مجله علمی شیلات ایران (فارسی)
سال:1395 | دوره:25 | شماره:3 |تعداد مقالات:31

این تحقیق با هدف مطالعه تاثیر سه نوع بسته بندی معمولی، خلاء و سیل وکیوم (خلاء همراه با گاز بی اثر) بر ماندگاری ماهی کپور علفخوار در دمای یخچالی (4oC) از طریق تعیین ویژگی های میکروبی و شیمیایی انجام گردید. نتایج نشان دادند که طی دوره نگهداری در تمامی تیمارها میزان پراکسید از حد مجاز (10 میلی اکی والان اکسیژن در یک کیلوگرم چربی) تجاوز نکرد ولی میزان بازهای نیتروژنی فرار در بسته بندی معمولی در روز پانزدهم نگهداری 30.31±0.79 میلی گرم در 100 گرم بود که بیش از حد استاندارد می باشد. میزان تیوباربیتوریک اسید در بسته بندی های سیل وکیوم و خلاء تا روز پانزدهم و در بسته-بندی معمولی تا روز نهم مطالعه در محدوده مجاز باقی ماند. میزان بار میکروبی در بسته بندی معمولی در روز دوازدهم 7.80±0.34 log cfu/g و در تمام بسته بندی ها در روز پانزدهم (معمولی 9.06±0.34، خلاء 7.52±0.26 و سیل وکیوم 7.04±0.12 log cfu/g)، خارج از محدوده استاندارد بودند (107cfu/g) . با توجه به نتایج به دست آمده بهترین زمان ماندگاری فیله کپور علفخوار در روش بسته بندی خلاء و سیل وکیوم در روز دوازدهم نگهداری در یخچال مشاهده شد که روش سیل وکیوم با اختلاف معنی داری (p<0.05) بهتر از روش خلاء بود.

ایجاد پایگاه اطلاعاتی آزمایشگاههای تابعه موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور با هدف یکپارچه سازی اطلاعات مربوط به آزمایشگاههای پژوهشکده ها و مراکز تابعه درسال 1389 تا 1390 انجام شد. هدف اصلی از اجرای این پروژه استقرار و پیاده سازی یک سیستم نرم افزاری مبتنی بر تکنولوژی به روز شبکه بوده تا علاوه بر ساماندهی اطلاعات مراکز تابعه بتوان با گزارش ادواری در زمینه های مختلف، نظارت و مدیریت مناسب تری را اعمال نمود. از میان بخش هایی که بدین منظور طراحی و ارتقاء یافته اند می توان به درگاه بانک اطلاعات که دارای امکانات پیشرفته ورود اطلاعات، جستجوی پیشرفته و گزارش گیری است اشاره نمود. سهولت گزارشات جامع، دقیق و به رو اطلاعات کل پژوهشکده ها و مراکز تابعه، آگاهی از وضعیت نیروی پرسنلی، اطلاع از تعداد و وضعیت مواد شیمیایی در آزمایشگاه ها، صرفه جویی اقتصادی در تجهیزات و مواد شیمیایی و کالیبراسیون به موقع دستگاه هاو...برخی از مزایای این سیستم می باشد.

بسته بندی هوشمند مواد غذایی، بسته بندی جدیدی است که در دهه های اخیر در کشور های توسعه یافته مورد استفاده قرار گرفته و هدف آن سلامت، کیفیت و امنیت محصول می باشد. با توجه به اهمیت محصولات شیلاتی در سبد غذایی خانوار و فسادپذیری سریع این محصولات، مطالعه بهره گیری از شناساگرهای رنگی در بسته بندی فیله ماهی قزل آلای رنگین کمان طی نگهداری در یخچال انجام گردید. در این پژوهش تیمار ها شامل بسته بندی معمولی با شناساگر فنل قرمز و بسته بندی معمولی با شناساگر برموکرزول سبز بوده که در ماتریکس فیلم پلی اتیلن سبک ساخته شده و در کیسه های از جنس پلی اتیلن سبک که در کشور تولید شده است، استفاده گردید. برای تعیین کیفیت، از آزمونهای میکروبی (شمارش کلی باکتری ها، سرماگرا) و شیمیایی (pH، TVN، TBRSA) در زمان تغییر رنگ معرف ها و همچنین در روزهای صفر، 5، 10، 15 و 20 نگه داری در دمای یخچال Co (4±2) استفاده گردید. بر اساس نتایج حاصل از تغییر رنگ معرف ها و ارتباط آن با آزمون های شیمیایی و میکروبی که توسط نرم افزار آماری SPSS 18 انجام شده است، مدت ماندگاری فیله قزل آلای رنگین کمان برای دو تیمار بسته بندی معمولی با شناساگر فنل قرمز و بسته بندی معمولی با شناساگر برموکرزول سبز در دمای یخچال 13 تا 14 روز تعیین شد.

این مطالعه به منظور تعیین ترکیب گونه ای و وضعیت فراوانی جمعیت ماهیان دریاچه چیتگر در مهر 1393 انجام گردید. بدین منظور تعداد 34 ایستگاه در پیکره آبی دریاچه انتخاب و نمونه برداری با تورهای گوشگیر محاصره ای و پرتابی صورت گرفت. در این مطالعه 18 گونه ماهی از خانواده های Cyprinidae (11 گونه)، Cichlidae (1 گونه)، Loricariidae (1 گونه)، Pangasiidae (1 گونه)، Serrasalmidae (1 گونه)، Poeciliidae (1 گونه)، Salmonidae (1 گونه) و Scaridae (1 گونه) شناسایی گردیدند. از بین این ماهیان فقط یک گونه ماهی بومی به نام Capoeta bohsei مشاهده شد. غالب ماهیان دریاچه را گونه های مهاجم و غیر بومی شامل تیزکولی (Hemiculter leucisculus)، مروارید ماهی قفقاز (Alburnus hohenackeri)، ماهی حوض (Carassius auratus)، کاراس وحشی (Carassius gibelio) و آمورنما (Pseudorasbora parva) تشکیل دادند. در صید با تور محاصره ای، بیشترین فراوانی را ماهیان تیزکولی با 62 درصد و مروارید ماهی قفقاز با 35 درصد ، در صید با تور گوشگیر، نیز این دو ماهی بترتیب با فراوانی 69 و 12 درصد داشتند. در نهایت در صید با تور پرتابی مروارید ماهی با 38 درصد، آمورنما با 21 درصد و تیزکولی با 17 درصد بیشترین جمعیت را در منطقه ساحلی داشته اند. کمترین فراوانی مربوط به ماهیان زینتی نظیر طوطی ماهی Parrotfish و پنگوسی Pangasius hypophthalmus بوده اند. بطورکلی بیش از 90 درصد جمعیت ماهیان از گونه های مهاجم و غیر بومی بوده است. بنابراین ممکن است، حضور ماهیان مهاجم و فقدان ماهیان شکارچی، باعث افزایش سطح تروفی دریاچه چیتگر گردد.

