پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1392 | دوره:10 | شماره:11 (پیاپی 38) |تعداد مقالات:17

برنامه درسی پنهان در آموزش عالی را می توان شامل قواعد تصریح ناشده ای دانست که برای تکمیل موفقیت آمیز آموزش رسمی ضروری به نظر می رسد. یکی از مهمترین ابعاد آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی که با پویایی های خاصی همراه بوده، نقشی اساسی در شکل گیری برنامه درسی پنهان دارد، مرحله انجام پایان نامه است. در این مطالعه، با توجه به پویایی های خاص روابط استاد راهنما- دانشجو در انجام این پروژه ها سعی شده است تا معیارهای تصریح نشده ای که دانشجویان کارشناسی ارشد دانشکده علوم ریاضی یکی از دانشگاه های دولتی شهر تهران در انتخاب استاد راهنما مدنظر قرار می دهند، مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش در چارچوب رویکرد کیفی و با استفاده از روش تحقیق پدیدارشناسی صورت گرفته و ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختار یافته و گفتگوهای غیررسمی حاصل از زیست تعاملی با شرکت کنندگان در تحقیق بوده است. بدین منظور، تعداد 9 نفر از دانشجویان کارشناسی ارشد این دانشکده با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب و داده های حاصل از آنها با استفاده از روش تحلیل محتوا، تحلیل و مقوله بندی شده اند. بر اساس نتایج این پژوهش، معیارهای انتخاب استاد راهنما در این دانشکده را می توان در پنج مقوله اصلی به شرح زیر طبقه بندی کرد: سبک نظارت پژوهشی، ویژگی های علمی اساتید، ویژگی های شخصیتی آنها، معیار های غیر آکادمیک، محدودیت.

هدف پژوهش حاضر، مقایسه میزان اثر بخشی روش تدریس بحث گروهی با روش تدریس سخنرانی بر میزان یادگیری و میزان رضایت دانش آموزان از تدریس بوده است. روش پژوهش، نیمه تجربی، با عنایت به استفاده از گروه های دست نخورده (intact) و از نوع دو گروهی (آزمایشی و گواه)و جامعه آماری آن دانش آموزان پایه سوم متوسطه یکی از دبیرستان های شهر شیراز بود که همه دانش آموزان پایه سوم متوسطه (4 کلاس) در نیمسال تحصیلی 90-1389 در درس دین و زندگی در طرح مشارکت داده شده اند و با استفاده از نمونه گیری تصادفی انتخاب شدند. در کلاس های گروه آزمایش، روش تدریس بحث گروهی (در گروه های کوچک 5 نفره) و در کلاس های گروه گواه، روش سخنرانی به کار گرفته شد. در پایان تدریس با هر دو روش، جهت ارزشیابی میزان یادگیری مطالب درسی، آزمون 20 سوالی به صورت چهارگزینه ای ناظر بر محتوای یکی از دروس کتاب به عمل آمد. همچنین در پایان هر روش تدریس و پس از انجام آزمون ارزشیابی یادگیری، پرسشنامه رضایت از تدریس نیز توسط دانش آموزان تکمیل شد. ابزار سنجش میزان رضایت دانش آموزان از تدریس، پرسشنامه محقق ساخته در مقیاس لیکرت بود که مشتمل بر 20 سوال در 4 خرده مقیاس (ایجاد علاقمندی و تشویق به مشارکت در یادگیری، رعایت اصول و مقررات تدریس و یادگیری، مهارت و تسلط مدرس در تدریس و آزمون و ارزشیابی از مطالب درسی) بود. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار در دو سطح توصیفی (فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و استنباطی (آزمون t مستقل و تحلیل واریانس) استفاده شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که 1- میانگین نمرات آزمون ارزشیابی یادگیری از دانش آموزان در روش بحث گروهی به طور معناداری از روش سخنرانی بیشتر بوده است. 2- میانگین نمرات ارزشیابی میزان رضایت دانش آموزان از تدریس در روش بحث گروهی به طور معناداری از روش سخنرانی بیشتر بوده است. 3- میانگین نمرات دانش آموزان رشته علوم تجربی در آزمون ارزشیابی از میزان یادگیری به طور معناداری بالاتر از میانگین نمرات دانش آموزان رشته علوم انسانی بوده است؛ ولی اثر تعاملی معناداری بین رشته و روش وجود نداشته است. همچنین در آزمون ارزشیابی میزان رضایت دانش آموزان از تدریس، بین میانگین نمرات دانش آموزان دو رشته مذکور تفاوت معناداری وجود نداشته است و اثر تعاملی معناداری نیز در این رابطه میان رشته و روش مشاهده نشده است.

