مطالعات ترجمه
سال:1387 | دوره:6 | شماره:24 |تعداد مقالات:10

نگارنده اول مقاله حاضر طی مقاله ای در مجله «مترجم» با عنوان «بررسی نظریه تریر در ترجمه» به بسط مبنای نظری نظریه ای می پردازد که ادعا می کند اولا حضور یک حوزه معنایی در یک زبان لزوما به معنی حضور آن در زبان دیگر نیست؛ ثانیا حوزه های معنایی در زبان ها بر یکدیگر منطبق نیست و ثالثا اگر بپذیریم این حوزه ها بر یکدیگر منطبق هستند زبان ها لزوما آنها را از طریق تعداد واژگان یکسانی پوشش نمی دهند. باتوجه به اینکه مترجمان متون مقدس در ترجمه آنها نهایت دقت را به کار می گیرند این مقاله سعی دارد با مطالعه تطبیقی 33 ترجمه انگلیسی سوره ناس و توجه به معادل های فارسی آنها میزان درستی ادعاهای فوق را بررسی کند.

امروزه نو واژگان و علی الخصوص کلمات مرکب بخش اعظمی از کلمات زبان انگلیسی را در بر می گیرند. از این رو این مبحث به موضوعی جذاب و بحث برانگیز در حیطه ترجمه های متون مختلف از زبان انگلیسی به فارسی بدل شده است. هدف از انجام این تحقیق پاسخ به سوالاتی چون: مشکلات مترجمان در مواجه با این نوع از نو واژگان (کلمات مرکب)، علل بروز این مشکلات، چگونگی درک این نوع ترکیبات از سوی مترجمان و نیز تاثیر این درک در ترجمه خلق شده و نیز ارایه مدل و شیوه ای مناسب برای ترجمه آنها می باشد.30 دانشجوی دختر و پسر که در ترمهای 7 و 8 دانشگاه آزاد بندرعباس در رشته ترجمه مشغول به تحصیل بودند برای انجام این تحقیق انتخاب شدند. 60 کلمه مرکب از روزنامه های مختلف کشور (چاپ انگلیسی) و کتب مختلف انتخاب و استخراج شدند. دو ابزار استنباطی در قالب تست های چند گزینه ای برای سنجش و ارزیابی درک دانشجویان از این گونه ترکیبات و ارایه کلمات مرکب در قالب متن های مختلف جهت ارزیابی قدرت ترجمه و ارایه معادلی مناسب و صحیح از آنها ارایه شد. در این میان نه تنها سه متغیر (ابهامات نحوی، معنایی و ارجاعات فرهنگی) باعث بروز مشکل در درک و سپس ترجمه این نوع ترکیبات در مترجمان می شد بلکه راهبردهای به کار رفته از سوی مترجمان نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده های گردآوری شده و پاسخهای داده شده به هر کلمه مرکب مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته ها حکایت از آن داشت که مترجمان مورد آزمایش در درک تعدادی از کلمات مرکب به علت ابهامات موجود در آنها (نحوی، معنایی و ارجاعات فرهنگی) با مشکل مواجه بودند. همچنین مترجمان در درک و ترجمه کلمات مرکبی که در قالب متن ارایه شده بود در مقایسه با آنهایی که در قالب جمله ارایه شدند با مشکلات کمتری مواجه بودند. در پایان، نتایج تحقیق حاضر نشان داد که مترجمان مورد آزمایش بهترین و مناسب ترین راهبردی که در ترجمه این نوع از نو واژگان را اتخاذ و به کار بردند راهبرد استفاده از ترجمه آزاد بود که این راهبرد به نوبه خود موید درک کلمات مرکب با توجه به معنای ضمنی و اصطلاحی آنها می باشد.

