها روش هایHPLC به عنوان روش مرجع اندازه گیری هیستامین در مواد غذایی مطرح می باشد. هدف این مطالعه معتبرسازی روشHPLC فاز معکوس جهت اندازه گیری هیستامین در ماست بود. فاز متحرک متشکل از استونیتریل و آب به نسبت (18:88 v/v) با سرعت جریان 0.5 ml/min به صورت ایزوکراتیک بوده و پیک ها با استفاده از دتکتور UV در طول موج 254nm ردیابی گردیدند. پس از تزریق غلظت های مختلف از استاندارد هیستامین منحنی کالیبراسیون خطی بوده و ضریب تعیین کننده (r2) به میزان 0.998 بدست آمد. بازیافت مناسب در همه سطوح آلودگی مشاهده گردید و میانگین بازیافت 84% برآورد گردید. در آزمون تکرارپذیری نیز درصد انحراف معیار نسبی (RSD%) 4.4% بدست آمد. حد تشخیص و حد سنجش نیز به ترتیب 0.14 m/ml و 0.42 m/ml بودند. نتایج آزمون معتبرسازی نشان داد که می توان از این روش به عنوان یک روش قابل اعتماد و سریع جهت اندازه گیری هیستامین در ماست استفاده نمود.

تجمع بیش از حد فلزات سنگین در خاک های کشاورزی نه تنها منجر به آلودگی محیط زیست می شود بلکه منجر به افزایش جذب فلزات سنگین توسط گیاهان شده که در نتیجه آن کیفیت و ایمنی غذایی تحت تاثیر قرار می گیرد. کادمیوم و مس آلاینده های اصلی در خاک های گلخانه ای هستند که هم از طریق تکنیک های کشاورزی و هم از طریق مواد شیمیایی به محصولات کشاورزی راه پیدا می کنند. این پژوهش با هدف تعیین میزان آلودگی محصول گوجه فرنگی گلخانه های استان همدان به فلزات سنگین مس و کادمیوم صورت گرفته است. در مجموع 72 نمونه از 18 گلخانه (4 نمونه از هر گلخانه) واقع در 6 شهر استان نمونه گیری شد. پس از انجام آماده سازی نمونه ها، غلظت عناصر مذکور با استفاده از دستگاه نشر اتمی اندازه گیری گردید. نتایج تحقیق نشان داد، غلظت کادمیوم و مس در نمونه های گوجه فرنگی به ترتیب در دامنه 0.08-5.25 و 0.01-9.25 میلی گرم برگیلوگرم بود. تجزیه و تحلیل های آماری همبستگی معنی داری بین غلظت عناصر کادمیوم و مس در محصول گوجه فرنگی نشان داد. مقایسه نتایج بدست آمده با مقادیر مجاز نشان دهنده آلوده بودن بیش از حد مجاز برخی از محصول گوجه فرنگی در گلخانه های مورد مطالعه بود. طوری که غلظت کادمیوم در تمامی نمونه ها برای سلامتی مصرف کنندگان مخاطره آمیز ارزیابی گردید.

کاهش جذب روغن در محصولات لعاب دهی و سوخاری شده یکی از فاکتورهای بحرانی جهت تولید محصولی سالم و با کیفیت می باشد. در این تحقیق اثر ترکیبی نمک سود سبک (8 و 10%) و خشک کردن مقدماتی با مایکروویو (180 درجه سلسیوس، در زمان های 30، 60 و 90 ثانیه) بر ویژگی های فیزیکی و مقدار جذب روغن در ناگت ماهی قزل آلا بررسی شد. نتایج نشان دادند که بالاترین مقدار رطوبت در تیمار شاهد مشاهده شد و تیمار 10 درصد نمک سود و زمان 30 ثانیه خشک کردن مقدماتی در 180 درجه سلسیوس در مقایسه با شاهد کمترین مقدار چربی را نشان داد (p<0.05). مقدار بازده محصول، چسبندگی روکش، ظرفیت نگه داری آب و ارزیابی شاخص های حسی میان تیمارهای مختلف، اختلاف معنی داری نشان ندادند (p>0.05). مقدار شاخص های رنگ سنجی و درصد کاهش جذب روغن در تیمارهای آزمایشی نسبت به تیمار شاهد دچار کاهش معنی داری شد (p<0.05). بطور کلی، تیمار نمک سود 10% و خشک کردن مقدماتی در مایکروویو 180 درجه سلسیوس طی زمان 30 ثانیه جهت کاهش میزان روغن در ناگت های سرخ شده ماهی قزل آلا پیشنهاد می گردد.