این تحقیق جهت برآورد زیتوده جلبک های دریایی به ساحل آورده شده بر اساس جنس در سواحل استان سیستان و بلوچستان در سال 1390 اجرا گردید. ایستگاههای تنگ، پزم، چابهار و بریس به عنوان مناطق پر تراکم و جود و لیپار به ترتیب در غرب و شرق چابهار، مناطق کم تراکم از نظر ریزش جلبکهای دریایی در سواحل این استان انتخاب گردیدند. طول نوار ساحلی استان 354.2 کیلومتر می باشد که از این مقدار 18.2 کیلومتر منطقه پرتراکم و 281.5 کیلومتر منطقه کم تراکم مورد محاسبه قرار گرفت. در هر ایستگاه سه ترانسکت نصب و نمونه ها بطور تصادفی در هر ماه جمع آوری گردیده و پس از جدا سازی و تمیز شدن، بوسیله ترازوی دیجیتالی در محل مورد وزن کشی قرار گرفتند. تعداد جنس های جمع آوری شده، 9 جنس بوده که از این تعـداد، 2 جنس جلبـک سبـز (2 خانواده و 2 راسته)،6 جنس جلبک قهوه ای (3 خانواده و 3 راسته) و 1 جنس جلبک قرمز بدست آمد. میزان وزن تر جنس سارگاسوم در کل سواحل استان سیستان و بلوچستان 445.9 تن محاسبه گردید که ازاین مقدار 269.1 تن (60.35 درصد) مربوط به مناطق پرتراکم و 176.8 تن (39.65 درصد) مربوط به مناطق کم تراکم بود. بیشترین مقدار آن در آذر ماه سال 1390 با 270.4 تن (مناطق پرتراکم 155.5 تن و مناطق کم تراکم 114.9 تن) و کمترین مقدار آن در اسفند ماه همان سال با 3.5 تن بدست آمد. در بین مناطق پرتراکم، بریس با 112.0 تن دارای بیشترین مقدار و تنگ با 14.5 تن کمترین مقدار بودند.

با هدف شناسایی بازار ماهی در استان مازندران، بررسی در مورد الگوی خرید و سلایق مصرف ماهی در بین 266 خانوار شهر ساری صورت گرفت. پرسشنامه ای تهیه شد تا مصرف کنندگان سلایق و الگوی خرید ماهی خانواده خود را نسبت به نوع گونه ماهی و اشکال خرید ماهی بیان نمایند. جهت مقاصد توصیفی از آمار توصیفی و برای مقاصد تحلیلی از آزمون فریدمن بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که اولویت مصرف گوشت در بین خانوارهای ساروی به ترتیب گوشت مرغ، گوسفند، ماهی و گاو بوده است. نتایج بررسی الگوی خرید ماهی نشان داده که حدود دو سوم از خانوارهای ساروی کمتر از یک مرتبه در ماه اقدام به خرید ماهی می کنند و تنها درصد کمی از آنها (4.1 درصد) به صورت هفتگی ماهی می خرند. مصرف کنندگان ساروی ماهیان دریایی را بیشتر از ماهیان پرورشی و ماهیان سردآبی را بیشتر از ماهیان گرم آبی ترجیح دادند. ماهی تازه، زنده و کنسروی به ترتیب شکل مورد علاقه خرید برای مصرف کنندگان ساروی بوده و سایر اشکال ماهی مثل ماهی منجمد، دودی و شور به ندرت (مجموعا 7.9 درصد) مورد پسند مصرف کنندگان قرار گرفته اند. نتایج این تحقیق، به قدرت تصمیم گیری شرکت ها و عرضه کنندگان در مورد اینکه چه محصولی به بازار ارایه شود تا فروش بیشتری داشته باشند، کمک خواهد کرد. بنابراین، شناخت نیازها و خواسته های مصرف کنندگان و درک رفتار خرید آنها گامی موثر در جهت برآوردن انتظارات شان و در نهایت افزایش مصرف ماهی خواهد بود.

