پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی
سال:1398 | دوره:23 | شماره: |تعداد مقالات:8

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی استفاده از روش ترسیم استدلال و روش نقشة مفهومی در عرضة مطالب کتاب درسی بر تفکر نقادانة دانشجویان انجام شد. بدین منظور سه متن درسی برای سه کلاس روان شناسی شخصیت تهیه و در طول یک نیم سال به آن ها داده شد. متن درسی، در کلاسِ اول، در هر جلسه با یک استدلالِ ترسیم شده به کلاس عرضه شد و در کلاس دیگر، در هر جلسه با نقشة مفهومیِ مطالب آن جلسه به کلاس عرضه گردید. همچنین، در کلاس سوم، در هر جلسه با یک استدلال ترسیم شده و نقشة مفهومی به دانشجویان ارائه شد. این سه کلاس که از دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی بودند به صورت غیرتصادفی انتخاب شدند و به صورت تصادفی در یکی از سه حالت یاد شده قرار گرفتند. دانشجویان در آغاز نیم سال و پس از آزمون پایانِ نیم سال به «آزمون مهارت های تفکر نقادانة کالیفرنیا» پاسخ دادند. نتایج نشان داد که نمرة آزمون پایان نیم سال دانشجویان با تفکر نقادانة آنان رابطة مثبت داشت. از میان سه گروه یاد شده، تنها کلاس سوم (گروه ترسیم استدلال همراه با نقشة مفهومی) با افزایش در همة ابعاد تفکر نقادانه، به جز استنتاج، همراه بود. این پژوهش ضمن نشان دادن همایندی تفکر نقادانه با پیشرفت تحصیلی روشن ساخت که استفاده از روش های ترسیم استدلال و نقشة مفهومی در تألیف کتب درسی دانشگاهی می تواند به تفکر نقادانة دانشجویان کمک کند.

بررسی منابع آموزشی تدوین شده برای اهداف دانشگاهی به منظور ارزیابی میزان دستیابی به اهداف تعیین شده و میزان برآورده کردن نیازهای آموزشی دانشجویان صورت می پذیرد. در این پژوهش، کتاب فارسی ویژة علوم اجتماعی برای فارسی آموزان غیر ایرانی: آموزش یکپارچة راهبرد ها و مهارت های زبانی برای فارسی آموزان غیرایرانیِ رشته های علوم اجتماعی دانشگاه ها ارزیابی شده است. پژوهش حاضر کاربردی وگردآوری داده های پژوهش به روش میدانی است و شیوة واکاوی داده ها توصیفی است. ابزار پژوهش انگارة ارزیابی مک دانف و شاو (2003) است که گردآوری داده ها در آن با استفاده از پرسش نامة مستقیم و مصاحبه انجام می شود. برای روایی عاملی پرسش نامة پژوهش، از تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد، کتاب دانشگاهی مذکور از نظر محتوای تخصصی و راهبردهای آموزشی، با درصد قابل توجهی، با استانداردهای آموزشی و تدوین مواد آموزشی حوزة مورد نظر مطابق است. نتیجة بررسی های آماری نیز نشان می دهد که کتاب مذکور به طور معناداری با نیازهای آموزشی دانشجویان همخوانی دارد. از مهم ترین قوت های آن، آموزش یکپارچة مهارت های یادگیری زبان برای سطح پیشرفته، و از ضعف های آن، عدم تدوین سطوح پایه و میانی برای فارسی آموزانی است که می خواهند فارسی را از همان روزهای آغازین برای هدف های دانشگاهی بیاموزند.

هدف مقاله ارائة الگوی روش شناسی در خوانش انتقادی کتاب های دانشگاهی تاریخ است که از طریق مشخص کردن راهبردهای ایدئولوژیک در متن این آثار انجام شده است. بازیابی این مؤلفه ها نشان می دهد مؤلفان از چه فنون بیانی در بازنمایی واقع نمایانة کنش گران و رویدادهای تاریخی در تاریخ ایران دوره میانه استفاده می کنند، اما در عمل نگرش های همراه با ارزش داوری و خوانش ها و تفسیرهای معین از گذشته را در اثر خود به خواننده منتقل می کنند. مقاله حاضر رویکردی هنجاری به توصیف و تبیین نویسندگان بومی و غیربومی از تاریخ ایران در دوره مورد نظر و آشکار کردن تفاوت ها بین دیدگاه های این نویسندگان، با استفاده از ابزارهای تحلیل گفتمان وندایک است. به این منظور چهار سلسله که در چهار کتاب درسی بومی و دو کتاب مرجع غیربومی منعکس شده است، به عنوان پیکرة داده ها به صورت کمّی، کیفی و تطبیقی بررسی شده است. به این ترتیب کتاب های تاریخ بومی و غیربومی، از لحاظ وجود راهبردهای ایدئولوژیک در سه محور معنی، سبک و نحو مطالعه شد و با توجه به آمارهای به دست آمده، روشن شد که استفاده از راهبردهای ایدئولوژیک امری اجتناب ناپذیر در روایت تاریخ است. همچنین مشخص شد تفاوت هایی که در دیدگاه نویسندگان ایرانی و خارجی به عنوان «ما» و «آن ها» نسبت به تاریخ ایران وجود دارد، می تواند بر خوانش و بازنمایی رویدادهای تاریخی اثرگذار باشد. در روایت تاریخ، نویسندة بومی بیشتر بر ویژگی های مثبت ایرانیان، مانند رشادت ها و دلاوری ها، تأکید دارد در حالی که در نوشتار نویسندة غیربومی، ویژگی های منفی آنان مانند اختلاف طبقاتی و نزاع بین اقوام ایرانی منعکس شده است.

