پژوهشنامه اورمزد
سال:1398 | دوره:- | شماره:46 |تعداد مقالات:21

شاهنامه فردوسی، به عنوان یگانه سند ملی ایران، آینه ی تمام نمای فرهنگ و آداب و رسوم و اساطیر این سرزمین در دوران گذشته است. در این اثر ارزشمند بسیاری از آداب و رسوم و سنن ایرانی، در موارد گوناگون به قلم درامده و نشانی از تاریخ تمدن و اخلاق و فرهنگ ملت ما را تشکیل می دهد. شاهنامه چون آسمانی پرستاره، آکنده ازموضوعات درخشنده وتابان است، یکی از این موضوعات مقوله ی ارمغان می باشد. گاه این ارمغان از طرف شخصی است که در مرتبه ای پایین قرار دارد، و همین مورد گاه فقط از روی احترام و دوستی و گاه از روی ترس و برای بدست آوردن دلِ ارمغان گیرنده می باشد. در بعضی موارد ارمغان از طرف شخصی است که در مرتبه ای بالاتر قرار دارد و برای تشکر از مورد است. گاه این ارمغان، می تواند، به عنوان رها ور سفر تلقّی شود که این هم می تواند از طرف مقام بالاتر به فرد زیردست و هم از طرف زیردست به مقام بالاتر باشد.

نظریه پردازان ادبی، از چشم اندازهای مختلفی ژانرهای ادبی را نقد و بررسی کرده اند. در این میان میخاییل باختین، نظریه پرداز بزرگ روس، جایگاه ویژه ای دارد. وی با تأکید بر اصطلاح کلیدی «منطق مکالمه ای» و «چندآوایی» در میان انواع ادبی، آن ها را واجد ماهیت گفت وگویی و چندصدایی می داند. باختین که شهرتش در غرب در وهله اول به دلیل درک او از کارناوال است و در همین راستا مفهوم رمان گفتگویی و چندصدایی و نیز بینامتنیت را مطرح می کند. وی به نقش جامعه در شکل گیری شخصیت انسانی تأکید بسیار داشته است. او همچنین معتقد است که زبان به بهترین صورت می تواند این ویژگی گفتگومندی را ظاهر سازد. از نظر باختین گفتار همیشه با گفتار یا گفتارهای دیگر در ارتبا است. در این پژوهش بر آن هستیم که نظریه گفتگو، چندصدایی و بینامتنیت باختین را در شعر نیما و اخوان بررسی کنیم.

گفتمان، اصطلاحی است که برای نمونه های کاربرد زبان و چگونگی تأثیر آن بر مخاطب، اعم از زبانی که ایجاد ارتباط می کند یا واحدهای زبانی بزرگتر چون مصاحبه و مکالمه و متن و. . . به کار برده می شود. با این تفاسیر تبلور گفتمان به شکل های گوناگونی صورت می پذیرد؛ گاهی یک متن سخنرانی، گاهی رمان و گاهی نمایشنامه یا فیلمنامه و. . . با این رسالت گفتمان، به نظر می رسد که در بعضی از متنون به خصوص رمان ها، به خاطر شرایط و نوع ساختار جملات می توان دو یا چند گونه گفتمان را قائل شد. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی محتوا انجام شده، سعی برآن بوده تا ابتدا به تعریف گفتمان پرداخته شود و سپس با توجه به ویژگی های سبکی رمان لحظه های سکسکه از احمد اکبرپور، گفتمان نمایشی آن نیز مورد بررسی قرار گیرد. یافته ها حاکی از آن است که سبک بارز این رمان، طنز است و به لحاظ ساختاری به نمایشنامه و فیلمنامه نیز نزدیک است. به طوری که اگر نویسنده نوع نمایشنامه و فیلمنامه را به جای رمان برای بیان ایدئولوژی خود انتخاب می کرد، باز هم در ایجاد گفتمان موفق بود.

صناعات بلاغی، از مهمترین عوامل سازنده ی سبک یک اثر ادبی اند؛ در واقع شیوه ی به کارگیری یا فراوانی نوع یا انواعی از آنها در تکوین یا تبدیل سبک آثار ادبی بسیار مؤثر است. «ایهام و انواع آن» از جمله ی این صناعاتِ سبک سازند که به کارگیری آن در شعر به حافظ اختصاص ندارد جز این که ایهام در شعر دیگر شاعران با ایهام در شعر حافظ همان قدر فرق و فاصله دارد که شعر او با شعر دیگران. ایهام در شعر دیگران صنعتی از صنایع شعری و حُسنی از محاسن کلامی و حالت و کیفیتی عارض بر شعر محسوب می شود؛ در حالی که در شعر حافظ، روح شعر و کیفیتی جوهری به شمار می رود. در این جستار «ایهام و انواع آن »در غزلهای حافظ مورد بررسی قرارگرفته است.

