پژوهش و سازندگی
سال:1383 | دوره:17 | شماره:4 (پی آیند 65) درمنابع طبیعی |تعداد مقالات:17

این بررسی در آموزشکده کشاورزی داراب در سال 1381 انجام شده است. در آزمایشگاه و گلخانه مطالعات جوانه زنی و رشد گیاهچه روی بذرهایی که از موقعیت های مختلف گل آذین و ارتفاع های مختلف بوته مادری خاکشیر تلخ برداشت شده بودند با استفاده از طرح کاملا تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارها عبارت بودند از سه ارتفاع بوته مادری (60-40 ، 80-60 و 100-80 سانتیمتر) و سه موقعیت بذر در طول گل آذین شامل: 1- بذرهای موجود در پایین گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های اول تا پنجم گل آذین)2- بذرهای موجود در وسط گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم گل آذین) 3- بذرهای موجود در بالای گل آذین (بذرهای موجود در خورجین های یازدهم تا پانزدهم گل آذین). نتایج در آزمایشگاه نشان داد که در هرسه ارتفاع بوته مادری بذرهای موجود در خوجین های ششم تا دهم گل آذین دارای بیشترین درصد جوانه زنی و بذرهای موجود در خورجین های اول تا پنجم گل آذین بلندترین طول ریشه چه را تولید کردند. همچنین در ارتفاع 60 تا 80 سانتیمتری بوته مادری، بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم و اول تا پنجم گل آذین بلندترین طول ساقه چه را تولید کردند. در آزمایشهای گلخانه ای بذرهای موجود در خورجین های ششم تا دهم گل آذین در ارتفاع 60 تا 80 سانتیمتری بوته مادری بیشترین تعداد بوته را تولید کردند و بذرهایی که از خورجین های ششم تا دهم گل آذین در ارتفاع 80 تا 100 سانتیمتری بوته مادری برداشت شده بود بیشترین ارتفاع بوته را در گلدانها ایجاد کردند.

ترکیبات فنیتروتیون (C9H12 NO5 PS) و بوتاکلر (C17H26 CINO2) به عنوان سموم علف کش و حشره کش به طور گسترده و وسیعی در کشاورزی (مناطق برنج کاری شمال ایران) استفاده می گردد. سه روش عمده استخراج یعنی استخراج مایع- مایع (دی کلرومتان) ، استخراج میکرومایع- مایع و استخراج بکمک فاز جامد (C18) جهت جداسازی این گونه ترکیبات از آبهای دریا استفاده و نتایج آنها مقایسه گردید. نمونه ها پس از مراحل استخراج به کمک دستگاه GC/MS-EI,GC/MS-CI و مشاهده یون انتخابی (SIM) اندازه گیری کیفی و کمی قرار گرفتند. حدتشخیص دستگاه GC/MS از نوع تله یونی به کمک مشاهده یون انتخابی 125 فنیتروتیون، 10PPb و برای بوتاکلر با یون 176، 15PPb می باشد. انحراف استاندارد نسبی برای فنیتروتیون بوتاکلر به ترتیب 3.5 و 8.5 درصد گزارش گردید (تعداد آزمایش 5 می باشد) . غلظت فنیتروتیون و بوتاکلر در شهریور ماه به مراتب بیشتر از ماه های بهمن و خرداد ماه می باشد.

هدف اصلی پژوهش حاضر در قالب رساله دکتری، ارائه یک مدل مناسب برای ارزشیابی برنامه های ترویج کشاورزی می باشد. در همین راستا، عوامل تاثیرگذار بر ارزشیابی برنامه های ترویجی و شیوه های ارزشیابی آنها مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش با استفاده از روش پیمایشی انجام گرفته که در آن جامعه آماری را کلیه اعضای هیات علمی رشته ترویج و آموزش کشاورزی کشور و کارشناسان ارشد حوزه ستادی وزارت جهاد کشاورزی تشکیل می دهند که شامل 90 نمونه از تمامی جامعه آماری بوده است. ابزار تحقیق برای جمع آوری داده ها، پرسشنامه بوده است و برای تجزیه و تحلیل داده ها از برنامه نرم افزاری SPSS استفاده شده است. روشهای آماری مورد استفاده در این تحقیق مشتمل بر میانگین، فراوانی، درصد و ضریب همبستگی اسپیرمن بوده است. نتیجه تحقیق حاضر دستیابی به یک مدل مناسب برای ارزشیابی برنامه های ترویجی می باشد. در این مدل، عوامل تاثیرگذار شامل مخاطبین ارزشیابی برنامه های ترویجی، نوع ارزشیابها، نقش مردم در ارزشیابی، مبنای معیارهای ارزشیابی، نوع طرح ارزشیابی، نهاده های برنامه، اجزای برنامه، فعالیتهای یک برنامه و نتایجی که از یک برنامه ترویجی می بایست در ارزشیابی مورد توجه قرار گیرد، مشخص شده اند.

