پژوهشهای علوم و صنایع غذایی ایران
سال:1390 | دوره:7 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

آرد سویا محصولی پروتئینی با حداقل فرآوری در میان سایر محصولات پروتئینی سویا است که به دلیل فواید تغذیه ای، قیمت پایین و خصوصیات عمل کنندگی مطلوب در صنایع غذایی مورد توجه قرار گرفته است. هدف از انجام این پژوهش، بررسی تاثیر جایگزین کردن چربی شکلات با آرد کامل سویا در دامنه صفر تا 8 درصد و نیز اثر زمان آسیاب کردن 105 و 135 دقیقه بر ویژگی های رئولوژیکی شامل ویسکوزیته کاسون و تنش تسلیم کاسون، ویژگی های بافتی شامل سختی و ویژگی های حسی شکلات شیری بود. نتایج نشان داد که با افزایش زمان آسیاب کردن و کاهش اندازه ذرات، سختی نمونه ها به طور معنی داری افزایش پیدا کرد (P<0.05). سختی نمونه ها در محدوده 7100 تا 8180 گرم قرار گرفت. ویسکوزیته کاسون نمونه ها در محدوده 2.55 تا 5.99 پاسکال - ثانیه و تنش تسلیم کاسون در محدوده 7.82 تا 35.86 پاسکال قرار گرفت. اما جایگزینی آرد کامل سویا تا سطح 4 درصد اختلاف معنی داری را در هیچ یک از ویژگی های فیزیکوشیمیایی و حسی نمونه های شکلات ایجاد نکرد (P<0.05).

موز یکی از مهم ترین میوه های گرمسیری از منظر اقتصادی و صنعتی می باشد. با این وجود موز میوه ای فسادپذیر بوده و قابل انجماد نمی باشد، لذا مهم ترین روش نگهداری آن خشک کردن است. استفاده از هوای داغ مرسوم ترین روش خشک کردن می باشد. با این وجود خشک کردن توسط هوای داغ انرژی بر بوده و درنتیجه مقرون به صرفه نیست. بنابراین استفاده از پیش تیمارهایی که سبب کاهش آب بافتی و سهولت انتقال جرم هنگام خشک کردن با هوا می شوند، بسیار مفید خواهد بود. استفاده از فرآیند آبگیری اسمزی یا امواج فراصوت به عنوان یک پیش تیمار قبل از خشک کردن، میتواند ضمن افزایش راندمان خشک کردن باعث کاهش هزینه نیز گردد. بنابراین در این تحقیق تاثیر فاکتورهای: نوع محلول اسمزی (گلوکز، ساکارز)، مدت زمان غوطه وری در محلول اسمزی (30، 45 و 60 دقیقه)، غلظت محلول اسمزی (30 و 50 درصد) و مدت زمان صوت دهی با امواج فراصوت (30، 20، 10 دقیقه) بر میزان از دست دادن آب، جذب مواد جامد، چروکیدگی، ضریب نفوذ رطوبت و رنگ نمونه ها در فرایند تلفیقی اسمزی - هوای داغ مورد بررسی قرار گرفت که بیشترین میزان از دست دادن آب و جذب مواد جامد و همچنین کم ترین میزان چروکیدگی در هنگام استفاده از محلول 50 درصد گلوکز در هر دو پیش تیمار به دست آمد. برخلاف کاربرد امواج فراصوت، استفاده از پیش تیمار آب گیری اسمزی، بر میزان مولفه های رنگی تصاویر نمونه های موز خشک شده موثر بود.