قزل آلای رنگین کمان پس از صید شدیدا مستعد فساد میکروبی، هیدرولیتیک (Hydrolytic) و اکسیداسیون چربی ها می باشد. بنابراین استفاده از مواد نگهدارنده جهت افزایش عمر ماندگاری این محصول ضرورت دارد. عصاره برگ مورد دارای خواص ضدمیکروبی و آنتی اکسیدانی قابل توجهی است. هدف از این تحقیق بررسی اثر عصاره آبی برگ مورد بر تغییرات کیفی ماهی قزل آلای رنگین کمان در شرایط نگهداری سرد (1±4 درجه سلسیوس) می باشد. در این آزمایش میزان ترکیبات فنلی کل عصاره آبی برگ مورد به روش فولین سیکاتو (Folin-Ciocalteu)، توانایی مهار رادیکال آزاد با استفاده از محلول دی فنیل پیکریل هیدرازین (DPPH) و توانایی جذب فلز به روش اسپکتروفتومتری بررسی گردیدند. قزل آلای رنگین کمان بلافاصله پس از صید شستشو شده و تخلیه احشاء انجام شد. تیمار مورد استفاده با در نظر گرفتن نتایج آزمون های اولیه، 5 دقیقه غوطه وری در عصاره آبی 0.5 درصد برگ مورد بود. نمونه برداری در روزهای 0، 5، 10 و 15، طی دوره نگهداری در دمای 4 درجه سلسیوس صورت گرفت. اثر ضد میکروبی عصاره با شمارش باکتری های سرمادوست به روش پورپلیت (Purplate Method) بر روی محیط کشت PCA، ارزیابی شد. خصوصیات شیمیایی بررسی شده شامل: اندازه گیری pH، اندیس تیوباربیتوریک اسید (TBARS) به روش اسپکتروفتومتری و ارزیابی ترکیبات نیتروژنی فرار (TVN) به روش کلدال (Kjeldahl)، بودند. ارزیابی حسی قزل آلای رنگین کمان توسط 100 ارزیاب آموزش دیده با بررسی ظاهر و رنگ، بو، بافت و وضعیت چشم صورت گرفت. میزان ترکیبات فنولی کل عصاره برابر با 49.6±0.33 mg GA/ml میزان IC50 برابر با 20±0.03 μg/ml و خاصیت کمپلکس کنندگی (Chelating activity) فلز عصاره بر اساس EDTA برابر با %43.97 محاسبه شدند. غوطه وری ماهی در عصاره آبی مورد سبب کاهش شمارش سرمادوست ها بلافاصله پس از تیمار شد و به طور معنا داری روند فساد میکروبی ماهی را کاهش داد، به طوری که شمارش سرمادوست های نمونه های کنترل و تیمار شده با عصاره در روز 10 به ترتیب برابر با 7.29 و log cfu/g 5.91 بود. همچنین اکسیداسیون چربی و تولید ترکیبات ازته فرار در نمونه های تیمار شده کاهش یافت و خصوصیات حسی در مقایسه با نمونه های کنترل بهبود یافت. بنابراین می توان از عصاره آبی مورد جهت افزایش زمان ماندگاری قزل آلا طی دوره نگهداری سرد استفاده نمود. کاربرد آب به عنوان حلال، غلظت موردنیاز پایین عصاره و فراوانی درختچه همیشه سبز مورد در ایران امکان کاربرد اقتصادی این عصاره را به عنوان یک ترکیب نگهدارنده طبیعی و جایگزینی مناسب برای ترکیبات شیمیایی میسر می سازد.

در مطالعه حاضر توالی ژن میوستاتین قزل آلای رنگین کمان بررسی و ارتباط بین چندشکلی های تک نوکلئوتیدی (SNPs) این ژن با صفات کمی رشد با استفاده از روش توالی یابی و PCR-SSCP مورد آنالیز قرار گرفت. به همین منظور تعداد 20 عدد قزل آلای رنگین کمان مولد موجود در مرکز تحقیقات ژنتیک و اصلاح نژاد ماهیان سردآبی یاسوج انتخاب و علامت گذاری و سپس بچه ماهیان حاصل از تکثیر آنها در شرایط پرورشی مناسب و یکسان در یک دوره پنج ماهه نگهداری شدند. در ادامه برای آزمایشات مولکولی استخراج ژنوم طبق روش استاندارد از نمونه های بچه ماهی به صورت تصادفی صورت پذیرفت. تعداد دو جهش تک نوکلئوتیدی (g.660T>C و g.1904C>A) در نواحی اینترون 1 و 2 ژن میوستاتین با استفاده از روش توالی یابی DNA و PCR-SSCP شناسایی شد. در مجموع تعداد 66 هاپلوتیپ در بین نمونه های این مرکز بدست آمدند. آزمون پیوستگی هاپلوتیپ و صفات کمی رشد نشان داد بین ژنوتیپ های TC و CC در نقطه g.1904C>A ارتباط معنی داری با طول و وزن در زمان 90 و 150 روزگی بچه ماهیان وجود دارد (p<0.05) ولی ارتباط معنی داری بین هاپلوتیپ های SNP g.660T>C و صفات کمی مشاهده نگردید. نتایج این تحقیق نشان داد که وزن و طول بچه ماهیان انگشت قد قزل آلای رنگین کمان با ژن میوستاتین مرتبط بوده و این ژن می تواند به عنوان ژن کاندید سودمند در برنامه های انتخاب به کمک نشانگر (MAS) گونه قزل آلای رنگین کمان مورد استفاده قرار گیرد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

سیست آرتمیا از جمله غذاهای زنده در صنعت آبزی پروری می باشد که دارای پوسته سخت بوده و لازم است قبل از استفاده، پوسته زدایی شود. لذا هدف از این مطالعه تعیین ماده شیمیایی موثر پوسته زدا با غلظت مناسب و کارایی بالا جهت انجام فرایند پوسته زدایی سیست ارتمیا بود. بدین منظور ابتدا سیست های ارتمیا (Artemia franciscana) به مدت 10 دقیقه در معرض محلول های شیمیایی سولفات سدیم (Na2SO4)، هیدروکسید آلومینیوم Al(OH)3) و استات آلومینیوم (AlC2H5O4) با غلظت های 8، 16 و 24 درصد قرارگرفته و از هیپوکلریت سدیم نیز بعنوان تیمار شاهد استفاده گردید. سپس سیست ها با تراکم 2 گرم در لیتر در دمای 27 درجه سانتی گراد بمدت 24 ساعت تخم گشایی شدند. نتایج نشان دادکه بیشترین میزان تخم گشایی (70 درصد) مربوط به هیدروکسید آلومینیوم و کمترین درصد تخم گشایی (21 درصد) مربوط به سولفات سدیم در دوزهای 8 و 16 درصد بود و اختلاف معنی داری بین آن ها وجود داشت (p<0.05). نتایج بدست آمده نشان می دهد که می توان از هیدروکسید آلومینیوم به منظور تخم گشایی با کارآیی بالاتر نسبت به سایر محلول های شیمیایی مورد استفاده در سیست آرتمیای (A. franciscana) استفاده نمود.