آموزش از اساسی ترین نیازهای بشر است. بدون آموزش، هیچ جامعه ای نمی تواند به بقای خود ادامه دهد. اما آموزش موثر و سودمند نمی تواند با کوشش و خطا صورت گیرد؛ بلکه نیازمند طرح و برنامه است. پژوهش حاضر با توجه به اهمیت و تاثیر الگوهای طراحی آموزشی به ویژه الگوی طراحی گانیه در حوزه فعالیت های آموزشی انجام گرفته، هدف آن بررسی تاثیر مدل طراحی آموزشی گانیه و بریگز بر یادگیری، یادداری و انگیزش پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی دانش آموزان سال سوم راهنمایی است. جامعه آماری پژوهش، همه دانش آموزان دختر پایه سوم راهنمایی شهر اهر در سال تحصیلی 91-1390 بود و از این جامعه به طور تصادفی خوشه ای چند مرحله ای، تعداد دو کلاس 25 نفره انتخاب و یک کلاس به عنوان گروه آزمایش (25 نفر) و کلاس دیگر به عنوان گروه کنترل (25 نفر) در نظر گرفته شد که در مجموع 50 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. به منظور سنجش آزمودنی ها، آزمون یادگیری و یادداری و پرسشنامه انگیزش پیشرفت تحصیلی (ISM) (Inventory of School Motivation) مورد استفاده قرار گرفت. ضریب پایایی آزمون یادگیری با استفاده از روش دو نیمه کردن 0.83 و ضریب پایایی پرسشنامه انگیزش پیشرفت تحصیلی (ISM) با روش آلفای کرانباخ 0.81 بود. در این پژوهش، گروه آزمایش (25 نفر) به روش مدل طراحی گانیه و گروه کنترل (25 نفر) به شیوه مرسوم آموزش دیدند. پس از جمع آوری داده ها، در تجزیه و تحلیل آنها از شاخص های آمار توصیفی (میانگین، انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (تحلیل کوواریانس و تحلیل واریانس چند متغیره) استفاده شد و توسط نرم افزار spss مورد محاسبه قرار گرفت. نتایج نشان داد به کارگیری الگوی گانیه در طراحی آموزشی درس علوم تجربی در مقایسه با شیوه مرسوم باعث افزایش یادگیری و یادداری می شود؛ اما از نظر انگیزش پیشرفت بین دو گروه تفاوت معناداری وجود ندارد.

اهداف پژوهش حاضر، بررسی پیامدهای ناشی از جهانی شدن بر برنامه های درسی آموزش عالی و سازوکارهای آن است. بررسی اسنادی حاکی از آن است که مهمترین پیامدهای جهانی شدن بر برنامه های درسی آموزش عالی عبارتند از: پیشرفت های فناورانه و علمی، دگرگونی های دنیای کار و اشتغال، نابرابری های اجتماعی، توسعه دموکراسی و حقوق بشر، افزایش ارتباطات بین فرهنگی، تجدید نظر در ارزش های معنوی و اخلاقی و آموزش برای زمان عدم قطعیت. همچنین تحلیل آزمون t تک نمونه ای پیمایش صورت گرفته با پرسشنامه محقق ساخته که 37 نفر از متخصصان برنامه درسی آموزش عالی به آن پاسخ دادند، حاکی از آن است که برای مواجهه با این پیامدها شایسته است سازوکارهایی چون تاکید بیشتر بر یادگیری زبان انگلیسی، شناخت بیشتر نسبت به فرهنگ و رسوم و آداب سایر ملل، شناخت و تقدیر بیشتر از افراد موثر علمی در حیطه بین الملل، کسب مهارت زندگی با اقوام ملل دیگر، شناخت بیشتر نسبت به پیامدها و نوآوری های علمی جهانی، لزوم گنجاندن برنامه درسی حقوق بشر و دموکراسی، تهیه و تولید محتوای مجازی، تغییر جریان آموزش از تدریس به یادگیری، تغییر جریان آموزش از گروهی به انفرادی، تغییر جریان آموزش از کسب دانش به کسب مهارت، تغییر جریان آموزش از رفتاری به ساختن گرایی، تغییر جریان آموزش از سنتی به مجازی در برنامه های درسی آموزش عالی مورد توجه قرار گیرد.