هدف از این پژوهش استفاده از پیش تیمار فراصوت، و بررسی زمان خشک شدن و قابلیت جذب آب مجدد، نمونه های خشک شده کیوی (رقم هایوارد)، است. پیش تیمار فراصوت از نمونه های کیوی در سه سطح زمانی 10، 20 و 30 دقیقه در دمای محیط در داخل آب مقطر، در حمام فراصوت، با فرکانس 45 kHz انجام گرفت. سپس نمونه ها در داخل آون با دمای 65 درجه سانتیگراد تا رسیدن به میزان رطوبت %20 (±3) قرار گرفتند. نتایج حاصل از زمان خشک شدن نشان دادند که با کاهش ضخامت نمونه های کیوی از 8 به 6 میلی متر و افزایش زمان فراصوت، زمان رسیدن به میزان رطوبت %20، برای هر تیمار کاهش یافت. به طوری که زمان لازم برای رسیدن به میزان رطوبت %20 در نمونه های کیوی 6 و 8 میلی متری، مربوط به نمونه های پیش تیمار شده با فراصوت 30 دقیقه، به ترتیب با زمان 299 و 404 دقیقه بود. نتایج حاصل از جذب آب مجدد نشان داد که، در تمام موارد، میزان آب جذب شده با افزایش زمان موج دهی با فراصوت؛ و کاهش ضخامت نمونه های کیوی از 8 به 6 میلی متر، به طور معنی داری، در مقایسه با نمونه شاهد افزایش یافت. نتایج ارزیابی حسی در مورد رنگ، طعم، بافت، چروکیدگی و پذیرش کلی کیوی خشک شده نشان داد، که اعمال فراصوت از مقبولیت بیشتری نسبت به نمونه شاهد برخوردار بوده است.

تلاش برای بهبود کیفیت محصولات نانوایی روز به روز در حال افزایش است. روشهای متعددی برای این منظور وجود دارد که در این پژوهش امکان ارتقاء و بهینه یابی خواص کیفی خمیر و نان بربری با تکیه بر فرآیند تولید و با استفاده از طرح سطح پاسخ چرخش پذیر مورد بررسی قرار گرفت. مدت زمان مخلوط کردن خمیر در سرعت پائین (63 rpm) و بالا (180 rpm) به مدت 2 - 8 دقیقه به عنوان متغیرهای مستقل و حجم مخصوص نان بربری، چسبندگی، پیوستگی، ارتجاعیت، چسبناکی و سفتی خمیر به عنوان متغیرهای وابسته ارزیابی شد. نتایج آماری حاکی از تاثیر فرآیند تولید بر خواص کیفی خمیر و نان بربری بود که در این میان اثر خطی مدت زمان مخلوط کردن در سرعت بالا به عنوان موثرترین فاکتور بر چسبناکی و ارتجاعیت خمیر تعیین شد. اثر درجه دوم مدت زمان مخلوط کردن در سرعت بالا و پائین به ترتیب به عنوان موثرترین فاکتور بر پیوستگی و سفتی خمیر و حجم مخصوص نان بربری بودند. همچنین اثر متقابل آنها نیز بر چسبندگی خمیر تاثیر شایانی داشت. نتایج بهینه سازی نشان داد بهترین کیفیت خمیر و نان زمانی حاصل می شود که مدت زمان مخلوط کردن در سرعت بالا و پائین به ترتیب 7.17 و 2 دقیقه باشد.

