پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1396 | دوره:14 | شماره:26 (پیاپی 53) |تعداد مقالات:14

هدف تحقیق حاضر بررسی مقایسه ای تعلیم دانش آموزان ابتدائی مطابق با ارزش های اسلامی در کشورهای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان است. تحقیق حاضر یک تحقیق تحلیل محتوا و مقایسه ای است که در آن کتاب های درسی دو کشور در دوره 4 پایه ابتدایی مورد بررسی قرارگرفته اند. همچنین نمونه ای از 400 دانش آموز و 280 معلم در دو کشور جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب و مورد مقایسه قرار گرفته اند. ابزار به کار گرفته شده برای مقایسه معلمان و دانش آموزان پرسشنامه محقق ساخته آگاهی و عمل به احکام دینی است. نتایج تحقیق نشان داد که تعداد موارد مربوط به ارزش های اسلامی در کتب درسی ایران 271 مورد و در کتب درسی کشور آذربایجان 34 مورد است. همچنین نتایج تحلیل واریانس نشان داد که از نظر آگاهی و عمل به مفاهیم دینی و ارزش های معنوی بین دانش آموزان دو کشور تفاوت معنی داری وجود دارد. این نتیجه در مورد معلمان نیز مورد تایید قرار گرفت. نتایج تحقیق بالا بودن تاکید بر ارزش های اسلامی در محتوای درسی و همچنین آگاهی و عمل به آن را در معلمان و دانش آموزان ایران در مقایسه با کشور آذربایجان است.

هدف اصلی این پژوهش، بررسی چگونگی استفاده از رویکرد آموزش ترکیبی در طراحی برنامه درسی نظام آموزش عالی ایران بوده است. برای ارائه الگوی طراحی برنامه درسی آموزش ترکیبی از روش پژوهش داده بنیاد استفاده شده است. هدف روش پژوهش داده بنیاد خلق و نقد طرح واره های مفهومی است که ماهیت بنیادی و ساختار پدیده ها و فرایندهای برنامه درسی را قابل فهم کنند؛ بنابراین، پس از تبیین مبانی نظری و دیدگاه صاحب نظران درباره طراحی برنامه درسی آموزش ترکیبی و نظریه یادگیری سازنده گرایی اجتماعی، مفاهیم و مولفه های اساسی یا همان منطق طراحی برنامه درسی شناسایی شد و در نهایت، ویژگی های عناصر برنامه درسی بر اساس منطق برنامه درسی، ارائه شده است. در زمینه طراحی الگوی طراحی برنامه درسی در نظام آموزش عالی، منطق طراحی برنامه درسی با درنظرگرفتن کانون تمرکز رویکرد آموزش ترکیبی و شاخصه های نظریه یادگیری سازنده گرایی اجتماعی، ارائه شده است، بر اساس دلالت های مورد نظر در زمینه منطق طراحی برنامه درسی، ویژگی های عناصر برنامه درسی مبتنی بر آموزش ترکیبی برای نظام آموزش عالی استخراج شد و در نهایت اعتبار الگوی مذکور توسط متخصصان و صاحب نظران بررسی شد و مورد تایید قرار گرفت.

هدف از انجام این پژوهش اصلاح تعدادی از بدفهمی های دانشی و باوری اثرگذار در حل مساله ریاضی دانش آموزان سوم ابتدایی بر مبنای برخی دلالت های تربیتی مطرح در آموزش ریاضی بود. جامعه آماری این پژوهش کلیه دانش‎آموزان سوم ابتدایی یکی از مدارس منطقه 3 تهران بود که پس از برگزاری آزمون های تشخیصی، 9 دانش آموز با نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای انجام این پژوهش از یک ابزار تشخیصی محقق ساخته، مصاحبه نیمه ساختاریافته، آزمون حافظه فعال وکسلر4 و داستان های محقق ساخته استفاده شد. روایی ابزارهای محقق ساخته با تایید صاحب نظران و پایایی آزمون محقق ساخته با روش بازآزمایی و ضریب همبستگی 0.87 مورد تایید قرار گرفت. تحلیل داده ها با کمک آزمون ویلکاکسون و از طریق نرم افزار SPSS19 انجام شد. آزمون ویلکاکسون تفاوت معنی داری را در نمره درک مفهوم و اصلاح بدفهمی های دانشی نشان داد. همچنین تحلیل مصاحبه ها نشان دهنده تغییر باور دانش‎آموزان نسبت به عوامل اثرگذار در موفقیت آن ها است. استفاده از گام‎های بازنمایی عینی، نیمه تجسمی و انتزاعی در دانش‎آموزان با حافظه فعال قوی و متوسط و گام‎های بازنمایی عینی، نیمه تجسمی و درک مساله با کمک رسم شکل در دانش‎آموزان ضعیف می تواند به اصلاح برخی بدفهمی های دانشی در درک مساله کمک نماید و استفاده از منابع باوری «خود»، «دیگری» و «استنتاج» می تواند بدفهمی های باوری دانش آموزان را تغییر دهد.