از زمانی که مساله تعلیم و تربیت در زندگی انسان مطرح شده است، ادبیات کودکان و نوجوانان نیز همراه آن مطرح بوده است. به این صورت که بزرگسالان برای تغییر رفتار کودکان و اثرگذاری روی آن ها داستان ها یا متل ها و یا سرگذشت تجارب خود را داستان وار به ایشان می گفتند و این واقعیت را دریافته بودند که این روش تربیتی از تربیت مستقیم یا اندرز دادن مستقیم موثرتر است زیرا انسان، به خصوص در دوران خردسالی، حکایات، افسانه ها و قصه ها را طبعا دوست دارد و از محتوای آن ها متاثر می شودداستان، کودک و نوجوان را رهبری می کند و موجب تربیت و افزایش نیروی فکر او می گردد. از جمله دست آوردهای داستان، راهنمایی های اخلاقی بدون اجبار، شخصیت پذیری و استقلال شخصی و همچنین برآورده کردن بعضی از نیاز های ذهنی و عاطفی و لذت بردن است. در این راستا نگارنده بر آن است که جنبه های تاثیر تعلیم و تربیت را در اشعار عباس یمینی شریف را بررسی کند و مضامین تربیتی را در اشعار یمینی مشخص کند.

زبان پدیده و رفتاری اجتماعی است، زبان به وسعت زندگی و جغرافیاست ودارای بخشهای مختلفی است. القاب در هر زبانی، یکی از ببخش های آن است. لقب یا برنام، اسمی غیر از اسم اصلی است که شخص به آن شهرت پیدا می کند و همچنین نامی است که دلالت بر مدح یا ذم شخص می کند. معادل لغوی آن در زبان فارسی «پاژنام» است. لقب گذاری در ایران پیش از اسلام نیز رایج بود. به عقیده ی هندوشاه نخجوانی این بخش از قابلیت های زبان زنده، در دوران آل بویه وسلجوقیان در میان عرب ها هم رواج یافت وبعد ها در ایران جانشین «کنیه گذاری» که شیوه ای عربی بود گردید. یکی از انواع القاب، القاب تحقیر وتمجید است. کاربرد القاب تحقیر با «تهدید وجهه» ارتباط نزدیکی دارد. القاب یکی از بخش های جهانی زبان های زنده ودارای گویشور می باشند که مردم در زندگی روزمره برای ایجاد ارتباط از آن استفاده می کنند. القاب برای اشاره و خطاب به افرادی که دارای خصیصه ای خاص هستند به کار می روند و منعکس کننده ی روابط اجتماعی در جامعه هستند. هدف مقاله ی حاضکر، مقایسه ی تطبیقی القاب تحقیر و تمجید، در دو زبان کردی و فارسی است. این مقاله ضمن اینکه جستاری میان رشته ای در حوزه های زبان شناسی، جامعه وروان شناسی فردی واجتماعی است اما، به نوبة خود نیز می تواند زمینة بهبود ارتباطات انسانی را در دو زبان یادشده فراهم کند؛ و درنتیجه می تواند در همبستگی بیشتر و وفاق ملی موثر زبان پدیده و رفتاری اجتماعی است، زبان به وسعت زندگی و جغرافیاست ودارای بخشهای مختلفی است. القاب در هر زبانی، یکی از ببخش های آن است. لقب یا برنام، اسمی غیر از اسم اصلی است که شخص به آن شهرت پیدا می کند و همچنین نامی است که دلالت بر مدح یا ذم شخص می کند. معادل لغوی آن در زبان فارسی «پاژنام» است. لقب گذاری در ایران پیش از اسلام نیز رایج بود. به عقیده ی هندوشاه نخجوانی این بخش از قابلیت های زبان زنده، در دوران آل بویه وسلجوقیان در میان عرب ها هم رواج یافت وبعد ها در ایران جانشین «کنیه گذاری» که شیوه ای عربی بود گردید. یکی از انواع القاب، القاب تحقیر وتمجید است. کاربرد القاب تحقیر با «تهدید وجهه» ارتباط نزدیکی دارد. القاب یکی از بخش های جهانی زبان های زنده ودارای گویشور می باشند که مردم در زندگی روزمره برای ایجاد ارتباط از آن استفاده می کنند. القاب برای اشاره و خطاب به افرادی که دارای خصیصه ای خاص هستند به کار می روند و منعکس کننده ی روابط اجتماعی در جامعه هستند. هدف مقاله ی حاضکر، مقایسه ی تطبیقی القاب تحقیر و تمجید، در دو زبان کردی و فارسی است. این مقاله ضمن اینکه جستاری میان رشته ای در حوزه های زبان شناسی، جامعه وروان شناسی فردی واجتماعی است اما، به نوبة خود نیز می تواند زمینة بهبود ارتباطات انسانی را در دو زبان یادشده فراهم کند؛ و درنتیجه می تواند در همبستگی بیشتر و وفاق ملی موثر باشد. . در این راستا القاب تحقیر و تمجید فارسی و کردی را انتخاب و مقایسه و بررسی کردیم. پژوهش به شیوة میدانی است.