توسعه صنعت چیپس و فرهنگ رو به رشد مصرف آن در جامعه به ویژه در قشر جوان، روز به روز بر سرمایه گذاری های موجود در این صنعت می افزاید. این موضوع توجه بیشتر به بخش های فرآوری محصول سیب زمینی در صنعت چیپس و تولید هر چه با کیفیت تر این محصول را می طلبد. بدین منظور جهت بررسی امکان تخمین قندهای احیاکننده در غده های سیب زمینی با استفاده از گلوکزیاب دستی، آزمایشی در سال 1387 در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد بصورت فاکتوریل و در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار به اجرا در آمد که در آن میزان قندهای احیاکننده 4 رقم سیب زمینی آگریا، سانته، پیکاسو و کایزر که به مدت دو ماه در دو دمای 3 و 7.5 درجه سانتیگراد در ژرمیناتور نگهداری شده بودند به دو روش آنزیمی و استفاده از گلوکزیاب اندازه گیری شدند. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد بین مقدار گلوکز تعیین شده توسط گلوکزیاب دستی با مقدار گلوکز تعیین شده به روش آنزیمی اختلاف معنی داری وجود ندارد، اما بین مقدار گلوکز تعیین شده توسط گلوکزیاب و کل قندهای احیاکننده اختلاف معنی داری وجود داشت. اثر شرایط نگهداری بر روی مقدار گلوکز و کل قندهای احیاکننده تعیین شده در هر دو روش گلوکزیاب و آنزیمی معنی دار شد و تیمارهایی که در دمای بالاتری نگهداری شده بودند از میزان قند کمتری برخوردار بودند. اثر رقم بر روی مقدار گلوکز و کل قندهای احیاکننده تعیین شده به دو روش گلوکزیاب و آنزیمی معنی دار شد و در دمای نگهداری 3 درجه سانتیگراد، ارقام آگریا و سانته، بیشترین تجمع قند را داشتند، اما در دمای نگهداری 7.5 درجه سانتیگراد اختلاف معنی داری بین مقدار قندهای احیاکننده در 4 رقم تحت بررسی مشاهده نشد.

تمام فراورده های غذایی به دلیل رعایت بهداشت، نگهداری، توزیع مناسب و حفظ کیفیت نیاز به بسته بندی دارند، و بسته بندی تحت خلاء یکی از روش های جلوگیری از فساد است. بدین منظور در این تحقیق، تغییرات برخی از فاکتورهای کیفی فیله های ماهی سفید (Rutilus frisii kutum) نگهداری شده در بسته بندی های تحت خلاء و معمولی به مدت 18 روز در یخ همانند بازهای نیتروژنی فرار (TVB-N)، pH، ظرفیت نگهداری آب (WHC)، اندیس تیوباربیوتوریک اسید (TBARS)، خصوصیات حسی و تعداد باکتری های سرمادوست (PTC) مورد بررسی قرار گرفتند. pH نمونه های بسته بندی شده به شکل معمولی، با افزایش آلودگی به باکتری های سرمادوست، افزایش یافت. نتایج حاصل از آزمون میکروبی نشان داد که تغییرات در بار باکتریایی فیله های ماهی سفید، ارتباط مستقیمی با کیفیت حسی فیله ها در هر دو نوع بسته بندی در خلاء و معمولی دارد، و ماندگاری و کیفیت فیله های بسته بندی شده در خلاء در مقایسه با بسته بندی به شکل معمولی بهتر بود، به طوری که بسته بندی تحت خلاء موجب افزایش ماندگاری فیله ها به مدت 3 روز نسبت به فیله های بسته بندی شده به شکل معمولی گردید و به طور موثری، تولید بازهای فرار نیتروژنی را کنترل کرد، اما قادر به کنترل اکسیداسیون چربی طی نگهداری در یخ نبود. بنابراین بسته بندی تحت خلاء باعث افزایش زمان نگهداری و حفظ بهتر کیفیت های حسی، شیمیایی و میکروبیولوژیکی فیله های ماهی سفید در یخ می گردد.