از سال 2008 تاکنون، موک به عنوان یک ابزار آموزشی توسط موسسات آموزشی و آموزش عالی به فراوانی مورد استفاده قرار گرفته و استقبال از آن چشمگیر بوده است. نه فقط موسسات آموزشی از آن به عنوان یک ابزار آموزشی اثربخش در دوره های آموزشی و پژوهشی خود استفاده کرده اند بلکه پژوهشگران مختلفی نیز به بررسی موک از زوایای مختلفی پرداخته اند. پژوهش حاضر درصدد بود تا تصویر جامعی از سیمای این پژوهش ها ارائه دهد. به منظور نیل به این هدف، از فراتحلیل کیفی استفاده شد و 40 پژوهش که هرکدام به نوعی به بررسی و واکاوی جنبه های مختلف موک پرداختند، ارزیابی و بررسی شدند. یافته های این پژوهش نشان داد که پژوهش های انجام شده هم از حیث ساختاری و روش شناختی و هم از حیث محتوایی دارای ویژگی های برجسته ای بودند که باید مد نظر قرار داد. جهت گیری نظری بیش از نیمی از پژوهش ها مبتنی بر پارادایم پیوندگرایی بود که این مساله را القا می کند که اگر نظام آموزشی و آموزش عالی کشورمان درصدد پیاده سازی و کاربست موک در آموزش های خود است لازم است تا نگاه ساختارگرایانه و سنتی خود را تغییر داده و به سمت نگاه مبتنی بر گفتمان، تعامل، خلق دانش و آموزش و یادگیری از طریق فرایندهای در حال شدن حرکت کنند.

علم به عنوان یک واقعیت اجتماعی و تاریخی مستلزم شناخت دانشمندان از یکدیگر و تبادل آثار و اندیشه های آنان است. به همین دلیل در طول تاریخ، شبکه های پیچیده ای از ارتباطات علمی و همکاری های پژوهشی شکل گرفته اند و آثار علمی ارزشمند و بی شماری را تولید کرده اند. در تحقیقات علم سنجی، معمولا تولیدات علمی گروهی از پژوهشگران مرتبط با یکدیگر مورد مطالعه قرار می گیرد. در این مقاله، مشارکت علمی 95 مقاله نمایه شده پژوهشگران ایرانی در پایگاه اطلاعاتی آی.اس.آی در بین سال های 1992 تا پایان فوریه 2015 بررسی شد. داده های مورد بررسی از پایگاه اطلاعاتی ISI استخراج و به صورت دستی، داده های مورد نظر استخراج و مورد بررسی قرار گرفتند. سپس با استفاده از نرم افزار آماری SPSS20 تجزیه وتحلیل های لازم صورت گرفت. نتایج حاکی از این امر بود که افزایش مشارکت بین المللی به افزایش میزان دفعات استناد می انجامد ولی جنسیت و تعداد نویسندگان در افزایش دفعات استناد تاثیری نداشت. با این نتیجه، پژوهشگران کشورمان در حوزه های مختلف، مشارکت بین المللی را باید در سرلوحه کاری خود قرار دهند چرا که مشارکت بین المللی می تواند علم روز و تجربیات بین المللی را وارد کشور نموده و علاوه بر اینکه زمینه رشد علمی را فراهم می آورند زمینه رشد شغلی و حرفه ای و بهبود فعالیت های کاری را نیز می تواند به همراه داشته باشد.

