BIQUARTERLY JOURNAL OF ISLAMIC EDUCATION
Year:2016 | Volume:11 | Issue:22|Papers Count:14

چکیده فارسی:این پژوهش با هدف شناسایی نحوه مواجهه (رویکرد) نظام تربیت رسمی و عمومی با تربیت اخلاقی انجام شده است. روش مورد استفاده کیفی است که با بهره گیری از تحلیل محتوای کیفی استقرایی، متون اسناد قانونی و مصوب و همچنین مصاحبه چهارده کارشناس انجام شده است. افراد مصاحبه شونده به روش هدفمند و گلوله برفی از میان کارشناسان ارشد نظام تربیت رسمی و عمومی انتخاب شدند. نتیجه تحلیل ها نشان داده که رویکرد تربیت اخلاقی در نظام تربیت رسمی و عمومی دوره ابتدایی در مولفه چیستی «رویکرد فضیلت گرایی دین ورزانه» است و در مولفه چگونگی (برنامه ریزی درسی) رویکرد تلفیق یا فرابرنامه درسی است که ویژگی اساسی آن آشفتگی است؛ یعنی وضع موجود برنامه درسی تربیت اخلاقی «فرابرنامه درسی تربیت اخلاقی آشفته» است. پیشنهاد این پژوهش تدوین و تصویب فرابرنامه درسی تربیت اخلاقی برای دوره ابتدایی است. چکیده عربی:هدف هذا البحث هو التعرف علی کیفیة التعاطی مع اسلوب نظام التربیة الرسمی والعمومی للتربیة الأخلاقیة. المنهج الذی اتّبعه هذا البحث هو المنهج النوعی عن طریق تحلیل المحتوی النوعی الاستقرائی لدراسة نصوص الوثائق القانونیة والمقررة وکذلک لقاءات مع اربعة عشر خبیراً فی هذا الاختصاص. الأشخاص الذین أُجرِیت معهم اللقاءات اختیروا بالاسلوب الهادف وبطریقة الإطلاقة الثلجیة من بین کبار خبراء نظام التربیة الرسمیة والعمومیة. وقد أظهرت نتائج التحلیل ان اسلوب التربیة الأخلاقیة فی نظام التربیة الرسمی والعمومی للمرحلة الإبتدائیة فی عنصر ماهیته «الفضیلة المنبثقة من توجهات دینیة» وفی عنصر کیفیة التخطیط الدراسی «المزج أو ما وراء المنهج الدراسی» الذی تغلب علیه حالة الاضطراب والتشتت؛ بمعنی أن الحالة الموجودة للمنهج الدراسی للتربیة الأخلاقیة مضطربة. الاقتراح الذی عرضه هذا البحث صیاغة واقرار ما وراء المنهج الدراسی للتربیة الأخلاقیة للمرحلة الإبتدائیة الحساسة.

چکیده فارسی:خانواده یکی از عوامل مهم در تربیت فرزندان است و در خانواده نیز مادر یکی از عوامل مهم در تربیت فرزند است. نقش برجسته مادر در تربیت به لحاظ محیطی بر کسی پوشیده نیست، اما نقش وراثتی او مورد غفلت واقع شده است. اسلام برای مادر در تربیت اهمیت بسیاری قائل است. این پژوهش اهمیت نقش وراثتی مادر نسبت به پدر را از طریق تحلیل آیات و روایات اسلامی بررسی کرده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد که از دیدگاه اسلام نقش وراثتی مادر در تربیت فرزند مانند نقش محیطی او بیش از پدر است. از این رو، در جامعه اسلامی باید نقش وراثتی مادر نیز جدی گرفته شود. چکیده عربی:فی إطار الاسرة التی تعدّ واحداً من العوامل المهمة فی تربیة الأبناء تؤدّی الأُم دوراً مؤثراً جداً فی تربیة الأبناء. الدور البارز للأُم فی تربیة الأبناء من الناحیة البیئیة غیر خافٍ علی أحد، غیر ان تأثیرها الوراثی بقی بعیداً عن الانظار. یتناول هذا البحث أهمیة الدور الوراثی للأُم بالمقارنة مع الأب عن طریق تحلیل الآیات والاحادیث الإسلامیة، حیث تشیر النتائج المستخلصة منه إلی أن الإسلام یری للأُم دوراً وراثیاً کما هو الحال بالنسبة إلی دورها البیئی، یفوق دور الأب. وانطلاقاً من ذلک ینبغی فی المجتمع الإسلامی أن یؤخذ الدور الوراثی للأُم علی محمل الجد والاهتمام.