استفاده از روش مقاومت سنجی الکتریکی در ژئوفیزیک مبتنی بر تئوری کاهش مقاومت خاک در مقابل جریان الکتریسیته تحت تاثیر آب است. مطالعاتی با هدف بررسی امکان استفاده از رابطه کمی بین مقاومت الکتریکی و درجه اشباع خاک برای اندازه گیری سریع و دقیق درجه اشباع خاک به عمل آمد. اهمیت و کاربرد این تحقیق در این است که، به عنوان یک تست غیرمخرب، امکان اندازه گیری درجه اشباع و همچنین دنبال نمودن تغییرات آن را در نمونه های خاکی که تحت آزمایشات مختلف مکانیک خاک قرار دارند فراهم می سازد. دو سری آزمایشات بر روی نمونه های آزمایشگاهی با تراکم تقریبا یکسان و درصد رطوبت متفاوت انجام شد. سری اول آزمایشات عبارت است از بررسی تاثیر مقدار ولتاژ اعمال شده بر نحوه توزیع آن در نمونه و نیز افت ولتاژ در محدوده تماس قطبها با خاک. در سری دوم آزمایشات، رابطه بین افت پتانسیل و درصد رطوبت و نیز درجه اشباع خاک مورد کنکاش قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که این تکنیک به عنوان یک روش غیرمخرب و سریع می تواند با دقت نسبتا خوبی درجه اشباع و درصد رطوبت خاک را اندازه گیری نماید.

مطالعه فنولوژی برای تنظیم برنامه های بهره برداری از گیاهان، میزان ترکیبات موثره، جمع آوری بذور، مبارزه با آفت گیاهی، جلوگیری از برداشت های بی موقع، از بین بردن گیاهان هرز و مهاجم، پرورش زنبورعسل و شناخت ارزش غذایی گونه های گیاهی در مراحل مختلف حیاتی حایز اهمیت فراوانی است. در این بررسی سه محل در عرضها و نقاط مختلف ارتفاعی در محدوده جغرافیایی استان هرمزگان بین 800 تا 1400 متر ارتفاع از سطح دریا برگزیده شد. در هر رویشگاه فعالیتهای رویشی و زایشی گونه دارویی مور تلخ  (Salvia mirzayanii Rech.f. & Esfand) هر هفته یکبار به مدت 2 سال ثبت گردید. نتایج این بررسی نشان داد که به طور کلی اختلاف زمانی از آغاز رشد تا پایان رشد زایشی در مناطق مختلف ارتفاعی حدود 15 روز است. تفاوت طول دوره رکود در مناطق مختلف حداکثر کمتر از یک ماه است. اختلاف دوره آغاز رشد زایشی تا گلدهی کامل در مناطق مختلف حداکثر دو هفته است. اختلاف طول دوره ظهور بذر تا ریزش کامل آن در مناطق مختلف 15 روز است و به طور کلی طول این دوره در حدود 40 روز است. آغاز رشد رویشی بین هفته چهارم دی ماه تا هفته دوم بهمن ماه متغیر است و زمان اوج برگ دهی از هفته اول اسفند تا هفته سوم اسفندماه در نوسان است. شروع دوره رکود از هفته اول اردیبهشت ماه تا هفته سوم اردیبهشت ماه متغیر است. به طور کلی باتوجه به مناطق مورد مطالعه می توان نتیجه گرفت که با افزایش ارتفاع از سطح دریا آغاز رشد رویشی و ظهور برگهای اولیه به تاخیر می افتد و ارتفاع از سطح دریا در طول دوره رشد رویشی و زمان وقوع پدیده های حیاتی نقش دارد و با افزایش آن دوره رویش طولانی تر می گردد.