هدف از این مطالعه بررسی و مقایسه ترکیب سنی، نسبت جنسی، الگوی رشد و هماوری ماهی مخرج لوله ای Rhodeus amarus در رودخانه های سفیدرود و سیاهرود بود. جمعا 423 نمونه ماهی از بهمن 1391 تا خرداد 1392 بصورت ماهانه صید شد. در رودخانه سفیدرود نسبت نرها (58.2 درصد) بیشتر از ماده ها (41.8 درصد) و برعکس، در رودخانه سیاهرود نسبت ماده ها (59.4 درصد) بیشتر از نرها (40.6 درصد) بود و در هر دو رودخانه با نسبت 1:1 تفاوت داشت. این ماهیان در رودخانه سیاهرود دارای گروه های سنی 1+تا +8 و در سفیدرود +1 تا 9 سال بودند. در نمونه های رودخانه سیاهرود میانگین (± انحراف معیار) طول کل و وزن بدن بترتیب 47.9±10.4 میلیمتر و 1.98±1.4 گرم و در نمونه های سفیدرود به ترتیب 56.3±7.3 میلیمتر و 2.88±1.0 گرم بود که بین این فاکتورها در دو رودخانه تفاوت آماری مشاهده شد (p<0.001). در هر دو رودخانه ،الگوی رشد این ماهی آلومتریک مثبت تعیین شد. در هر دو رودخانه فاکتور وضعیت جنس نر بیشتر از جنس ماده بدست آمد (p<0.05). در نمونه های سیاهرود متوسط هماوری مطلق 67.9±35.2 عدد و در نمونه های سفیدرود متوسط هماوری مطلق 78.8±33.1 عدد بود که تفاوت داشتند (p<0.05). هماوری مطلق با طول و وزن بدن ماهی همبستگی معنی دار داشت.

این پژوهش در راستای یک طرح تحقیقاتی در سواحل جنوبی دریای خزر (آبهای مازندران- کلاراباد) در سال 1391 به اجرا درآمد. هدف از این مطالعه بررسی اثرات پرورش ماهی در قفس بر روی پراکنش، تراکم و زی توده بزرگ موجودات بنتیکی در آبهای کلارآباد در عمق 20 متر بود. نمونه برداری بصورت ماهانه در سه ایستگاه 1 (محل استقرار قفس)، 2 (شاهد با فاصله 500 متر) و 3 (50 متر بعد از قفس) با استفاده از یک گرب با قطردهانه 30 سانتیمتر بود. در مجموع 6 گروه از موجودات بنتیکی شامل 2 شاخه، 2 رده، 4 خانواده و 6 گونه شناسایی شدند. در مجموع 23442 عدد از بزرگ موجودات بنتیکی شمارش شدند که کمترین و بیشترین فراوانی به ترتیب در ایستگاههای 1 (%23.4) و 2 (%46.8) بوده است. نتایج نشان داد که بیشترین تراکم در ایستگاه 2 و زی توده در ایستگاه 3 بترتیب با میانگین 646±1230.4 عدد در متر مربع و 0.526±1.001 گرم در متر مربع بود جایی که می تواند به دلیل بترتیب عدم فعالیت پرورش ماهی در قفس و حضور گونه Cerastoderma lamarki به جهت بزرگ جثه بودن بستگی داشته باشد. حداکثر تراکم و زی توده ماکروبنتوزها در فصل پائیز بترتیب با میانگین 888.13±138.22 عدد در هر مترمربع و 0.524±0.88 گرم در هر مترمربع و کمترین تراکم و زی توده در فصل زمستان بترتیب با میانگین 143.33±138.22 عدد در هر مترمربع و 0.070±0.078 گرم در هر متر مربع بود که این موضوع می تواند به دلیل بترتیب فعالیت پرورش ماهی در قفس و فصل زمستان گذرانی بستگی داشته باشد. گونه Streblospio gynobranchiata از پرتاران غالب جمعیت بزرگ موجودات بنتیکی را با 93.3 درصد بخود اختصاص داد، جایی که می تواند به دلیل غیربومی بودن، قدرت سازش پذیری بالا و مناسب بودن شرایط زیستی مرتبط باشد. نتیجه گیری این که، میزان تراکم و زی توده بزرگ موجودات کفزی در ایستگاه محل استقرار قفس کمتر از سایر ایستگاهها بود، جایی که می تواند به فعالیت پرورش ماهی در قفس و اثرات آن بر موجودات بستر زی بستگی داشته باشد. بنابراین، پیشنهاد می گردد، هر گونه فعالیت آبزی پروری دریایی در سواحل جنوبی دریای خزر می بایست با حفظ ملاحظات زیست محیطی و اجرای طرح ارزیابی تفضیلی اثرات زیست محیطی (EIA) صورت پذیرد.

در دهه های اخیر استفاده از جلبک ها در صنایع غذایی و دارویی از اهمیت فراوانی برخوردار شده است. فعالیت ضدمیکروبی عصاره های متانولی، اتیل استات، هگزانی و کلروفرم جلبک قهوه ای علیه باکتریهای گرم مثبت، گرم منفی، و قارچ با استفاده از روش ماکرو دایلوشن مورد ارزیابی قرار گرفت. جمع آوری جلبک Sargassum glaucescens از مناطق آبهای ساحلی چابهار، دریای عمان از فروردین تا اردیبهشت سال 1394 انجام شد. 6 پاتوژن میکروبی انتروکوکوس فاسیوم ATCC 51299، استرپتوکوکوس موتانس ATCC 35668، شیگلا بویدی ATCC 25923، سودوموناس آئروژینوزا ATCC 27853، کلبسیلا پنومونیه ATCC 13883، سالمونلا انترتیتیدیس 1709 PTCC و دو پاتوژن قارچی کاندیدا آلبیکنس ATCC 10231 و آسپرژیلوس فومیگاتوس PTCC 5009 با استفاده از روش براث دایلوشن مورد بررسی قرار گرفت. عصاره متانولی برای شش گونه از هشت گونه میکروبی دارای اثرات بازدارندگی خوبی نشان دادند. عصاره هگزانی بعد از عصاره متانولی دارای اثرات ضدمیکروبی علیه پنج میکروب پاتوژن داشته است. همه سویه های میکروبی نسبت به عصاره اتیل استات و عصاره کلروفرمی مقاومت نشان دادند. دو پاتوژن قارچی نسبت به هر چهار نوع عصاره جلبک Sargassum glaucescens حساس بودند. نتایج این مطالعه نشان داد که عصاره متانولی جلبک Sargassum glaucescens دارای اثرات ضد قارچی و ضد باکتریایی بالقوه بودند. لذا تحقیقات بیشتری به منظور جداسازی، تخلیص و شناسایی عناصر موثر و فعال با خاصیت ضد قارچی و ضد باکتریایی مورد نیاز می باشد.