تحقیق حاضر به مطالعه تجربه دانش آموزان سال اول متوسطه از تخته های هوشمند می پردازد. بر این اساس اثربخشی تخته های هوشمند بر اساس نگرش، میزان یادگیری از طریق آنها و سهولت کاربرد آنها مطالعه شده است. برای این کار با استفاده از مدل تحقیق توصیفی- اکتشافی و رویکرد تحقیق کمی-کیفی، در بخش کمی تعداد 114 دانش آموز سال اول متوسطه به صورت هدفمند انتخاب شدند که به تازگی به مدت یک سال تجربه کار با تخته هوشمند را کسب کرده بودند. اطلاعات کمی با استفاده از مقیاس محقق ساخته، یعنی مقیاس نگرش به تخته هوشمند که پایایی آن با 24 گویه 904. به دست آمد، جمع آوری شدند. روایی سازه مقیاس از طریق نظریه های مربوط به تخته هوشمند و تحلیل عاملی تایید شد و روایی متخصصان این مقیاس، توسط معلمان و متخصصان فناوری آموزشی تایید شده است. در بخش کیفی داده های حاصل از مصاحبه با 20 نفر از دانش آموزان تحلیل شده اند. یافته های تحقیق نشان دادند که نگرش کلی دانش آموزان سال اول دوره متوسطه نسبت به استفاده از تخته هوشمند پایین تر از حد متوسط است. دانش آموزانی که برای اولین بار با تخته هوشمند مواجه شده اند کاربردهای واقعی تخته هوشمند را به دلایل مختلف مانند بی تجربگی معلمان، کمبود نرم افزارها و بسته های درسی الکترونیکی و فقدان برنامه های آموزشی منسجم و متناسب درک نکرده اند یا نگرش مثبتی نسبت به حضور تخته های هوشمند در کلاس های خود ندارند. بین نگرش نسبت به تخته های هوشمند در تجربه اولیه دانش آموزان با میزان یادگیری و سهولت کاربرد تخته ها ارتباط قوی مشاهده شد. مدل اثربخشی تخته هوشمند نیز که با سه مولفه نگرش، یادگیری و سهولت در تحقیقات قبلی تدوین شده بود در تحقیق حاضر مورد تایید قرار گرفت.

هدف از این پژوهش بررسی رابطه بین ارضای نیازهای بنیادین روان شناختی و انگیزش پیشرفت با پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است. روش پژوهش از نوع همبستگی به شیوه مدل سازی معادلات ساختاری بود که به عنوان نمونه 248 نفر از دانش آموزان پسر پایه اول متوسطه دبیرستان های شهر اسدآباد با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای- چندمرحله ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل مقیاس های پرسشنامه نیازهای بنیادین روان شناختی (BPNS) با پایایی 0.77 انگیزش پیشرفت تحصیلی دانش آموزان (AMS) با پایایی 0.78 و مقیاس پیشرفت تحصیلی بود. به منظور تجزیه وتحلیل آماری داده ها علاوه بر شاخص های مرکزی، پراکندگی، رگرسیون، ضریب همبستگی از روش آماری مدل معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزارهای تحلیل آماری SPSS21 و Lisrel8.50 استفاده شد. یافته ها نشان داد که به طورکلی مدل فرضی با داده ها برازش دارد. اثر مستقیم بی انگیزگی بر پیشرفت تحصیلی، اثر مستقیم خودفرمانی بر انگیزه درونی و بیرونی و اثر مستقیم پیوستگی بر انگیزه درونی، بیرونی و بی انگیزگی معنادار به دست آمد. اثرات کل پیوستگی بر پیشرفت تحصیلی معنادار شد. بر اساس مدل تدوین شده، نیازهای بنیادین روان شناختی و انگیزش پیشرفت تحصیلی توان تبیین 33 درصد از واریانس پیشرفت تحصیلی را دارند. بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که انگیزش پیشرفت (بی انگیزگی) نقش واسطه ای بین متغیرهای نیازهای بنیادین روان شناختی و پیشرفت تحصیلی ایفا می کنند.

پژوهش حاضر با هدف بررسی وضعیت برنامه درسی اجرا شده در درس ریاضیات پایه چهارم ابتدایی صورت گرفته است. این تحقیق از نوع توصیفی پیمایشی و جامعه آماری آن، کلاس های پایه چهارم ناحیه 7 شهرستان مشهد در سال تحصیلی 90-89 است. 72 کلاس درسی شامل 36 کلاس پسرانه و 36 کلاس دخترانه به صورت تصادفی انتخاب گردید. در ادامه این پاراگراف به ابزار اشاره شده است. در این کلاس ها دو نوع رفتار معلمان مورد ارزیابی قرار گرفت. در مرحله اول، رفتار تدریس معلمان با استفاده از روش مشاهده سیستم تعاملی فلندرز مورد توصیف و تجزیه وتحلیل قرار گرفت. در مرحله بعد اطلاعات مربوط به رفتار ارزشیابی معلمان از طریق چک لیست محقق ساخته، جمع آوری و توصیف و سپس با استفاده از آزمون های تحلیل واریانس یک طرفه و دانکن مورد تجزیه وتحلیل واقع گردید. نتایج نشان می دهد، معلمان مورد پژوهش بیشتر روش های مستقیم و غیرفعال را به کار می گیرند و در این مورد هیچ تفاوت معناداری میان معلمان مرد و زن با تحصیلات و سوابق تدریس مختلف وجود ندارد. تجزیه وتحلیل ارزشیابی های پایانی نیز از غیرفعال بودن آنها حکایت دارد. در تمامی برگه های ارزشیابی پایانی سوالی در سطوح فعال شناختی طرح نگردیده، از میان سطوح غیرفعال نیز، سطح درک و فهم بیشترین تعداد سوالات و بیشترین میزان نمره را به خود اختصاص داده است. نتایج در همه موارد به استثناء معلمان با سابقه بالای 30-25 سال، هیچ تفاوت معناداری را نشان نمی دهد.