چکیده فارسی:یکی از پدیده های اجتماعی جامعه معاصر ایران در حوزه روابط بین شخصی، پدیده نوظهور معاشرت و دوستی دختر و پسر پیش از ازدواج است، که به نظر می رسد این پدیده از زمینه و بستر فرهنگی خود خارج شده است. هدف اصلی تحقیق بررسی رابطه استفاده از فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطاتی (ماهواره و اینترنت) با دوستی با جنس مخالف دانش آموزان دبیرستانی شهر فریدون کنار است. پژوهش حاضر به صورت پیمایشی و با بهره گیری از پرسشنامه خوداجرای محقق ساخته با تکیه بر نظریه جهانی شدن گیدنز انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق همه 1271 دانش آموزان دبیرستان های شهر فریدون کنار می باشند. در این تحقیق سیصد نفر نمونه بر اساس فرمول کوکران و به شیوه نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. نتایج تحقیق نشان داد که با افزایش نوع و میزان استفاده از فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی (ماهواره و اینترنت)، دوستی با جنس مخالف در دانش آموزان افزایش می یابد. نوع استفاده از فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی (ماهواره و اینترنت) بر دوستی با جنس مخالف موثر بود، به طوری که استفاده سرگرم کننده از ماهواره و اینترنت با دوستی با جنس مخالف رابطه معنادار دارد، این در حالی است که استفاده آموزشی و اطلاعاتی از این فناوری های جدید بر دوستی با جنس مخالف رابطه معناداری را نشان نداد. همچنین نوع و میزان استفاده از فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی حدود 36 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند. چکیده عربی:الغایة الاساسیة التی یرمی إلیها هذا التحقیق هی دراسة العلاقة بین استخدام التقنیات الجدیدة المعلوماتیة والتواصلیة (القنوات الفضائیة والانترنت) لمصادقة الجنس الآخر، بین تلامیذ المرحلة الاعدادیة فی مدینة قریدون کنار فی ایران. أُجرِی هذا التحقیق بالاسلوب السیار، مستخدماً استبیاناً ذاتیاً موثّقاً استناداً إلی نظریة غیدنز فی العولمة. شملت العینة الإحصائیة لهذا التحقیق 1271 تلمیذاً فی المدارس الاعدادیة لمدینة قریدون کنار، وفقاً لطریقة کوکران اختیر 300 تلمیذ کعینة من بینهم بطریقة الاختیار العنقودی المتعدد المراحل. أظهرت نتائج التحقیق انه بزیادة الاستخدام الکمی والکیفی للتقنیات الحدیثة فی المعلومات والاتصالات، تزداد نسبة مصادقة الجنس الآخر بین التلامیذ. کما ان طبیعة استخدام هذه التقنیات تؤثر أیضاً فی مصادقة الجنس الآخر. هناک علاقة ذات دلالة بین استخدام الفضائیات والانترنت للتسلیة وبین مصادقة الجنس الآخر، غیر أن استخدام هذه التقنیات لأغراض تعلیمیة ومعلوماتیة لا یشیر إلی وجود علاقة ذات معنی مع مصادقة الجنس الآخر. کما أن طبیعة ومدی الاستفادة من التقنیات المعلوماتیة والتواصلیة الجدیدة تبین ما یقارب 36 بالمائة من تغییرات المتغیر المرتبط.