با توجه به نقش کارآفرینی در توسعه ی جوامع، آموزش کارآفرینی باید متناسب با نیازها در دانشگاه ها و همسو با ویژگی های هر گروه علمی باشد. هدف این پژوهش نیز ارزیابی جایگاه آموزش کارآفرینی در سرفصل های رشته ی زبان و ادبیات فارسی با تکیه بر رویکرد رفتاری و براساس روش توصیفی تحلیلی است. نتایج پژوهش نشان می دهد تاکنون در رشته ی زبان و ادبیات فارسی، به مسئلة کارآفرینی توجه نشده است؛ در حالی که در زمینه های مختلف مانند طراحی لباس براساس باورهای قومی، نام گزینی، قصه درمانی، گردشگری ادبی و تولید محتوا، ویرایش و آموزش و بازی های رایانه ای قابلیت کارآفرینی وجود دارد. درواقع وجود ضعف هایی در زمینه ی آموزش و ایجاد مهارت و تجربه، موجب شده است تا دانشجویان با وجود داشتن تحصیلات عالی، نتوانند در زمینه ی کارآفرینی موفق باشند. در سرفصل های دوره های مختلف این رشته، به مسئلة کارآفرینی اصلاً توجهی نشده است. برای رفع این آسیب، پیشنهاد می شود با بازنگری در سرفصل ها، واحدهایی مناسب کارآفرینی در رشته ی زبان و ادبیات فارسی به برنامة آموزشی اضافه شود؛ حتی می توان با راه اندازی گرایش های جدید و به خصوص میان رشته ای، این مشکل را رفع کرد. همچنین دانشجویان رشته ی زبان و ادبیات فارسی، هیچ گونه تجربه و مهارتی در زمینه ی کارآفرینی در دانشگاه کسب نمی کنند که می توان با تشکیل هسته های کارآفرینی، برگزاری کارگاه ها، فرستادن دانشجویان به مراکز مختلف به عنوان کارآموز، شبیه سازی های رایانه ای، مصاحبه با کارآفرینان، راه اندازی کسب وکارهای دانشجویی و کاوش های محیطی، در این زمینه مؤثر واقع شد.

نظریة نسل ها برای هر نسل ویژگی های متمایزی را ترسیم می کند. یکی از نظریه های مهم، نظریة بومیان دیجیتال است. برای بومیان دیجیتال ویژگی های مختلفی بیان کرده اند که در پژوهش حاضر دو ویژگی لذت بردن از خواندن و ترجیح محتواهای دیجیتال بررسی می شود. پژوهش حاضر درصدد پاسخ به این سؤال است که آیا بومیان دیجیتال از خواندن لذت می برند و کتاب الکترونیکی را به کتاب چاپی ترجیح می دهند؟ برای پاسخ به این سؤال، پژوهشی در دو مرحله انجام شد. در مرحلة اول، با استفاده از روش توصیفی پیمایشی داده های 172 دانشجو که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای از جامعة 300 نفری دانشجویان علوم تربیتی دانشگاه بیرجند به عنوان نمونه انتخاب شده بودند، تحلیل شد. در مرحلة دوم بعد از عرضة کتاب الکترونیکی در یک نیم سال تحصیلی، با استفاده از روش علّی مقایسه ای الگوی رفتاری مطالعة کتاب الکترونیکی دانشجویان مقایسه شد. از مقیاس سنجش ویژگی های بومیان دیجیتال به عنوان ابزار پژوهش در هر دو مرحله استفاده شد. در مرحلة دوم طی یک نیم سال تحصیلی کتاب الکترونیکی به دانشجویان عرضه شد تا ترجیح آن ها به داشتن کتاب الکترونیکی مشخص شود. نتایج تحلیل کرانه ای با استفاده از آزمون تی مستقل نشان داد دانشجویانی که ویژگی های بومیان دیجیتال را بیشتر دارا هستند از خواندن لذت بیشتری می برند. نتایج تحلیل نسلی نشان داد که بومیان دیجیتال کتاب الکترونیکی را ترجیح می دهند؛ اما الزاماً دانشجویانی که دارای ویژگی های بومیان دیجیتال هستند کتاب الکترونیکی را به عنوان یک منبع مطالعة درسی ترجیح نمی دهند.