به منظور صرفه جوئی در منابع غنی و ذی قیمت جنگلهای کشور و به منظور استفاده بهینه از مواد لیگنوسلولزی (غیرجنگلی) موجود در ایران بررسی استفاده از سرشاخه های درختان بادام با چوب صنوبر در خواص مقاومت خمشی تخته خرده چوب مورد بررسی قرار گرفت. برای ساخت تخته ها از زرین اوره فرم آلدئید به میزان ده درصد وزن خشک چوب و کلرور آمونیم به منظور کاتالیزور استفاده گردیده است. سه عامل متغیر برای این آزمایش درنظر گرفته شده است که فاکتورهای متغیر این مطالعه شامل نسبت درصد اختلاط بادام به صنوبر در 5 سطح (0-100 و 15-85 و 30-70 و 45-55 و 100-0) و فشار پرس در 2 سطح (4 و10 مگاپاسکال) و درجه حرارت پرس در 2 سطح (140 و 160 درجه سانتیگراد ) بوده است. در شرایط آزمایشگاهی از هر تیمار، سه تخته ساخته شده است و خواص مقاومت خمشی آنها طبق آئین نامه استاندارد DIN 68763 اندازه گیری شد (7). نتایج این بررسی نشان داد که افزایش سرشاخه بادام در ماده اولیه مورد استفاده باعث کاهش مقاومت خمشی تخته ها گردید. علت این تغییرات را می توان به جرم ویژه نسبتا زیاد سرشاخه ها و درصد بالای پوست در ماده اولیه نسبت داد. اثر منفی افزودن سرشاخه های بادام به صنوبر با افزایش فشار پرس و درجه حرارت بهبود یافت به طوری که تخته های ساخته شده با نسبت خرده چوب بادام به صنوبر 30 به 70 درفشار پرس 10 مگاپاسکال و درجه حرارت 160 درجه سانتیگراد بهترین تیمار معرفی گردید.

در این تحقیق داده های مربوط به بارش سالانه در یک دوره آماری 43 ساله برای ایستگاه هایی از آذربایجان شرقی جهت تحلیل و مدلسازی بارش و محاسبه سالهای مرطوب و خشک مورد استفاده قرار گرفته است. به منظور تعیین کمی و تفکیک سالهای مرطوب. نرمال و خشک، از شاخص های مختلف مبتنی بر بارش استفاده شده است. در بین مدلهای بارش قابل اعتماد، بارش استاندارد شده و روش نیچه که در این تحقیق مورد استفاده قرار گرفته اند. مدل بارش استاندارد شده به علت داشتن قابلیت های بیشتر و محدودیت های کمتر بهتر از دیگر مدل ها تشخیص داده شده است. نتایج حاصل از این مطالعه حاکی از وقوع پدیده خشکسالی در همه ایستگاه ها است که با شدت و ضعف هایی، توام است. از نظر طبقه بندی شدت سالهای مرطوب وخشک غالبا درایستگاه های مورد مطالعه حالت بارش نرمال، هرازگاهی سال خشک و نیز ودوره مرطوب قابل مشاهده می باشند که سال های با بارش نرمال از توالی و تداوم بیشتری نسبت به سال های مرطوب و خشک برخوردارند.

اثرات نامناسب زیست محیطی به دنبال مصرف کودهای شیمیایی روز به روز باعث افزایش اهمیت کودهای زیستی (بیولوژیک) شده است. تعدادی از میکروارگانیسمهای هتروتروف و اتوتروف خاک توانایی محلول فسفات غیرآلی را در طی فرآیندهای متابولیک خود به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم دارند که میکروارگانیسم های محلول کننده فسفات نامیده می شوند. در این بررسی پتانسیل باکتریهای محلول کننده فسفات در جنگل تحقیقاتی واز مورد بررسی قرار گرفت. باکتریهای محلول کننده فسفات با روش رقتهای متوالی بر روی محیط کشت اختصاصی جداسازی و با استفاده از روشهای رنگ آمیزی و آزمایشهای بیوشیمیایی شناسایی شدند. تعداد باکتریهای محلول کننده فسفات بین 103× 2.88- 1.7 سلول در هر گرم خاک متغیر بوده و حدود 2-1% کل باکتریهای خاک را تشکیل می دهد. 9 باکتری پس از خالص سازی با استفاده از روش های رنگ آمیزی و آزمونهای بیوشیمیایی شناسایی شدند که عبارتند از:Psuodomonas acidovorance, Psuodomonas vesicularis, Psuodmonas fluorescence, Enterobacter agglomerans, Enterobacter aerogenese, Bravibacterium, Alcaligenese sp, Actionbacillus sp, Xanthobacter sp. توانایی گونه های سودوموناس در انحلال منابع متفاوت فسفات بیش از سایر باکتری های جدا شده بوده است. به علاوه باکتری ها مقاومت بالایی را به شرایط سخت محیطی نشان دادند. میزان وزن خشک و فسفر دانه رست های حاصل از بذور تلقیح شده با باکتری های محلول کننده فسفات بیش از گیاهان کنترل بود. در مجموع نتایج بدست آمده نشان دهنده توانمندی بالای خاک های جنگل واز از نقطه نظر امکان تولید کودهای زیستی است.