چکیده فارسی:تحقیق حاضر با هدف کلی بررسی تاثیر داستان های قرآنی بر درک فرایافت های دینی در میان دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی انجام شده است. روش تحقیق، شبه آزمایشی با پیش و پس آزمون است. جامعه آماری مشتمل بر همه دانش آموزان دختر پایه پنجم شهر ارومیه است که حجم نمونه آماری 80 نفر انتخاب شد و به دو گروه آزمایش و گواه به صورت تصادفی تقسیم شدند. ابزار تحقیق شامل پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر ابعاد سه گانه فرایافت های دینی در حوزه اعتقادات، احکام و اخلاق بوده است که پایایی ابزار با آلفای کرونباخ در حد مطلوب و به مقدار 0.81 به دست آمد. تحلیل داده ها با نرم افزار SPSS و آمار استنباطی انجام شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که میانگین نمرات پس آزمون در دو گروه آزمایش و گواه در بعدهای اعتقادات، احکام و اخلاق فرایافت های دینی تفاوت معنادار دارند (P=0.00<0.05) و با اطمینان 95%، تعلیم از راه داستان های قرآنی بر درک فرایافت های دینی دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی در ابعاد اعتقادات، اخلاق و احکام تاثیر دارد. در پایان، می توان اذعان داشت که درک فرایافت های دینی در بعدهای اعتقادات، احکام و اخلاق از طریق داستان های قرآنی، در قیاس با شیوه مستقیم و معمول بهتر انجام می شود. در پایان پیشنهادهای کاربردی در راستای نتایج حاصله ارائه شده است. چکیده عربی:أُجرِی هذا التحقیق لغرض دراسة مدی تأثیر تعلیم القصص القرآنیة فی استیعاب ما وراء المعطیات الدینیة لدی تلامیذ مرحلة الخامس الإبتدائی. انتهج هذا التحقیق اسلوب شبه اختباری مع امتحان سابق وامتحان لاحق. الوسط الإحصائی الذی أُجرِی علیه هذا التحقیق یشمل جمیع تلمیذات الصف الخامس الإبتدائی فی جمیع مدارس مدینة أرومیة فی ایران. کان حجم العینة الإحصائیة 80 طالبة قُسمن عشوائیاً إلی مجموعتین الاختبار والشاهد. وکانت وسیلة الاختبار استمارة استبیان موثّقة ذات ثلاثة أبعاد ما وراء التلقی الدینی فی مجال الاعتقادات، والأحکام، والأخلاق. وجاء ثبات وسیلة الاختبار بألفای کرونباخ فی الحد المطلوب وبنسبة 81% جری تحلیل المعطیات بواسطة برنامج SPSS والإحصاء الاستنباط. تشیر معطیات التحقیق إلی أن معدل درجات ما بعد الاختبار لکلا مجموعتی الاختبار والشاهد فی مجالات الاعتقادات، والأحکام، والأخلاق للتلقی الدینی تتسم بتفاوت ذی دلالة(P=0.00<0.05) وبدرجة وثوق تبلغ 95%، فی أنّ تعلیم القصص القرآنیة له تأثیر ایجابی فی ما وراء التلقی الدینی لتلامیذ المرحلة الخامسة الإبتدائیة فی مجالات الاعتقاد والأحکام والأخلاق. ویتّضح من خلال ذلک أن فهم التلقی الدینی فی الاعتقادات والأحکام والأخلاق عن طریق القصص القرآنیة یتمّ بشکل أفضل بالقیاس مع الأسالیب المباشرة أو العادیة. وفی الختام قدّم التحقیق مقترحات تطبیقیة فی سیاق النتائج المستخلصة.

چکیده فارسی:این مقاله بر نقش روحانیان در شکل دادن به مدارس جدید در ایران می پردازد. بیشتر تحلیل هایی که به مطالعه مدارس جدید در ایران پرداخته اند، نقش روحانیان را منفی بازنمایی کرده و یا تاثیر این نیروی اجتماعی را در برپایی مدارس جدید مسکوت یا نادیده انگاشته اند. ادعای این مقاله این است که روحانیان نقش فعالانه ای در شکل گیری مدارس جدید در ایران داشتند. این مقاله با یک رویکرد پدیدارشناسانه و با جمع آوری شواهد و اسناد تاریخی نشان می دهد که مواجهه روحانیان با مدارس جدید منفعلانه نبود. این نیروی اجتماعی، تربیت مدرسه ای را به عنوان یک شیوه جدید تربیتی پذیرفت و نقش فعالانه ای در برپایی و انتشار مدارس جدید داشت. شواهد تاریخی نشان می دهند که روحانیان در تشکیل مدارس جدید نقش تشویقی، حمایتی و مشارکتی داشته اند. این نیروی اجتماعی فعالانه در انتشار تربیت مدرسه ای شرکت داشته و از این دستگاه تربیتی برای گسترش علوم و فنون جدید در میان مسلمانان بهره برده است. چکیده عربی:یتناول هذا البحث دور علماء الدین فی بلورة المدارس الحدیثة فی ایران. معظم التحلیلات التی اهتمت بدراسة ظاهرة المدارس الحدیثة فی ایران أبرزت دوراً سلبیاً لعلماء الدین أو تجاهلت هذا الدور أو لزمت الصمت ازاء تأثیر هذه القوّة الاجتماعیة فی ایجاد المدارس الحدیثة. الفکرة التی یذهب إلیها هذا البحث هی أن علماء الدین کان لهم دور فاعل فی ایجاد المدارس الحدیثة فی ایران. یستخدم هذا البحث اسلوب معرفة الظواهر ویجمع الأدلة والوثائق التاریخیة لیثبت أنّ مواجهة علماء الدین للمدارس الحدیثة لم تتخذ طابعاً انفعالیاً، وانما تقبّلوا التربیة المدرسیة کاسلوب تربوی جدید وکان لهم دور فاعل فی ایجاد هذه المدارس ونشرها. تظهر الشواهد التاریخیة أن علماء الدین کان لهم دور المشجّع والداعم والمشارک فی ایجاد هذه المدارس. کما أن هذه القوّة الاجتماعیة اضطلعت بدور فاعل فی توسیع التربیة المدرسیة والترویج لها، واستفادوا من هذا الجهاز التربوی لنشر العلوم والفنون الجدیدة بین المسلمین.