دریای خزر، خلیج فارس و محیط های آبی طبیعی، جغرافیای راهبردی و موقعیت اقتصادی- اجتماعی بخش شیلات و آبزیان ایران را منحصر به فرد کرده است. این بخش در سه حوزه "اکوتوریسم"، "تولید غذا" و "رفتار اجتماعی" نقش ارزنده ای در فرایند تحقق اهداف چشم انداز ایران 1404 ایفا می نماید. با این وجود، جایگاه ارزشمند صنعت پرورش ماهیان زینتی ایران کمتر مورد توجه واقع شده و مسایل مختلفی روند توسعه آن را با نقصان روبرو کرده است. استان مرکزی از استان های پیشرو در صنعت یاد شده است و شناخت وضعیت وجود این صنعت و ارائه راهکارهایی برای توسعه آن، هدف اصلی تحقیق است. از روش تحقیق پیمایشی برای جمع آوری داده ها استفاده شد. پرورش دهند گان و کارشناسان ماهیان زینتی استان مرکزی، جامعه آماری تحقیق بود که به دلیل محدودیت فراوانی، به صورت تمام شماری در نمونه قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه ای بود که روایی ظاهری و پایایی آن مورد تایید قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که "اشتغال زایی و کسب درآمد" و "علاقه به پرورش ماهیان زینتی" دو دلیل عمده جذب شاغلین به این صنعت می باشند. همچنین، افراد مورد مطالعه، ارزیابی مطلوبی از وضعیت موجود این صنعت نداشتند (امتیاز 1.17 از 5). نتایج تحلیل عاملی نیز حاکی از آن بود که پنج عامل: "مدیریت صنفی و منابع غذایی"، "مدیریت ترویج و اطلاع رسانی اصول صحیح پرورش"، "مدیریت درمان و بیمه"، "مدیریت کیفیت ماهیان وارداتی" و "حمایت فنی و اقتصادی" حدود 80 درصد تغییرات متغیر وضعیت موجود و موانع توسعه صنعت ماهیان زینتی استان مرکزی را تبیین کرده-اند. مهمترین راهکارهای کاهش و رفع مشکلات پیش روی صنعت یاد شده، ایجاد و توسعه نظام صنفی صنعت ماهیان زینتی و توسعه تربیت منابع انسانی متخصص شناخته شد.

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر جایگزینی جلبک Dunaliella salina با فرآورده های فرعی کشاورزی (سبوس گندم، سبوس برنج و ترکیب سبوس گندم/برنج) و پروبیوتیک Lactobacillus rhamnosus بر فعالیت آنزیم های گوارشی Artemia franciscana طی یک دوره کامل پرورشی 17 روزه پس از سیست گشایی انجام گرفت. این مطالعه بصورت یک آزمایش عاملی 2×4 شامل 8 تیمار غذایی (تلفیقی از سطوح مختلف جایگزینی جلبک Dunaliella salina با سبوس گندم، سبوس برنج، سبوس گندم/سبوس برنج به همراه پروبیوتیک) در قالب یک طرح کاملا تصادفی ساده و در سه تکرار طراحی و اجرا گردید. در پایان آزمایش فعالیت آنزیم های گوارشی اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که تیمار سبوس گندم بدون پروبیوتیک بیشترین تاثیر را بر فعالیت آنزیم آمیلاز (2.06±0.3 میکرومول مالتوز بر میلی گرم پروتئین در دقیقه) داشت (p<0.05). آرتمیای تغذیه شده با جلبک Dunaliella salina و پروبیوتیک (7.11±0.87 واحد فعالیت آنزیمی بر میلی گرم پروتئین در دقیقه) دارای بیشترین فعالیت آلکالین پروتئازی و تیمار ترکیبی سبوس گندم/برنج به همراه پروبیوتیک (0.009±0.005 میلی مول پارانیتروفنل بر میلی گرم پروتئین بر ساعت) دارای بیشترین میزان فعالیت آنزیم لیپاز بودند (p<0.05). این مطالعه نشان داد که پروبیوتیک مورد استفاده در این آزمایش، موجب کاهش میزان فعالیت آنزیم آمیلاز گردید، اما اثر آن بر میزان فعالیت آنزیم های آلکالین پروتئاز و لیپاز با توجه به نوع منبع غذایی مورد استفاده بسیار متفاوت بود، به طور مثال در زمان تغذیه آرتمیاها با جلبک Dunaliella salina موجب افزایش قابل توجه فعالیت آنزیم آلکالین پروتئاز گردید، در حالیکه استفاده توام آن با ترکیب سبوس گندم و برنج موجب افزایش فعالیت آنزیم لیپاز شد. همچنین نتایج این آزمایش نشان داد که Artemia franciscana از قابلیت تنظیم الگوی آنزیم های گوارشی خود بر اساس نوع جیره مصرفی برخوردار است. بنابراین می توان چنین نتیجه گیری نمود که در کشت انبوه آرتمیا در استخرهای خاکی، استفاده همزمان سبوس گندم و برنج برای تغذیه آرتمیا موجب افت قابل توجه فعالیت آمیلاز و آلکالین پروتئاز می گردد که می تواند بر قابلیت هضم و سرانجام جذب مواد مغذی اثر گذاشته و سبب کاهش تولید یا افت کیفیت محصول نهایی گردد.