هدف از نگارش این مقاله بررسی فعالیتهای کلاسی ترجمه بر اساس چارچوب فعالیتهای آموزشی ارایه شده توسط نونان است. مطابق نظر نونان فعالیتهای آموزشی دارای شش بخش هستند: هدف، درونداد، فعالیت، نقش معلم، نقش فراگیر و فضای یادگیری. این گونه استدلال می شود که فعالیت ترجمه کلاسی، که در این مقاله به هر گونه فعالیت آموزشی که کار ترجمه را در بر می گیرد اطلاق می شود، شامل این شش جزء است و لذا همانند هر گونه فعالیت آموزشی دیگر قابلیت تدریس را دارد. مقاله حاضر با طرح این سوال مهم که توالی فعالیتهای ترجمه کلاسی چگونه از ساده به دشوار شکل می گیرد به عنوان سوالی برای پژوهش بیشتر به اتمام می رسد.

این مقاله دو قسمتی حضور مترجم را به واسطه تبدیلها در متون روایی ترجمه شده از دیدگاه لوون- زوآرت بررسی می کند. ابتدا به پیشینه بحث و سپس به مبحث تبدیلها از دیدگاه کنفورد و وینی و داربلنه و بعد به رویکرد لوون- زوآرت اشاره می شود. زوآرت ضمن بررسی ترجمه آلمانی رمان دن کیشوت، دو الگو برای بررسی متون روایی ترجمه شده ارایه می دهد: الگوی تطبیقی و توصیفی. در الگوی تطبیقی (که در بخش اول مقاله می آید) زوآرت اقلام دو زبان را در سطح خرد- ساختاری بررسی می کند. زوآرت بن ترجمه (بت) را کوچک ترین واحد معنادار ترجمه در نظر گرفته و سربن ترجمه (سبت) را واحد مشترک میان بن ترجمه ها معرفی می کند. در پایان، زوآرت بر اساس رابطه میان بن ترجمه و سربن ترجمه دو زبان مبدا و مقصد، چهار رابطه ارایه می دهد: عدم تبدیل، مدلاسیون (تغییر بیان)، تعدیل و جهش. در قسمت دوم مقاله انواع تبدیلهای پیشنهادی زوآرت به تفصیل و با اشاره به ترجمه متون روایی از جمله گلستان سعدی، به سوی فانوس دریایی، ماجراهای هکلبری فین و غیره بررسی می شوند. با این اوصاف، این نتیجه محتمل خواهد بود که تبدیلها در سطح خرد- ساختاری بر کلان- ساختار متون روایی که در الگوی توصیفی قرار می گیرند، تاثیر خواهند گذاشت. این مساله در الگوی توصیفی (که در جستارهای آتی بدان پرداخته خواهد شد)، بررسی می شود.

مقاله حاضر به معرفی یک مدل پیشنهادی برای نقد ترجمه از دیدگاه تحلیل انتقادی گفتمان می پردازد. در این جا فرض بر آن است که نقد ترجمه، بر خلاف ارزشیابی و کیفیت سنجی که به خوب و بد ترجمه توجه دارد، باید به این مساله بپردازد که ترجمه در جامعه/ جوامع مقصد چه می کند و چه ایدیولوژی (ها)یی را باز می نمایاند. این مدل رابطه میان متن پیشین (مبدا) و متن پسین (مقصد) را با استفاده از مفهوم بینامتنیت توضیح می دهد و امکان تحلیل متن پسین را هم به صورت متنی مستقل و هم در ارتباط با متن پیشین، در دو سطح خرد و کلان فراهم می آورد. در سطح خرد هر آن چه در متن است، و در سطح کلان هر آن چه که درباره متن یا همراه آن است، تحلیل و بررسی می شود.