هدف اصلی در این پژوهش، آسیب شناسی برنامه درسی شیمی در دوره متوسطه با استفاده از تکنیک دلفی در نظر گرفته شد. تحقیق حاضر یک پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری را سر گروه ها و دبیران شیمی شهر اصفهان تشکیل دادند که تعداد آنها 300 نفر بوده که با روش نمونه گیری تصادفی متناسب با حجم (بر حسب نواحی 6 گانه شهر اصفهان) و با کمک فرمول کوکران 167 نفر انتخاب شده است. پرسشنامه محقق ساخته دارای 23 سوال بسته پاسخ و بر اساس طیف پنج گزینه لیکرت طراحی شد. داده های حاصل از پرسشنامه های پژوهش از طریق آزمون فریدمن، t تک متغیره، تحلیل واریانس و آزمون تعقیبی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در نهایت، فرایند تدوین دروس، محتوا، روش، فضای آزمایشگاهی و مشکلات اجرایی به عنوان مهمترین مشکلات برنامه درسی شیمی در دوره متوسطه شناسایی شد که محتوا با میانگین رتبه بندی 3.86 بالاترین و مشکلات اجرایی و فرآیند تدوین دروس با 2.50 پایین ترین رتبه آسیب ها را به خود اختصاص دادند. همچنین کتاب های شیمی مقطع متوسطه شامل مشکلات فراوانی است که یک نگاه آسیب شناسانه به این درس، مسئوولان را موظف می دارد تا در راستای باز بینی مجدد این برنامه گام های اساسی بردارند.

هدف پژوهش، بررسی رابطه بین ویژگی های فردی و تجارب دانشجویان با دستاوردهای آنان از تحصیل در موسسات آموزش عالی غیرانتفاعی شهر شیراز بود. جامعه تحقیق شامل کلیه دانشجویان سال آخر (3000 نفر) این موسسات در سال تحصیلی 90-1389 بود که 341 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای ساده و بر اساس جدول مورگان، انتخاب شدند. ابزار پژوهش، شامل پرسشنامه تجارب دانشجویان دانشکده (Pace and Kuh, 1998) می شد که پس از محاسبه روایی و کسب ضریب پایایی 0.91 توزیع و داده ها با استفاده از روش آماری رگرسیون چندگانه، آزمون t مستقل و تحلیل واریانس یک سویه مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که هر سه بعد تجارب دانشجویان شامل ادراک از کیفیت محیط، کیفیت تلاش و انسجام اجتماعی، به ترتیب پیش بینی کننده معنادار دستاوردهای دانشگاهی آنان است. همچنین بر حسب جنسیت، محل سکونت، رشته تحصیلی، مقطع تحصیلی و معدل تحصیلی، قدرت ابعاد تجارب دانشجویان در پیشبینی دستاوردهای آنان متفاوت است. علاوه بر این، یافته ها نشان دهنده عدم وجود تفاوت معنادار بین میزان تحقق دستاوردهای دانشجویان بر حسب جنسیت، محل سکونت و مقطع تحصیلی آنان و وجود تفاوت معنادار میان میزان تحقق دستاوردهای دانشجویان بر اساس رشته تحصیلی و معدل تحصیلی آنان است.

هدف این پژوهش، پیش بینی ابعاد درگیری تحصیلی، بر اساس سبک های هویت است. روش پژوهش از نوع همبستگی است و داده های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه سبک هویت وایت، وامپلر و وین (White, Wampler, & Winn, 1998) و خرده مقیاس درگیری تحصیلی در پرسشنامه راهبردهای انگیزشی برای یادگیری پینتریچ، روزر و دیگروت (Pintrich, Roeser, & DeGroot, 1994) به دست آمده است. نمونه پژوهش شامل 810 دانش آموز دختر پایه اول دبیرستان های دولتی تهران بود که با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای چندمرحله ای انتخاب شدند. داده ها با روش رگرسیون چندگانه و به مدل همزمان مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که سبک های هویت اطلاعاتی و هنجاری همه ابعاد درگیری تحصیلی را پیش بینی می کند؛ اما سبک سردرگم/ اجتنابی تنها بعد رفتاری و فراشناختی درگیری تحصیلی را به صورت منفی پیش بینی می کند.

هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و اولویت بندی نیازهای آموزشی اعضای هیات علمی با استفاده از الگوی شغل و شاغل بوده است. جامعه آماری شامل همه اعضای هیات علمی دانشگاه شیراز در سال تحصیلی 90-91 می شود که بر اساس روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 223 نفر از آنان به عنوان نمونه انتخاب شدند. نیازهای معیاری با استفاده از الگوی شغل و شاغل شناسایی و با استفاده از روش چند عاملی درونی اولویت بندی شدند. به منظور شناسایی نیازهای آموزشی هنجاری، پرسشنامه ای بر اساس نیازهای معیاری طراحی شد. اعتبار پرسشنامه با استفاده از روش تحلیل عامل اکتشافی مورد بررسی قرار گرفت. پایایی آزمون با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0.87 محاسبه گردید که نشان از پایایی بالای این آزمون بود. نتایج حاصل از مقایسه نیازهای آموزشی هنجاری نشان داد که بین نیازهای آموزشی هنجاری اعضای هیات علمی با توجه به مرتبه علمی و سابقه خدمت، تفاوت معنادار وجود دارد. لذا پیشنهاد می شود تا نیازهای آموزشی معیاری شناسایی شده به عنوان مبنای نیازسنجی آموزشی دوره ای اعضای هیات علمی قرار گیرد و بر این اساس، برنامه های آموزشی اختصاصی برای اعضای هیات علمی دارای سنوات خدمتی و مراتب علمی متفاوت طرح ریزی و اجرا گردد.

هدف این پژوهش، ارزیابی محتوای برنامه درسی رشته علوم تربیتی گرایش آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی بود. پژوهش حاضر، با روشی توصیفی پیمایشی انجام شد و جامعه آماری آن شامل دانشجویان سال سوم و چهارم رشته علوم تربیتی گرایش آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی، مدیران و مربیان مهدهای کودک شهر مشهد و معلمان مدارس ابتدایی نواحی هفت گانه شهر مشهد است. نمونه انتخابی، در مجموع 83 نفر بودند که شامل 53 نفر از شاغلان آموزش و پرورش پیش دبستانی، معلمان مدارس ابتدایی و نیز 30 نفر از دانشجویان سال سوم و چهارم رشته علوم تربیتی گرایش آموزش و پرورش پیش دبستانی و دبستانی می شد. برای ارزیابی محتوای برنامه درسی رشته علوم تربیتی، ارزیابی شیوه تدریس اساتید، ارزیابی تناسب محتوای ارائه شده توسط استادان با محتوای برنامه، و اصلاحات و پیشنهادات ارائه شده از 4 پرسشنامه محقق ساخته معتبر استفاده شد و روایی و پایای ابزارها احراز گردید. به منظور تحلیل داده های گردآوری شده شاخص های توصیفی، تحلیل واریانس یک راهه و آزمون خی دو مورد استفاده قرار گرفت. یافته ها نشان داد که شرکت کنندگان، کیفیت محتوای برنامه درسی رشته را در سطح متوسط ارزیابی کردند. مربیان مهد در مقایسه با دانشجویان و معلمان مدارس ابتدایی نگرش بهتری در مورد محتوای برنامه درسی رشته دارند. شرکت کنندگان در پژوهش با اعمال اصلاحات پیشنهادی موافق بودند. نتایج آزمون خی دو نیز نمایان ساخت که گروه های مورد مطالعه، جز در 4 مورد، در سایر موارد هیچ اختلاف نظری با یکدیگر نداشته اند. علاوه بر این، نتایج نشان داد که از منظر دانشجویان کیفیت تدریس اساتید (27, p>0.05)=F, 14.0 (1) و کیفیت محتوای تخصصی ارائه شده توسط استاد بر ارزیابی دانشجویان از محتوای برنامه درسی رشته تاثیری نداشته است (24, p>0.05)=F, 075.0 (1).

هدف پژوهش حاضر، بررسی رابطه فرسودگی تحصیلی و یادگیری خود تنظیمی با عملکرد تحصیلی دانش آموزان دوره متوسطه اردبیل در سال تحصیلی 90-89 است. روش تحقیق توصیفی و از نوع همبستگی و نمونه پژوهش شامل 379 نفر دانش آموز دختر و پسر بوده که به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای از میان 162 دبیرستان انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها برای سنجش فرسودگی تحصیلی پرسشنامه برسو سال (1997) و برای یادگیری خودتنظیمی پرسشنامه راهبردهای انگیزشی برای یادگیری سال (1990) و برای عملکرد تحصیلی معدل کل نیمسال اول بوده است. نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین ابعاد فرسودگی تحصیلی و عملکرد تحصیلی رابطه منفی و بین یادگیری خودنظم داده و عملکرد تحصیلی رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. در تحلیل رگرسیون و تحلیل مسیر مشاهده شد که نسبت به یادگیری خودنظم داده، فرسودگی تحصیلی بیشترین واریانس عملکرد تحصیلی را پیش بینی می کند. همچنین تحلیل t2 هتلینگ نشان داد که تفاوت معناداری با مقدارآماره (P=0.019؛ t2=0.27 هتلینگ) بین ترکیب سه متغیر وابسته در دو گروه دانش آموزان دختر و پسر وجود دارد. تحلیل های آزمون تی نمونه های مستقل نمایان ساخت که دانش آموزان دختر و پسر تنها در متغیر عملکرد تحصیلی تفاوت معناداری با هم دارند؛ به طوری که میانگین عمکرد تحصیلی دانش آموزان دختر 17.32 و میانگین عملکرد تحصیلی دانش آموزان پسر 16.99 است.