تخمیر یکی از فرایندهای مهم در تولید چای سیاه، می باشد که در این مرحله با قرار گرفتن سوبسترا در معرض آنزیم، واکنش اکسیداسیون اتفاق افتاده و ترکیبات تعیین کننده خصوصیات کیفی چای، تولید می شوند. یکی از عوامل افزاینده این ترکیبات، افزایش میزان تماس بین آنزیم و سوبسترا است که با افزودن آنزیم های تخریب کننده دیواره سلولی برگ میسر می گردد. پکتیناز یکی از مهم ترین این آنزیم ها است و آسپرژیلوس از مهمترین منابع میکروبی در تولید این آنزیم می باشد. در این تحقیق آنزیم پکتین لیاز از Aspergillus niger جداسازی گردید و به کمک روش جداسازی سه فازی از طریق افزودن t- بوتانول به عصاره خام حاوی آنزیم در حضور آمونیوم سولفات خالص سازی شد. بازده بدست آمده برای آنزیم پکتین لیاز حاصل ازAspergillus niger  52 درصد و مرتبه خلوص نهایی آنزیم 16.65 به دست آمد. به منظور تعیین اثر آنزیم بر خصوصیات کیفی چای، آنزیم خام و خالص در مرحله تخمیر چای جهت بهبود پارامترهای کیفی چای به آن اسپری گردید. وزن مولکولی آنزیم خالص، pH اپتیمم و دمای اپتیمم آنزیم به ترتیب 12 KDa، 8 و 50 °C مشاهده شد. از بین تیمارهای مورد بررسی، اثر عصاره خام آنزیمی روی پارامترهای کیفی چای بیشتر از آنزیم خالص مشاهده شد.

تاثیر pH، غلظت های مختلف Tween 80 و یون کلسیم بر پایداری امولسیون لیمونین در آب تثبیت شده با غلظت های مختلف کازئینات سدیم مورد مطالعه قرار گرفت. به این منظور نمونه های امولسیون روغن در آب حاوی %10 (وزنی/ وزنی) لیمونین بازای ماده دیواره در محلول آبی دارای 2، 5 و %10 کازئینات سدیم با کمک امواج فراصوت تهیه شد و خصوصیات آن ها نظیر توزیع اندازه قطرات، میانگین قطر و سطح مخصوص قطرات و عدد اسپان مورد سنجش قرار گرفت. نتایج نشان داد که امولسیون تثبیت شده با %10 کازئینات سدیم از قطرات کوچک تر با عدد اسپان های کمتر و منحنی توزیع اندازه قطرات باریک تر و تیزتر نسبت به غلظت های پایین تر برخوردار بودند. از سوی دیگر با افزایش غلظت Tween 80 تا حد %1.5 اندازه قطرات و عدد اسپان کاهش یافت، اما بعد از آن افزایش نشان داد. همچنین، pH و یون کلسیم تاثیر معنی داری بر پایداری امولسیون ها داشتند.

لواشک نوعی فراورده خشک از میوه ها و سبزی ها است که در صورت تولید با کیفیت مناسب می تواند جایگاه مهمی را در بین مصرف کنندگان به خود اختصاص دهد. در این پژوهش ویژگی های شیمیایی لواشک سیب شامل بریکس، pH، درصد قند و ویتامین c به عنوان تابعی از دما (55 - 75 °C) و زمان (20 - 40 min) تغلیظ و دمای خشک کن (40 - 70 °C) و همچنین ویژگی های میکروبی نمونه های تولیدشده مورد بررسی قرار گرفت. نتایج خواص شیمیایی نشان داد افزایش دما و زمان تغلیظ باعث افزایش بریکس و درصد قند می شود (P<0.05) در حالی که مقدار ویتامین c کاهش می یابد (P<0.05). افزایش دمای خشک کن اثر معنی داری بر فاکتورهای مورد بررسی (بجز بریکس) نداشت (P>0.05). نتایج آزمایش های میکروبی نشان داد فلور میکروبی لواشک سیب به طور غالب شامل باکتری های هاگ زا، لاکتوباسیل ها، مخمرها و کپک ها است.