هدف از انجام این پژوهش، اثربخشی آموزش از طریق حل مساله بر تغییرپذیری سبک شناختی وابسته به زمینه به مستقل از زمینه دانش آموزان بود. روش تحقیق آزمایشی، با پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری کلیه شامل همه دانش آموزان سال اول متوسطه پسر و دختر منطقه هلیلان (کهره) استان ایلام در سال تحصیلی 1393-1392 و روش نمونه گیری به صورت خوشه ای چند مرحله ای بود. نمونه شامل 300 نفر از دانش آموزان بود (163 نفر پسر و 137 دختر) که بعد از مشخص شدن سبک شناختی آنها به صورت جایگزینی تصادفی در چهار گروه 20 نفری (دو گروه آزمایش و دو گروه کنترل) قرار گرفتند. ابزار پژوهش، آزمون تصاویر پنهان ویتکین و همکاران (1971) بود و مداخله آزمایشی برای هر کدام از گروه های آزمایش طی 6 اجرا شد و پس از اتمام جلسه های آموزشی از هر چهار گروه پس آزمون به عمل آمد. داده ها با استفاده از SPSS21 و آزمون کوواریانس دوراهه و تی همبسته تحلیل شدند. نتایج نشان داد که اثربخشی آموزش از طریق حل مساله موجب تغییرپذیری سبک شناختی وابسته به زمینه به مستقل از زمینه دانش آموزان دختر و پسر می شود؛ بنابراین با به کارگیری روش حل مساله می توانیم سبک شناختی دانش آموزان را از وابسته به زمینه، به نابسته به زمینه تغییر دهیم.

این پژوهش با هدف آموزش زبان انگلیسی از طریق فناوری ارتباطات سیار برای توانمندتر نمودن نوجوانان برای اشاعه فرهنگ اسلامی ایرانی انجام پذیرفت. این پژوهش از حیث هدف: کاربردی و حیث سطح تحلیل: توصیفی- استنباطی است. بدین منظور 280 نفر دانش آموزان دختر و پسر فارس، ترک و عرب زبان ایرانی از رده سنی 14-16 سال و از طبقه متوسط جامعه با سطح مهارت زبانی مقدماتی با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزار تحقیق پرسشنامه بود که برای پایایی پرسش نامه نگـرش از روش همـاهنگی درونـی (آلفای کرونباخ) استفاده شد که ضریب پایایی 0.93 را نشان داد که پایایی مناسبی بـود. جهت روایی پرسش نامه نگرش از روایی سازه استفاده شد. همچنین با الهام از دیدگاه های اندیشمندان و محققان ایرانی قدیمی و معاصر محتوای انگلیسی تدوین شد. شواهد آماری بیان گر تفاوت معنادار میان توزیع فراوانی فرایندهای کاربرد نشان ها، ترجمه تحت اللفظی از زبان مادری، کمیت و کیفیت متن و تکرار در گونه فرهنگی محاورات دانش آموزان به هنگام ارائه محتوای غیربومی ایرانی و محتوای اسلامی ایرانی بود که درصد فراوانی در میان دانش آموزان دختر ترک زبان به مراتب بالاتر بود. یافته های این تحقیق می تواند در جهت تقویت ارتباطات با سایر ملل اسلامی و تحکیم جایگاه اسلام در جهان، بهره گیری از نقاط قوت گونه موجود در فرهنگ اسلامی ایرانی به عنوان سرآغاز انجام پژوهش آموزش گفتگوها به زبان انگلیسی با استفاده از رسانه ها در پی داشته باشد.