مطالعه حاضر نوعی بررسی مقابله ای برای درک چگونگی انتقال تفاوتهای زبانی از زبان مبدا به زبان مقصد به هنگام ترجمه است. هدف اصلی این تحقیق مشخص کردن میزان تفاوت ابزار انسجامی (در این مقاله مشخصا عناصر ربط) در دو زبان مبدا (زبان عربی قرآن کریم) و زبان مقصد (زبان انگلیسی) و میزان شفاف سازی این ابزار در متن ترجمه شده است. بدین منظور، کل سوره یوسف با پنج ترجمه انگلیسی آن به صورت مقابله ای مقایسه و بررسی شد. متغیرهای این مطالعه انواع عوامل ربط (بر مبنای تقسیم بندی هلیدی و حسن، (1976 در دو متن مبدا و مقصد را شامل می شود. نتایج محاسبات نشان داد که تفاوتهای انسجامی (عناصر ربط) در دو زبان مبدا و مقصد به هنگام ترجمه به میزان بسیار زیادی از شفاف سازی نیاز دارد. این مطالعه، همچنین، دو راهکاری را که مترجمین به طور عمده برای شفاف سازی عناصر ربط به هنگام ترجمه به کار می برند روشن ساخت. این دو راهکار عبارتند از شفاف سازی به کمک افزودن عنصر ربط به متن مقصد و شفاف سازی به کمک افزودن علایم نگارشی به متن مقصد.

کتاب "در جستجوی زمان از دست رفته" یکی از مهم ترین اسطوره های دوران معاصر و از پایه های اصلی ادبیات امروز جهان است. خصوصیات سبک نوشتاری و موضوعات پرداخته شده در این کتاب هنوز هم موضوع تحقیقات بسیاری در زمینه های مختلف علوم زبان شناسی قرار می گیرد. حاصل این تحقیقات موجب شده است که معنای نهفته در خطوط نویسنده با وضوح بیشتری خود را نشان دهند. خواننده فارسی زبانی که خواندن ترجمه این شاهکار ادبی جهانی را آغاز می کند نیز انتظار دارد که از ورای کلمات زبان فارسی به عمق پیام نویسنده دست یابد که این موضوع بهره گیری از دستاوردهای این تحقیقات را ایجاب می نماید.در اینجاست که نقش مترجم به عنوان معرفی کننده نویسنده مطرح می شود. دانش وی از زبان مبدا رابطی است که او را به گام بعدی راهنمایی می کند. مترجم باید بتواند سبک و ساختار نوشتاری نویسنده را انتقال دهد. این مساله در مورد این کتاب عظیم مارسل پروست کاری است بس دشوار. تفاوتهای ساختاری فراوان در زبان فارسی و فرانسه از سویی و سبک منحصر به فرد پروست از سوی دیگر کار ترجمه را با تحقیقات جانبی فراوان توام می سازد.اما چگونه این کتاب را در قالب زبان فارسی در آوریم؟ آنچه در این مقاله به اختصار به آن می پردازیم، ابتدا بررسی مواردی چند از خصوصیات نگارشی این اثر جاودان است که شامل: بلندی جملات، تنوع زمان و وجه افعال، کاربرد استعاره و نیز یادداشتهای نویسنده است. سپس روشی برای استفاده از آنها در ترجمه پیشنهاد می شود. یادآوری خصوصیات سبک نگارشی پروست در امر ترجمه می تواند موجب رفتار وفاداری هر چه بیشتر به نویسنده رمان شود و مفاهیم نهفته در جملات را با بررسی ساختاری کتاب آشکار می سازد.

این مقاله با رویکردی ترجمه ای به بررسی کاربرد گونه های فعلی مصدر در جملات ساده دو رکنی زبان روسی می پردازد و در واقع شیوه ترجمه اینگونه جملات را به طور خلاصه ارایه می دهد. هم مصدر و هم جملات ساده دو رکنی در زبان فارسی وجود دارند، اما مصدر زبان فارسی، برخلاف مصدر زبان روسی، گونه فعلی ندارد و به عنوان اسم نقشهای مختلفی را در جمله ایفا می کند.هدف این مقاله بررسی شیوه های انتقال مقوله گونه فعل مصدرهای روسی که در جملات ساده دورکنی استفاده می شوند به زبان فارسی است.این مقاله با ارایه مثالهای گوناگون از کاربردهای گونه های فعلی مصدر در جملات ساده دورکنی زبان روسی به تجزیه و تحلیل آنها از دیدگاه ترجمه به زبان فارسی می پردازد.