هدف از آنالیز شاخص های فیزیولوژیک رشد، تفسیر و تشریح چگونگی عکس العمل گیاهان به یک وضعیت محیطی معین است. استفاده از درجه حرارت روز رشد (GDD) به جای تقویم زمانی برای تخمین طول مراحل فنولوژیک، معتبرتر خواهد بود. در این آزمایش که به منظور بررسی کاربرد شاخصهای رشد در بهره برداری کمی و کیفی گیاه دارویی گل راعی اجرا شد، از طرح کرتهای خرد شده با فاکتور فرعی کودهای مختلف استفاده گردید. در طی هشت مرحله نمونه برداری در طول دوره رشد علاوه بر ماده خشک و شاخص سطح برگ گیاه دارویی گل راعی، سرعت رشد نسبی (RGR) و سرعت رشد محصول (CGR) نیز تعیین گردید. معادلات نمایی که ضریب تشخیص آن برای تیمارهای مورد بررسی از 92 تا 98 درصد بود به عنوان بهترین توجیه کننده تغییرات شاخص های رشد برحسب درجه حرارت روز رشد شناخته شد. نتایج حاکی از تجمع حداکثر ماده خشک در 2400 تا 2800 درجه روز رشد به ازای تراکم ها و مصرف کودهای مختلف بود. حداکثر شاخص سطح برگ گل راعی در تراکم 10 بوته در مترمربع به 2.8 رسید. تنظیم زمان برداشت سرشاخه های گل دار با هنگام رسیدن گیاه به حداکثر سطح برگ خود در محدوده 1800 تا 2000 GDD می تواند موجب افزایش میزان ماده موثر شود. مصرف کودهای شیمیایی خالص و تحریک رشد رویشی موجب افزایش سرعت های نسبی و محلول درمرحله گلدهی و تولید بیشترین عملکرد ماده خشک شده و از طرفی کودهای آلی و مخلوط، این شاخص ها را مرحله گلدهی کاهش داد و موجب افزایش هیپریسین و کیفیت گردید.

گونه سنجد (Elaeagnus angustifolia) از درختان مهمی است که در پوشش گیاهی عرصه های ایران نقش به سزایی دارد و اغلب بصورت خودرو در نقاط مختلف دیده می شود. جهت بررسی مقاومت ارقام مختلف این گونه به تنش شوری پنج رقم به نامهای محلی شکری، عنابی، کالایی (از منطقه نجف آباد اصفهان) و نیز رقم های هوفی و شامی (از منطقه فلاورجان) جمع آوری و بصورت قلمه در خاک ماسه ای گلدان در آبان ماه کشت گردید. سپس گلدانها در گلخانه قرار گرفتند. در مجموع از 4 سطح شوری ( EC برابر 2.56، 4.54، 6.89 و 9.47 میلی موس بر سانتیمتر) استفاده گردید. پس از سبزشدن قلمه ها براساس تعداد نهال موجود برنامه ریزی و نهالها در یک طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور (شوری و رقم) مورد کشت قرار گرفتند. آماربرداریها (شامل تعداد شاخه فرعی و برگ و مجموع طول شاخه ها در طول آزمایش و وزن خشک ساقه، ریشه و برگ در پایان آزمایش) انجام شد و داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که طول شاخه ها در رقم عنابی بطور معنی داری کمتر از سایر ارقام بوده اما تعداد آنها تحت تاثیر شوری یا رقم قرار ندارد. وزن خشک ریشه، ساقه و برگ تحت تاثیر شوری، رقم و اثر متقابل آنها قرار داشت. همچنین بیشترین تجمع عناصر سدیم و کلسیم در رقم های هوفی و شامی دیده شده و با افزایش شوری مقدار آن زیادتر شد. علیرغم تمامی این موارد زنده مانی نهالها قابل توجه بوده و پس از ریختن برگ، برگدهی مجدد دیده می شود. بطور کلی سنجد گونه ای مقاوم به شوری ارزیابی می شود و به نظر می رسد ارقامی که از مناطق خشک تر آمده اند مقاومتر هستند.