این تحقیق به منظور ارزیابی تاثیر تغذیه ای باکتری های Lactobacillus plantarum، Lactobacillus bulgaricus جدا شده از روده ماهی شیربت بر روی عملکرد رشد، بازماندگی و فلور میکروبی روده کپور معمولی انجام شد. 480 قطعه بچه ماهی کپور -معمولی (با میانگین وزن اولیه 40±6 گرم) به طور تصادفی در 4 تیمار (با سه تکرار) تقسیم و با جیره های حاوی L. plantarum (گروه 1)، Lactobacillus bulgaricus (گروه 2)، Lactobacillus casei (گروه 3) با تراکم 5×107 CFU/g و جیره فاقد مکمل پروبیوتیکی (شاهد) به مدت 60 روز صورت دستی تغذیه شدند. جهت ارزیابی میزان حضور باکتری و تاثیر روی فلور میکروبی دستگاه گوارشی، تغذیه از روز 60 تا 75 با جیره فاقد پروبیوتیک صورت گرفت. در روز 75 آزمایش ضریب رشد ویژه ماهی تغذیه شده با جیره حاوی L. bulgaricus بطور معنی داری در مقایسه با گروه شاهد افزایش یافت (p<0.05). در روز 60 و 75 آزمایش ضریب تبدیل غذایی ماهیان تغذیه شده با جیره حاوی باکتری L. casei بطور معنی داری نسبت به گروه شاهد پایین تر بود (p<0.05). از طرفی میزان بازدهی پروتئین و نرخ رشد ویژه ماهیان تغذیه شده با این باکتری ها در زمان های مختلف آزمایش نسبت به گروه شاهد بالاتر بود. نتایج ارزیابی فلور باکتری دستگاه گوارش ماهیان نشان داد مقدار Lactobacillus های روده در روز 30 و 600 آزمایش بطور معنی داری در مقایسه با ماهیان گروه شاهد افزایش پیدا کرده است (p<0.05). در روز 30 آزمایش گروه 2 و 3 بیشترین مقدار باکتری Lactobacillus در مقایسه با گروه شاهد نشان دادند (p<0.05). درمجموع نتایج مطالعه حاضر نشان داد افزودن باکتری های Lactobacillus های جدا شده از روده ماهی شیربت در جیره ماهی کپور معمولی باعث افزایش جمعیت باکتری های سودمند فلور میکروبی روده گردیده و نهایتا عملکرد رشد و تغذیه این ماهی را بهبود می بخشد.

هدف از این مطالعه بررسی تاثیر حفاظتی ویتامین C و کیتوزان بر فراسنجه های بیوشیمیایی خون ماهی های در معرض پاراکوات است. در این آزمایش ماهی ها به مدت 21 روز با جیره واجد کیتوزان (1000 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم غذا)، ویتامین C 1000 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم غذا) و ویتامین C همراه با کیتوزان تغذیه شدند و به طور همزمان در معرض 0.02 میلی گرم بر لیتر پاراکوات قرار گرفتند. نتایج این مطالعه نشان داد که پاراکوات موجب افزایش معنی دار فعالیت های آنزیم آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آلکالین فسفاتاز (ALP)، و نیز افزایش معنی دار سطوح گلوکز، کلسترول، تری گلیسرید، اوره و کراتینین خون ماهیان در مقایسه با گروه کنترل شد (p<0.05)، ولی فعالیت های آنزیم لاکتات دهیدروژناز (LDH) و استیل کولین استراز (AChE)، و سطوح پروتئین کل پلاسما و گلبولین در ماهیان را در مقایسه با گروه کنترل به طور معنی داری کاهش داد (p<0.05). پاراکوات تاثیری بر سطح آلبومین پلاسما در مقایسه با گروه کنترل نداشت (p>0.05). اگرچه تجویز ویتامین C یا کیتوزان (به تنهایی) به ماهیان تحت تیمار پاراکوات مانع از تغییرات برخی از فراسنجه های بیوشمیایی خون ماهیان در معرض پاراکوات شد، نتایج نشان داد که خاصیت آنتی اکسیدانی ویتامین C بیشتر از کیتوزان است. با این حال تجویز کمپلکس ویتامین C با کیتوزان نقش موثری در پیشگیری از استرس اکسیداتیو و پیشگیری از تغییرات پارامترهای بیوشیمیایی خون در ماهیان در معرض پاراکوات داشته است.

این پژوهش به منظور بررسی کاربرد نانوذره اکسید منگنز (Mn2O3) به عنوان مکمل معدنی غذایی بر شاخص های رشد و گلبول های قرمز و سفید بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان (Oncorhynchus mykiss) طراحی گردید. تعداد 450 قطعه بچه ماهی قزل آلا با میانگین وزن اولیه 9.1±0.3 گرم پس از سازگاری با شرایط استخر به صورت تصادفی در قالب 5 تیمار هر یک با سه تکرار درون استخرهای جریان باز تقسیم شدند. غذای پایه به عنوان تیمار شاهد بدون افزودن مکمل معدنی منگنز آماده گردید. سایر غذاهای آزمایشی با افزودن 4، 8 و 12 میلی گرم بر کیلوگرم نانوذرات اکسید منگنز و 12 میلی گرم بر کیلوگرم سولفات منگنز (به عنوان شاهد مثبت) آماده شدند. ماهیان به مدت 8 هفته در شرایط آزمایشی با جیره های غذایی اختصاصی تغذیه شده و در انتها فاکتورهای رشد همراه با ویژگی های اریتروسیتی و لکوسیتی با خونگیری از طریق قطع ساقه دمی تعیین گردید. نتایج نشان داد که اختلاف معنی داری در میزان افزایش وزن، ضریب رشد ویژه، نرخ کارایی پروتئین و همچنین ضریب چاقی ماهیان بین تیمارهای مختلف پژوهش حاضر وجود ندارد. این در حالی است که تعداد گلبول های قرمز، میزان هموگلوبین و سطح هماتوکریت ماهیان پس از تغذیه با 12 میلی گرم بر کیلوگرم نانوذره اکسید منگنز در جیره به شکل معنی داری بیشتر از ماهیان سایر تیمارهای آزمایشی بود (p<0.05)، ولی تفاوت معنی داری در بررسی اندیس های گلبول قرمز شامل حجم متوسط گلبولی، مقدار متوسط هموگلوبین گلبولی و غلظت هموگلوبین داخل گلبولی بین تیمارها به دست نیامد. همچنین اختلاف معنی داری در متغیرهای فوق بین ماهیان تغذیه شده با غذای حاوی سولفات منگنز و ماهیان در تیمار شاهد ثبت نشد. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که استفاده از نانوذره اکسید منگنز منجر به افرایش شاخص های رشد و شاخص های خونی بچه ماهی قزل آلای رنگین کمان شامل تعداد گلبول های قرمز، میزان هموگلوبین و درصد هماتوکریت گردید.