طراحی برنامة آموزشی واحد درسی از موارد مهمی است که بدون انجام مطالعة تجربی و بررسی نیازهای دانشجویان مترجمی امکان پذیر نیست. پژوهش حاضر به بررسی مواد آموزشی ای می پردازد که استادان در واحد درسی «نقد و بررسی آثار ترجمه شده» در رشتة مترجمی دورة کارشناسی ارشد در نظر می گیرند. همچنین نیازهای دانشجویان در محیط کار، به عنوان مترجم و منتقد، با توجه به اهداف آموزشی واحد مزبور بررسی می شود. بدین منظور، دانشجویان کارشناسی ارشد مترجمی، دانشجویان دکتری و استادان این رشته در سه دانشگاه، جامعة آماری را تشکیل داده اند. برای مطالعة نمونة آماری، ابتدا پرسش نامه ای آزمایشی بین دانشجویان جامعة هدف توزیع شد و هم زمان سؤالات مصاحبه نیز در جامعة هدف به اجرا درآمد؛ سپس داده ها تحلیل و طبقه بندی و 44 سؤال بسته پاسخ مطابق با مقیاس پنج درجه ای لیکرت و 4 سؤال چندگزینه ای در 4 حوزه تهیه گردید. بررسی داده ها نشان داد که بین اهداف آموزشی واحد درسی و انتظارات دانشجویان، توازنی وجود ندارد و محتوای آموزشی و برنامة آموزشی کاستی هایی دارد. در پایان، پیشنهاداتی مطابق با یافته ها ارائه شد.

از جمله ویژگی هایی که فرهنگی یک زبانه را از فرهنگی دوزبانه متمایز می سازد، مقولة «معادل» است؛ مقوله ای که به تعبیری، مهم ترین ملاک در تعیین کامیابی یا ناکامی یک فرهنگ دوزبانه برشمرده می شود. به دلیل چنین اهمیتی است که این مقوله، معیاری اساسی در ارزیابی و نقد یک فرهنگ دوزبانه محسوب می گردد. بررسی فرهنگ های دوزبانة موجود بیانگر آن است که با وجود پیشرفت هایی ستودنی و قابل ملاحظه در عرصة تألیف فرهنگ های انگلیسی به فارسی، این روند کمتر در حوزة فرهنگ های فارسی به انگلیسی مشهود بوده است. بنابراین، در این مقاله ضمن معرفی اهمیت و تبیین ظرافت ها و دشواری های شیوة معادل گزینی در فرهنگ های دوزبانه، به طور مشخص برپایة چهارچوب نظری پژوهش، از حیث شیوة معادل گزینی، به بررسی و نقد فرهنگ معاصر کیمیا: فارسی انگلیسی به عنوان فرهنگی مرجع با ابعادی آموزشی که به دلایلی چند در یک دهة اخیر با اقبال کاربران همراه بوده، پرداخته شده است. یافته ها بیانگر آن است که این فرهنگ در هر دو حوزة «انتخاب معادل» و «نحوة ارائة معادل»، به عنوان دو معیار گزینش و سنجش شیوة معادل گزینی، با کاستی هایی جدی همراه بوده است.

تألیف کتب آموزشی در رشته ی مترجمی زبان عربی، کمک شایانی در بهبود وضعیت ترجمه از زبان عربی به فارسی داشته است. بیشترین کتاب های تألیف شده در این زمینه، در موضوعات سیاسی، اقتصادی، رسانه ای، اجتماعی و ورزشی است. نکته ی قابل توجه در تدوین و تألیف چنین آثاری، این است که در کنار محاسن آن ها نباید از کاستی ها در حوزه ی نگارش، ساختار و ترجمه غافل بود. کتاب المصطلحات المتداولة فی الصحافة العربیة جزو این آثار و گزیده ای از مطبوعات عربی و ترجمه ی آن به زبان فارسی است. اثر مذکور به دلیل تدریس و اعتبار علمی اش، نباید دارای نواقص علمی در این حوزه باشد. با توجه به شواهد مورد نظر در اثر، روش پژوهش حاضر، روش توصیفی تحلیلی براساس داده های موجود در متن است. مقاله ی حاضر ضمن برشماری محاسن کتاب، به ارزیابی کمبودها و ارائه ی پیشنهادهایی به منظور رفع آن ها در حوزه های ساختار، محتوا، نگارش و ترجمه می پردازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که به ساختار کلی کتاب و رعایت الزامات آن از جمله: روزآمدی، ذکر علمی منابع، اشاره به نوع آموزش و تدریس کمتر توجه شده است. همچنین عملکرد مترجم محترم در برگردان جملات و عبارات از مطبوعات عربی به زبان فارسی، به صورت ترجمه ی تحت اللفظی بوده و از ساخت نحوی زبان مبدأ تبعیت کرده و به اصول ترجمه توجه کافی نداشته است.