به منظور شناخت تنوع کاریوتیپی میان ده جمعیت از گونهFestuca arundinacea ، مطالعات سیتوژنتیکی برروی آنها صورت گرفت. جمعیت های فوق مورد اندازه گیری ویژگیهای کاریوتیپی از قبیل طول بازوی بلند و کوتاه کروموزومی قرار گرفته و بر اساس اطلاعات بدست آمده، طول کل کروموزومها، نسبت طول بازوهای کوتاه به طول بازوی بلند و به عکس نیز محاسبه گردید. بر روی داده های حاصل از صفات کاریوتیپی فوق تجزیه واریانس در قالب طرح فاکتوریل در طرح پایه کاملا تصادفی انجام شد. تجزیه واریانس برای تمام صفات فوق در سطح 1% نشان داد که اختلاف معنی داری بین جمعیتها و کروموزومها وجود دارد. برای گروه بندی جمعیت ها و کروموزمها از آزمون دانکن استفاده شد که به کمک این روش کروموزومهای هر جمعیت گروه بندی شدند. ده جمعیت گونه مزبور دارای 21 جفت کروموزم فاقد ماهواره و کروموزوم B بودند. دامنه طول کروموزمها در جمهیتهای مورد بررسی بین 2.30 و 7.30 میکرون به دست آمد. حداقل مجموع طول کل کروموزومها مربوط به جمعیت سمیرم و حداکثر مجموع طول کل کروموزمها مربوط به جمعیت سنندج و سیراچال بود. از لحاظ سنجش تقارن کاریوتیپی ها با بیشتر روشهای استفاده شده جمعیت خارجی- Barraco نامتقارن ترین کاریوتیپ و جمعیت سیراچال دارای متقارن ترین کاریوتیپ بود.

پاسخ برخی مشخصه های کمی و کیفی درخت شمشاد به حذف درختان اشکوب فوقانی در ذخیره گاه جنگلی سی سنگان مطالعه شد. برای این منظور ابتدا سه گروه (تیمار) تیرک شمشاد فاقد اشکوب فوقانی در حفره های تاج پوشش نسبتا دایره ای شکل 200- 100، 400-300 و 1200-1000مترمربع و یک گروه تیرک شمشاد واجد اشکوب فوقانی با تاج پوشش کامل (شاهد)انتخاب گردید. برای هریک از چهار تیمار( گروه) فوق سه تکرار درنظر گرفته شد. سپس درجات متفاوت کیفیت تنه، وضعیت دوشاخگی تنه، شادابی تاج و رویش قطری شمشادهای قطورتر از 7 سانتیمتر در پلات های دایره ای 100 مترمربع واقع در مرکز گروه های فوق اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که کیفیت تنه متاثر از مساحت حفره تاج پوشش نبود. با این وجود، فراوانی کیفیت تنه درجه یک شمشادها در تاج پوشش کامل و در حفره 200-100متر مربع بیشتر از حفره های بزرگتر بود. برعکس، فراوانی کیفیت شادابی درجه شمشادها، همانند فراوانی دوشاخگی تنه، در حفره 1200-1000 مترمربع بیشتر از دیگر تیمارها بود. میانگین رویش قطری 20 ساله آخر شمشادها در تیمار شاهد، در مقایسه با دیگر تیمارها دارای پهنای کمتری بود. به طور کلی از این تحقیق می توان استنتاج کرد که با حذف اشکوب فوقانی، برخی صفات کیفی و کمی درخت شمشاد تنزل و برخی دیگر تقویت می یابند. در ارتباط با کیفیت شادابی می توان گفت که این صفت با فراهم شدن نور کامل در اثر حذف اشکوب فوقانی دچار تنزل نمی شود.

دراین مقاله، ارزیابی عملکرد اقدامات آبخیزداری در بخشی از حوزه آبخیزکن (کشار) به صورت کمی مورد بررسی قرار گرفته است. روشهای کمی مورد استفاده شامل منحنی جرم مضاعف، میانگین متحرک، منحنی تداوم جریان و بررسی رژیم هیدرولوژیکی می باشند. به منظور استفاده از این روشها آمار بارندگی و رواناب روزانه در سالهای قبل و بعد از اقدامات آبخیزداری یعنی به ترتیب سال های (1375-1377) و (1377-1380) جمع آوری گردید. منحنی جرم مضاعف نمایانگر تاثیر مثبت اقدامات آبخیزداری در کاهش میزان روانآب بوده است. در منحنی میانگین متحرک پنج روزه، روند تغییرات بارندگی و روانآب نمایانگر کاهش میزان روانآب در بعد از اقدامات می باشد. بررسی منحنی تداوم جریان به وضوح کاهش دبی های بالا، افزایش تداوم جریان و کاهش خشکسالی هیدرولوژیکی در زیرحوزه کشار را نشان داد. همچنین در روش رژیم هیدرولوژیکی روند تغییرات بارندگی و روانآب، نمایانگر آرام تر گشتن عکس العمل هیدرولوژیکی حوزه آبخیز مورد نظر می باشد. در مجموع عملکرد مثبت اقدامات آبخیزداری در کنترل روانآب منطقه مورد مطالعه با استفاده از روشهای یادشده به صورت کمی مورد تایید قرار گرفته است.