اسید های آمینه خالص هر چند تا کنون به عنوان یک منبع غذایی جایگزین کامل مطرح نبوده اما در موفقیت استفاده از منابع جایگزین گیاهی در جیره حیوانات بسیار موثر بوده اند، زیرا این منابع جایگزین عمدتا دارای کمبود های اسید آمینه ای می باشند که استفاده از آنها را با محدودیت روبرو می کند که این محدودیت ها را میتوان تا حدودی با استفاده از اسید های آمینه خالص برطرف کرد. هدف مطالعه حاضر شناخت میزان عملکرد ماهی در تغذیه با اسید های آمینه خالص بود. این تحقیق برای دو تیمار ماهیانی که از پروتئین پودر ماهی (FM) و ماهیانی که از ترکیب 60 درصد پودر ماهی و 40 درصد اسید های آمینه خالص ضروری و غیر ضروری (CAA) هر یک با سه تکرار به مدت 42 روز تغذیه شده اند، انجام گرفت. نتایج نشان داد هیچ تفاوت معنی داری در بین دو تیمار در مصرف غذا، درصد بقا، شاخص های بیومتری و در آنالیز ترکیب شیمیایی کل بدن ماهیان مشاهده نگردید، اما در وزن نهایی، درصد افزایش وزن، شاخص رشد ویژه، ضریب تبدیل غذایی، نرخ کارایی پروتئین و تثبیت نیتروژنی در تیمار CAA به صورت معنی داری کاهش عملکرد نسبت به تیمار FM مشاهده شد. بررسی پروفیل آمینواسیدی لاشه ماهیان مورد آزمایش نشان داد که تنها اسیدهای آمینه هیستیدین و پرولین در تیمار CAA نسبت به تیمار FM کاهش یافتند. کاهش عملکرد در بسیاری از فاکتور ها در تیمار حاوی اسید های آمینه خالص (CAA) نسبت به تیمار اول نشان دهنده کاهش عملکرد ماهی صبیتی جوان در استفاده از اسید های آمینه خالص در نسبت های بالا در جیره می باشد. بنابراین، استفاده از اسیدهای آمینه خالص در جیره ماهی صبیتی جوان به نسبت های بالا توصیه نمی گردد.

در مطالعه حاضر تاثیر جایگزینی کرم خاکی Eisenia foetida با غذای تجاری بر رشد، بقا، تعداد لاروهای حاصل و مقاومت لاروها در برابر استرس های محیطی ماهی دم شمشیری (Xiphophorus helleri) مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش به صورت طرح کاملا تصادفی در 4 تیمار شامل، تیمار 1 (%100 غذای تجاری)، تیمار 2 (%25کرم خاکی+%75غذای تجاری)، تیمار 3 (%50کرم خاکی+%50غذای تجاری) و تیمار 4 (%75کرم خاکی+%25 غذای تجاری) با سه تکرار طراحی شد. ماهیان دم شمشیری به میزان 3 درصد وزن بدن تغذیه شدند. بعد از یک دوره آزمایش 60 روزه، شاخص های رشد و بقا ماهی دم شمشیری تغذیه شده با جیره های مختلف غذایی تحت تاثیر نوع جیره قرار نگرفت (p>0.05) اما بطور معنی داری تحت تاثیر جنسیت قرار گرفت (p<0.05). درصد افزایش وزن، نرخ رشد ویژه و بقا بطور معنی داری در جنس ماده بیشتر از جنس نر بود. بیشترین تعداد لارو حاصل در تیمار 2 (%25کرم خاکی) مشاهده شد که نسبت به تیمار شاهد اختلاف معنی داری داشت (p<0.05). در تیمار 4 (%75 کرم خاکی) لاروها در برابر استرس محیطی بطور معنی داری مقاومت کمتری نسبت به سایر تیمارها نشان دادند (p<0.05). با توجه به تحقیق حاضر تعداد لاروهای حاصله در ماهیان دم شمشیری تغدیه شده با جایگزینی %25 افزایش معنی دار و چشمگیری نسبت به تیمار شاهد داشت. از اینرو استفاده از سطوح پایین جایگزینی 25 درصد پودر کرم خاکی به جای غذای تجاری در پرورش ماهیان دم شمشیری می تواند برای تغذیه این ماهیان مناسب باشد.

فیتوپلانکتونها با فتوسنتزشان دی اکسید کربن اضافه جو را جذب می کنند و نقش تعدیل کنندگی در آب و هوا بازی می کنند (2012, Moll). مطالعات نشان داده است که محیط های آبی می توانند نیمی از دی اکسید کربن اتمسفر را جذب کنند لذا مطالعات جزییات تغییرات زمانی و مکانی تولید اولیه جهت مشخص کردن تغییرات دی اکسیدکربن دریا و هوا که بر روی پمپ زیستی اثر می گذارد بسیار اساسی است (Arrigo, 2008). این تغییرات زمانی و مکانی با استفاده از روش های نمونه برداری سنتی آب نمی توانند به طور دقیق مطالعه شوند. تخمین تولید اولیه با استفاده از سنجش های ماهواره از طریق رادیوسنجی رنگ دریاها جهت درک بهتر چرخه های بیوژئوشیمیایی و زیستی عناصر بسیار مهم می باشد (Falkowski et al, 1998). با توجه به اهمیت مطالعه پراکنش و مقدار تولید اولیه به عنوان پایه و اساس تولید در دریاها و با توجه به طولانی بودن سواحل ایران استفاده از روشهای معمول سنتی و آزمایشگاهی امری مشکل می باشد. لذا با نظر به قابلیت های فراوان تکنیک سنجش از دور، جهت شناسایی و سنجش بسیاری از پدیده ها و فاکتورهای زیست محیطی، که با دقت بالا و هزینه کم صورت می گیرد، انجام این روش جهت تخمین تولید اولیه بسیار ضروری به نظر می رسد. در ایران تا کنون هیچ مطالعه ای بر روی روش های سنجش از دور جهت بررسی تولید اولیه در آب انجام نشده است و مطالعات فقط در حد تخمین کلروفیل و دمای سطحی (موبد و همکاران، 1385، سواری و همکاران، 1389، ادب و همکاران، 1389، 2012، Kheirkhah et al) بوده است. در این مطالعه سنجش تولید اولیه در ماهها و ایستگاههای مختلف در خوریات ماهشهر با استفاده از روش سنجش از دور و میدانی انجام شده است.