استافیلوکوکوس آرئوس کواگولاز مثبت به عنوان سومین عامل مهم بیماری های با منشا مواد غذایی مطرح می باشد. این باکتری بر روی مواد غذایی پروتئینی و کربوهیدراتی رشد کرده و با تولید سم باعث ایجاد مسمومیت غذایی می شود. هدف از این مطالعه جداسازی، شناسایی و شمارش استافیلوکوکوس آرئوس در گوشت و محتویات روده ای اردک های بومی مناطق اطراف تبریز می باشد. برای این منظور، به طور تصادفی 35 قطعه اردک بومی از روستاهای اطراف تبریز خریداری و پس از کشتار مقدار 50 گرم از گوشت ران و 10 گرم از مدفوع نمونه برداری و مطابق با روش استاندارد ملی ایران مورد آزمایش قرار گرفتند. برای تایید جدایه های استافیلوکوکوس آرئوس از تکنیک PCR استفاده گردید. نتایج نشان داد که 17.14% نمونه های گوشت و محتویات روده ای آلوده به استافیلوکوکوس آرئوس بودند. میانگین بار آلودگی استافیلوکوکوس آرئوس در گوشت و مدفوع به ترتیب 87 CFU و 64 CFU به ازای هر گرم برآورد گردید. به نظر می رسد آلودگی گوشت با استافیلوکوکوس آرئوس می تواند از طریق دستکاری غیربهداشتی در حین کشتار و یا تماس لاشه ها با پوست و محتویات روده صورت گرفته باشد.

نیترات یکی از ترکیبات طعم دهنده، تثبیت کننده رنگ و مانع رشد میکروارگانیسم های بی هوازی در فرآورده های گوشتی می باشد. میزان بالای آن در مواد غذایی موجب بیماری مت هموگلوبینمیا و سرطان زایی می شود و اندازه گیری آن جهت تامین سلامت مصرف کنندگان ضروری است. از روش های رایج اندازه گیری نیترات، روش رنگ سنجی و HPLC می باشد. در اندازه گیری نیترات، کارایی، دقت، سرعت و میزان مواد مصرفی از نظر اقتصادی مهم می باشند. لذا این دو روش استاندارد از نظر اقتصادی با هم دیگر مقایسه شده اند. در این مطالعه هزینه های سرمایه گذاری اولیه، پرسنل، مواد مصرفی و وسایل غیرمصرفی در دو روش محاسبه گردیده و در نهایت ارزش خالص هزینه ها (NPV: Net Present Value) برای هر کدام به دست آمد. نرخ بهره از 4 تا 30% در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد میزان سرمایه گذاری اولیه، هزینه سالیانه پرسنل و مواد مصرفی در روش رنگ سنجی به ترتیب برابر 27400000، 379080000 و 214289130 ریال و درروش HPLC به ترتیب برابر 342000000، 252720000 و 7633080 ریال می باشد. میزان NPV در حداقل و حداکثر نرخ بهره در نظر گرفته شده (4 و 30%) در روش رنگ سنجی برابر 8368344000 و 2242330000 ریال و در روش HPLC برابر 4035848000 و 1207544000 ریال می باشد. بنابراین روش HPLC اقتصادی تر بوده (ارزش فعلی هزینه ها 2 برابر کمتر از روش رنگ سنجی) و پیشنهاد می گردد در اندازه گیری نیترات فرآورده های گوشتی در آزمایشگاه های دستگاه های نظارتی (اداره استاندارد و معاونت غذا و دارو) از این روش استفاده گردد.

آفت کش ها یکی از منابع مهم آلودگی محیط زیست هستند که بر سلامتی موجودات زنده از جمله انسان ها تاثیر منفی می گذارند. هدف از این مطالعه ارزیابی باقی مانده سم ارگانوفسفره دیازینون در قارچ خوراکی به روش اسپکتروفتومتری بود. به این منظور، ابتدا 10 نمونه قارچ از گلخانه های فعال در شهرستان همدان و برندهای تجاری که محصولات خود را در بازار مصرف شهر همدان عرضه می کردند، تهیه شد. پس از آماده کردن نمونه ها در آزمایشگاه، باقی مانده سم دیازینون در آن ها با استفاده از دستگاه اسپکتروفتومتر در 3 تکرار قرائت شد. میانگین غلظت باقی مانده سم دیازینون در برندهای مختلف تجاری به ترتیب برابر با 0.126، 0.125، 0.166، 0.040، 0.130، 0.081، 0.129، 0.132، 0.128 و 0.129 میلی گرم بر کیلوگرم بود، که بیش از حداکثر حد مجاز باقی مانده ارایه شده توسط اتحادیه اروپا برآورد گردید. همچنین نتایج مقایسه میانگین غلظت باقی مانده سم بین نمونه ها بیانگر وجود اختلاف معنی دار نمونه های 3، 4 و 6 با یکدیگر بود (p<0.05). طبق نتایج مطالعه، میانگین غلظت باقی مانده سم دیازینون در قارچ خوراکی بیش از حداکثر حد مجاز باقی مانده ارایه شده اتحادیه اروپا بود. لذا لزوم اندیشیدن تمهیداتی در این راستا و به ویژه آموزش کشاورزان به منظور استفاده صحیح و اصولی از نهاده های کشاورزی باعث می شود که سلامتی مصرف کنندگان این محصولات با اطمینان بیشتر تضمین شود.