هدف این پژوهش آسیب شناسی آموزش به زبان فارسی بر اساس دیدگاه برنامه درسی چند فرهنگی و مسائل دوزبانگی است. پژوهش از نوع طرح های تحقیق به روش آمیخته (ترکیبی) و با رویکردی تشریحی است و ازنظر هدف کاربردی است. جامعه آماری شامل 160 دبیر و 4023 دانش آموز و نمونه آماری آن 113 دبیر و 354 دانش آموزان دبیرستانی کردزبان شهرستان سنقر و کلیایی است که به روش نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای و بر اساس جدول کرجسی و مورگان انتخاب شده اند. ابزار پژوهش: الف) پرسشنامه محقق ساخته برای بررسی دیدگاه دانش آموزان و دبیران (شامل 21 گویه بسته پاسخ) در مورد آسیب های فرهنگی، دانشی، نگرشی و توانشی است. ب) مصاحبه انفرادی نیمه ساختاریافته با 20 نفر از مسوولان آموزشی و پرورشی و دبیران نمونه که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. اعتبار پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ برای دبیران 0.75 و برای دانش آموزان 0.76 برآورد گردید و روایی صوری و محتوایی پرسشنامه و سوالات مصاحبه با نظر کارشناسان و اساتید گروه علوم تربیتی در حد مطلوب ارزیابی شد. در تجزیه وتحلیل داده ها از آمار توصیفی و استنباطی (جدول فراوانی، میانگین، درصد فراوانی و آزمون T تک نمونه ای) استفاده شد. یافته ها نشان داد که آموزش به زبان فارسی، یادگیری دانش آموزان را در حیطه های دانشی، نگرشی و توانشی با اختلال روبه رو کرده و در مسائل فرهنگی باعث دور شدن دانش آموزان از هویت فرهنگی و بی توجهی به زبان مادری شده است. تحلیل داده ها نیز نشان داد که بیشترین آسیب های یادگیری به ترتیب معطوف به حوزه دانشی، نگرشی و توانشی است؛ بنابراین برای کاستن این آسیب ها در دانش آموزان دوزبانه و برقراری عدالت آموزشی شایسته است برنامه درسی چندفرهنگی در نظام آموزشی اجرا شود.

پژوهش حاضر به منظور بررسی رابطه سبک های یادگیری با تسلط ربع های مغزی دانش آموزان انجام گرفت. این پژوهش به روش توصیفی- همبستگی طراحی و انجام شد. جامعه آماری تحقیق حاضر شامل کلیه دانش آموزان مقطع راهنمایی شهر مشهد بود (3000 نفر) که در سال تحصیلی 94-93 مشغول به تحصیل بودند و نمونه حاضر شامل 380 نفر از این دانش آموزان را تشکیل دادند. پرسش نامه های غلبه مغزی ندهرمان (HBDI, 1980) که در تحقیقات متعدد روایی و پایایی آن به اثبات رسیده و پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ، در تحقیقات انجام شده 84.42 درصد اندازه گیری شده است و سبک های یادگیری کلب (LSI, 1985) که در تحقیقات متعدد روایی محتوایی و پایایی آن 0.88 مورد بررسی قرارگرفته است، توسط اعضای نمونه تکمیل شدند. در این تحقیق از تجزیه وتحلیل توصیفی داده ها، به منظور توصیف داده های جمع آوری شده، استفاده شد و با استفاده از نرم افزار آماری spss21 اطلاعات تجزیه وتحلیل گردید. همچنین در آزمون معنی داری ضریب همبستگی پیرسون میزان همبستگی میان متغیرهای موجود مورد بررسی قرار گرفت و نتایج تحقیق نشان داد که بین سبک های یادگیری و تسلط ربع های مغزی دانش آموزان ارتباط معنادار وجود دارد، بدین صورت که سبک های یادگیری واگرا و جذب کننده با تسلط بر ربع های مغزی D و C و سبک های یادگیری همگرا و انطباق یابنده، با تسلط بر ربع های مغزی A و B ارتباط مستقیم دارند. به دلیل انعطاف پذیری و قابلیت تغییر در مغز، تجربیات ناشی از سبک های یادگیری می تواند در مغز تغییراتی را ایجاد کند و تسلط بر قسمت های متفاوتی از مغز را سبب شود. با توجه به اهمیت پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و همچنین تاثیرات سبک های یادگیری بر عملکرد شناختی آن ها در سطح رفتاری و مغزی، نیاز است که آموزش بیشتری در زمینه سبک های یادگیری مناسب هر دانش آموز برای معلمین و مربیان در نظر گرفته شود.