پژوهش حاضر، با هدف اولویت بندی و مقایسه مولفه های شش گانه ایدئولوژی های برنامه درسی از منظر اعضای هیات علمی دانشکده های علوم تربیتی شهر تهران اجرا شده است. روش پژوهش توصیفی (پیمایشی) و جامعه و نمونه آماری پژوهش برابر بوده است؛ به طوری که شامل کلیه اعضای هیات علمی علوم تربیتی مستقر در دانشکده های علوم تربیتی سطح شهر تهران در سال تحصیلی 90-89 می شود. از مجموع 95 نفر اعضای هیات علمی حدودا 81 نفرشامل 30 درصد زن و 70 درصد مرد حاضر به همکاری با پژوهشگر شدند. ابزار مورد استفاده پرسشنامه استاندارد ایدئولوژی برنامه درسی «اسکایرو 2008» بود که بر اساس 6 مولفه؛ هدف، تدریس، یادگیری، دانش، فراگیر و ارزشیابی به تعیین 4 نوع ایدئولوژی برنامه درسی (دانش پژوهان علمی، یادگیرنده محور، بازسازی اجتماعی و کارآیی اجتماعی) پرداخته است. سهم هر یک از مولفه ها 4 سوال بود و به منظور تحلیل داده ها از آمار توصیفی فراوانی و درصد و نیز رسم نمودار ایدئولوژی برنامه درسی استفاده شد. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که اعضای هیات علمی گروه های علوم تربیتی دانشگاه های دولتی سطح شهر تهران به مولفه های هدف و تدریس در ایدئولوژی بازسازی اجتماعی و همچنین مولفه های یادگیری، دانش، فراگیر و ارزشیابی در ایدئولوژی یادگیرنده محور قوی ترین گرایش را نشان داده اند. همچنین مولفه های یادگیری و ارزشیابی در ایدئولوژی یادگیرنده محور در بخش قوی ترین گرایش (اولویت اول) و مولفه های هدف و تدریس در ایدئولوژی دانش پژوهان علمی در بخش ضعیف ترین گرایش(اولویت آخر) تنها مولفه هایی بودند که همه اعضای هیات علمی بر روی آن اتفاق نظر داشتند.

پژوهش حاضر از نوع شبه تجربی آینده نگر، و با هدف بررسی تاثیر نگرش دانش آموزان به مهارت های معلم و محتوای درسی، در یادگیری آنها بوده است که از 3 آزمایش همزمان تشکیل شده است. برای این منظور، از بین 4200 نفر دانش آموز، با روش خوشه ای تصادفی، مدرسه ای 250 نفری انتخاب و از میان دانش آموزان این مدرسه 120 نفر از آنان سنین 12 تا 16سال به شیوه تصادفی انتخاب گردید. تعیین حجم نمونه از طریق فرمول کوکران و همچنین جدول مورگان صورت گرفت. دانش آموزان به طور تصادفی به 6 گروه 20 نفره تقسیم شدند. سپس هر 2 گروه در یک آزمایش قرار گرفتند. در ابتدا، از همه آنها در شرایط یکسان پیش آزمون به عمل آمد. سپس هر گروه در یک اتاق درس قرار گرفتند و به هر گروه نگرش خاصی القا گردید. پس از آن، یک مطلب درسی واحد جدید برای همه گروه ها در شرایط یکسان تدریس شد. این عمل به کمک فیلم ضبط شده صورت گرفت و بلافاصله از آنها پس آزمون به عمل آمد. برای تهیه سوالات آزمون های معلم ساخته از جدول دو بعدی مشخصات استفاده شد. جهت تعیین روایی از نظرات صاحب نظران و به منظور تعیین پایایی روش های پایایی مصحح و پایایی دو نیمه کردن مورد استفاده قرار گرفت. پس از آن نمرات پیش آزمون و پس آزمون گروه ها بررسی و نمرات نهایی آنها پس از مشاهده فیلم آموزشی محاسبه گردید و از آزمون تی برای مقایسه میانگین نمرات گروه های کنترل و آزمایش هر آزمایش، استفاده شد. نتیجه کلی حاکی از معنادار بودن تفاوت بین دو گروه و موثر بودن نوع نگرش دانش آموزان به معلم و به محتوای مورد تدریس، در یادگیری آنها بود.