چکیده فارسی:پژوهش حاضر با شیوه تحلیل استنادی، مقالات منتشرشده در دو فصلنامه علمی- پژوهشی تربیت اسلامی را بررسی کرده است. در این بررسی استنادات 20 شماره نشریه از سال 1384 تا 1394 که شامل 151 مقاله تالیفی است، مطالعه شده است. تعداد استنادات انجام شده 4023 استناد است که میانگین، 26.64 استناد به ازای هر مقاله محاسبه شد. بیشترین تعداد استنادات صورت گرفته به منابع را کتاب ها با 72.6% و بعد از آن مقالات با 20.8% به خود اختصاص داده اند. منابع فارسی با 60.3% در رتبه نخست استنادات و منابع انگلیسی با 19.7% در رتبه دوم قرار گرفتند. بیشترین نیم عمر مربوط به کتاب های لاتین با 16 سال و 1 ماه و کمترین نیم عمر مربوط به مقالات فارسی با 8 سال و 4 ماه بوده است. «قرآن کریم»، المیزان فی تفسیر القرآن و نهج البلاغه به عنوان پراستنادترین کتاب ها، «محمدحسین طباطبایی»، «مرتضی مطهری» و «خسرو باقری» پراستنادترین نویسنده و «تربیت اسلامی»، «حوزه و دانشگاه» و «معرفت» پراستنادترین نشریه شناخته شده اند. میزان خوداستنادی نویسندگان در مقالات 2% کل استنادات بوده است. چکیده عربی:هذا البحث عن دراسة توثیقیة للأبحاث المنشورة فی مجلّتین فصلیتین محکّمتین فی «التربیة الإسلامیة». تناولت هذه الدراسة توثیقات 20 عدداً من هاتین المجلّتین، صدرت من عام 2005 الی عام 2015 م ونُشر فیها 151 بحثاً تألیفیاً. بلغت موارد التوثیق 4023 مورداً، بعدّل 26.64 توثیقاُ لکلّ بحث. أکثر ما سُجّل من التوثیقات للمصادر یعود الی الکتب بنسبة 72.6% ومن بعدها الی البحوث بنسبة 20.8%. کانت التوثیقات والمصادر باللغة الفارسیة بمعدّل 60.3% وتقع فی المرتبة الأولی، والتوثیقات والمصادر باللغة الإنجلیزیة بمعدّل 19.7% وجاءت فی المرتبة الثانیة. معظم أنصاف الأعمار تعود الی الکتب اللاتینیة بمعدّل 16 سنة وشهر واحد، وأدنی أنصاف الأعمار یعود الی البحوث المکتوبة باللغة الفارسیة بمعدّل 8 سنوات و 4 أشهر. وکان «القرآن الکریم»، و«المیزان فی تفسیر القرآن»، و «نهج البلاغة» أکثر الکتب المعتمدة فی التوثیق. وکان أکثر الکُتّاب المعتمدین فی التوثیق هم: محمد حسین الطباطبائی، ومرتضی المطهری، وخسرو باقری. وکانت أکثر الدوریات المعتمدة فی التوثیق هی: «التربیة الإسلامیة»، و«الحوزة والجامعة» و«المعرفة». وکان مقدار التوثیق الذاتی للکتاب فی هذه البحوث بنسبة 2% من مجموع التوثیقات.