قنات حسن آباد جرقویه واقع در استان اصفهان از جمله چشمه های آب گرم محسوب می شود که به دلیل مناسب بودن شرایط فیزیکوشیمیایی آب آن ماهی زینتی مولی قادر به زیست در آن می باشد. این ماهی از سوی مردم محلی آن منطقه به این قنات معرفی شده است. ماهی مولی از دسته Poeciliidae و با نام علمی Poecilia latipinna شناخته می شود. مولی ها از دسته ماهی های زنده زا هستند. تمام مولی ها با رنگ های سفید و سیاه، پرتقالی، قرمز، زرد، نارنجی و رنگارنگ و حتی تیره های دو رگه دیده می شوند. مولی ها علاقه شدیدی به خوردن غذاهای گیاهی مثل کاهوی نیم پز و اسفناج پخته و یا کاهوی خشک و جلبک ها به مقدار کافی دارند. نکته مهم در پرورش مولی ها دمای نگهداری آنها ست که ما بین 26 تا 28 درجه است. pH موردنیاز برای این ماهی 7 تا 8 است. امروزه با توجه به گسترش تمایل مردم به نگه داری ماهیان زینتی در ایران و جهان توجه به بهداشت و بیماری های ماهیان آکواریومی نیز گسترش یافته است. با وجود کنترل بهداشتی و اقدامات پیشگیری کننده از وقوع بیماری همواره در پرورش ماهیان آکواریومی امکان بروز بیماری های مختلف وجود دارد. در حدود 10 هزار گونه اتگل در سطح یا داخل بدن ماهی زندگی می کند (سید مرتضایی و همکاران، 1386). گونه های متعددی از تک یاختگان که در محیط آب زیست می کنند دارای زندگی آزاد و برخی دیگر زندگی انگلی دارند. توانایی آنها در تکثیر سریع در سطح و یا داخل بدن ماهیان، بیماری زایی آنها را به طور محسوسی افزایش می دهد. در بروز بیماری های انگلی عوامل مختلفی دخیل هستند به طور مثال در آلودگی انگل ایک استرس، کیفیت بد آب و سرد شدن ناگهانی، شرایط را برای آلودگی این انگل بیش تر می کند (2009، Osman et al.)

این مطالعه در رودخانه قره چای ساوه در ماه های مرداد 90، بهمن 90 و آبان 91، انجام گرفت. ماهیان توسط دستگاه ضربه برقی (Electroshocker) با قدرت 1.7 کیلو وات و جریان مستقیم و ولتاژ 200-300 ولت صید گردید. ماهیان پس از صید در فرمالین 10 درصد تثبیت و جهت بررسی به آزمایشگاه منتقل شد. وزن کل با استفاده از ترازوی دیجیتال با دقت 0.01 گرم توزین شد و طول بدن و خصوصیات ریخت شناسی (Morphometric) این ماهی با استفاده از کولیس دیجیتال با دقت mm 0.01 اندازه گیری شد. برای تعیین سن 6 عدد فلس از بین ابتدای باله پشتی و خط جانبی برداشته، ابتدا با محلول آب و صابون در بین دو انگشت شستشو داده تا لایه روپوست (Epidermi) آن برداشته شود، سپس فلس بین دو لام به صورت خشک قرار داده شده و توسط چسب نواری فلس ها بین لام ها ثابت شد و در زیر لوپ آینه دار با بزرگنمایی 10 تا 400 حلقه های سالیانه تعیین گردید.

ریزجلبک ها در ابتدای زنجیره غذایی آبزیان دریایی قرار دارند و از ضروریات غذایی سالن های تکثیر آبزیان مختلف دریایی از جمله دو کفه ای ها، نرم تنان، مراحل لاروی سخت پوستان و مراحل اولیه رشد برخی ماهی ها هستند. ریزجلبک ها همچنین برای تولید زئوپلانکتون ها (کوپه پودا، روتیفر، آرتمیا) ضروری هستند (Gent، 2001). یکی ازمشهورترین گونه های جلبک مورد استفاده در آبزی پروری عبارت است از Nannochloropsis oculata که رایج ترین ریزجلبک مورد استفاده برای تولید زئوپلانکتون ها (روتیفر) می باشد (Heasman et al.2000 ) یکی از مهمترین عوامل برای کشت ریزجلبک شوری است که برای به دست آوردن بیشترین مقدار تولید، بهتر است ریزجلبک در دامنه شوری به نسبت کم پرورش داده شوند.یکی ازکاربردهای اصلی ریزجلبک ها در زمینه آبزی پروری، مربوط است به تهیه مواد مغذی یا مکمل ها و مصرف تازه به تازه آنها (به عنوان صرفا" مکمل یا ماده افزودنی به تغذیه اصلی) و یا برای رنگدار کردن گوشت ماهی آزاد و تحریک دیگر فعالیت های موجودات است (آذری تاکامی و چرمهینی 1390). یکی از جذاب ترین ویژگی های موجودات آبزی رنگ آنها می با شد که منبع رنگی آنها از مواد غذایی موجود در محیط زیست آنهامی باشد (Durmaz، 2008 & Kop).ریزجلبک ها حاوی رنگدانه های زیادی مثل کلروفیل (از 0.5 تا 1 درصد وزن خشک آنها) و کارتنوئیدها (به طور متوسط 0.1 وزن خشک آنها) می باشند.

ماهیان و فرآورده های آن ها، با وجود ارزش غذایی بالا، در برابر فساد اکسیداتیو بسیار حساس هستند و ویژگی های کیفی آن ها طی نگهداری در اثر فساد باکتریایی و اکسیداتیو کاهش پیدا می کند (Rezaei et al., 2008; Mexis et al.2009) برای به تعویق انداختن یا جلوگیری از فساد اکسیداتیو گوشت ماهی راهکارهای متعددی ارائه شده است که از جمله آن می توان به کاهش درجه حرارت، بسته بندی مناسب و همچنین افزودن آنتی اکسیدان ها اشاره کرد (Lin & Lin, 2005). تاثیرات نامطلوب آنتی اکسیدان های مصنوعی از جمله جهش زایی، ایجاد مسمومیت و سرطان زایی موجب شده است که امروزه کاربرد آنتی اکسیدان های طبیعی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.