مصرف مواد غذایی محتوی کلسترول و اسیدهای چرب اشباع نظیر کره می تواند موجب افزایش کلسترول سرم و ایجاد بیماری های قلبی و عروقی شود. بدین منظور، تلاش های بسیاری جهت کاهش میزان این ترکیبات در مواد غذایی صورت گرفته است. در این بررسی پودر مغزهای گردو و فندق در مقادیر 0 یا نمونه شاهد (بدون مغز)، 10، 20 و %30 به منظور بررسی ویژگی های شیمیایی (عدد اسیدی، عدد پراکسید و پایداری اکسیداسیونی) به کره اضافه شد و نمونه ها بعد از بسته بندی به دو صورت معمولی و تحت خلاء به مدت 90 روز در دمای 5 درجه سانتیگراد در یخچال نگهداری شدند و هر 30 روز مورد آزمایش قرار گرفتند. افزودن مغزهای گردو و فندق به کره موجب افزایش معنی داری (P<0.001) در عدد اسیدی کره شد. همچنین روند افزایشی عدد اسیدی در نمونه های حاوی مغز در طول زمان نگهداری بیشتر بود. نمونه کنترل، عدد پراکسید بیشتری در مقایسه با نمونه های حاوی مغز داشت. با گذشت زمان عدد پراکسید هم در نمونه های حاوی مغز و هم نمونه شاهد افزایش معنی داری (P<0.001) داشت. با این حال عدد پراکسید تمامی نمونه های حاوی مغز در طول نگهداری پایین تر از حد مجاز استاندارد ملی ایران بود. نمونه های بسته بندی شده تحت خلاء نیز در مقایسه با نمونه های بسته بندی شده به شیوه معمولی عدد اسیدی و عدد پراکسید کمتری را نشان دادند. همچنین افزودن مغز به کره موجب کاهش پایداری اکسیداسیونی نمونه ها گردید. این مطالعه نشان می دهد که کره حاوی مغز گردو و فندق با توجه به دارا بودن اسیدهای چرب ضروری، می تواند به عنوان یک محصول لبنی جدید و فراسودمند به بازار مصرف معرفی گردد.

هر ساله بیش از یک سوم افراد کشورهای توسعه یافته به بیماری هایی از طریق مواد غذایی گرفتار می شوند و میزان مرگ و میر ناشی از بیماری های منتج از آلاینده های مواد غذایی، در کشورهای در حال توسعه، سالانه 2.2 میلیون نفر گزارش شده است. فلزات سنگین از جمله آلاینده های زیست محیطی هستند که مواجهه انسان با بعضی از آنان از طریق آب و مواد غذایی می تواند مسمومیت های مزمن و بعضا حاد ایجاد نمایند که از جمله آنان می توان به فلزاتی نظیر کروم، منگنز، نیکل و کبالت در انواع نمک اشاره کرد. بر این مبنا پروژه حاضر به اندازه گیری و مقایسه فلزات سنگین نیکل، کروم، منگنز و کبالت در نمونه های نمک شسته شده و سنگ نمک با دستگاه طیف سنج جذب اتمی شعله می پردازد. میانگین ± خطای استاندارد غلظت فلزات سنگین برای نمک شسته شده، نیکل (1.860±0.689)، کروم (0.345±0.144)، منگنز (0.171±0.120) و کبالت (3.747±0.832) میکروگرم بر گرم وزن خشک نمونه به دست آمد. برای سنگ نمک نیز، نیکل (2.001±0.021)، کروم (2.549±0.011)، منگنز (0.200±0.025) و کبالت (9.041±0.100) میکروگرم بر گرم وزن خشک نمونه به دست آمد. با مقایسه و توجه به اختلاف این مقادیر و کم شدن غلظت این عناصر در نمک شسته شده، به اهمیت تصفیه سنگ نمک می توان پی برد. با بررسی آماری (t-Test) می توان دریافت که مقادیر فلزات سنگین کروم، منگنز و کبالت در نمک تصفیه نشده با مقادیر این فلزات در نمک تصفیه شده، اختلاف معنی داری دارند (P<0.05) و تنها برای فلز نیکل این اختلاف معنی دار نیست (P>0.05) و هم چنین نشان داد که با شسته شدن سنگ نمک تغییر معنی داری در درجه خلوص نمک از 96.98 تا 98.83 درصد جرمی به دست می آید (P<0.05).