افراسیاب یکی از شخصیت های اصلی شاهنامه است که طبق تعاریفی که در دست است ضدقهرمان شاهنامه محسوب می شود که نماد شر و بدی است و جنبه های تاریک وجود او به نمایان شدن بخش های روشن وجود شخصیت های مقابلش از جمله کیخسرو کمک می کند این پژوهش که به روش کتابخانه ای انجام شده تلاش کرده است که با باز کردن لایه های مختلف رفتاری او به تحلیل شخصیت وی تحلیلی از این شخصیت مهم و تاثیر گذار شاهنامه به دست دهد.

خداوندگار حماسه با اشراف کامل بر قابلیّت های نمایشی، در گسترة بسیار وسیعی از اشتراکات و توانمندی های سینمایی در مسیر بیش باورپذیری ذهنیّت مخاطبان خود، بهره جسته و ادراک هنری آن ها را جهت رسیدن به تصاویر عینی و بصری که جوهرة هنر اوست، یاری نموده است. از دیگر سو ماهیّت مفاهیم عینی و ملموس حماسه باعث می شود تا نسبت به مفاهیم عمیق و شهودیِ عرفانی، قابلیّت نمایشی و به همان نسبت در اقناع کنندگی و برانگیختن قوی تر بُعد عاطفی، تأثیری مستقیم داشته باشد. تصویرسازی های فردوسی غنای بصری و دراماتیکی خاصّی دارد که در سینما نیز ردّ پای آن به وفور یافت و دیده می شود. برآیند و شواهد این مقاله نشان می دهد که فردوسی از ماهیّت تصویری و سینمایی و ظرفیّت های آن در بیان و تبیین احساس، عاطفه و اندیشه، آگاهی درخوری داشته و در انتقال تصویر ادبی و ذهنیّت هنری خود، با استفاده از پتانسیل ها و ابزارهای سینمایی، فراتر از دید نمایش تئاتری و نقاشّی، نسبت به زمان خود، بسیار درخشان و قابل تأمّل عمل نموده است. در این جستار که با رویکرد کتابخانه ای و به روش تحلیلی-توصیفی فراهم شده است، ضمن معرّفی تصویر و تصویرپردازیِ شاعر جان و خرد، استفادة خلّاقانه و هنرمندانة او از شگردهای سینمایی در این داستان (نماپردازی، رنگ، حرکت، گفت و گو، شخصیّت پردازی، روایت گری و پایان بندی مناسب) بررسی و نموده می شود.

امروزه بین لفظ و ماهیت کلمه عشق در زبان و ادبیات فارسی، نوعی همسانی وجود دارد که اغلب معنای این کلمه را دوست داشتن همراه با نوعی تعهد، دلسوزی، شفقت و شهوت می دانند. از نمونه های برداشت ظاهری از معنای عشق می توان به کتاب ویس و رامین اشاره کرد. این منظومه که عشق متقابل، شهوانی و افسار گسیخته دختری به نام ویس با برادر شاه «موبد» به نام رامین، را به تصویر می کشد اولین منظومه عاشقانه فارسی است که در آن از دلدادگی دونفر ورای ارزشها و اخلاقیات اجتماعی صحبت شده است. اما آیا واقعا موضوع ویس و رامین شرح دلدادگی ویس به رامین است یا اینکه در لایه های پنهان این منظومه، رقابت ها و همکاری های گفتمانی در رابطه با جامعه، سیاست و فرد توسط زبان پنهان شده است؟ برای یافتن پاسخ این مسأله در تحقیق حاضر از روش توصیفی و بکارگیری منابع کتابخانه ای و آرشیوی های اِسنادی استفاده شده است. یافته ها که بر اساس چارچوب نظری تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف بدست آمده، نشان می دهد که واژه عشق در منظومه ویس و رامین تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، سیاسی، طبقاتی و فرهنگی گستره ای از معانی دوست داشتن، خیانت، قربانی کردن را در رابطه با سیاست و اجتماع ایران قرن پنجم به نمایش گذاشته است.

عشق و کین خواهی نامادری به فرزند بن مایه چندین منظومه داستانی عاشقانه در ادب فارسی بوده است. در این بین دو منظومه سیاوش و سودابه و وامق و عذار با وجه مشترک عشق و کینه توزی نامادری قرائتی متفاوت از عشق را به تصویر می کشند. عشق سودابه به سیاوش وجه تراژیک می یابد و وامق رانده شده از خانه پدری توسط نامادری پس از پشت سر گذاشتن سختی های فراوان به عذرا نمی رسد و سرنوشت او در حال های از ابهام فرو می رود. نماد های عشق و حماسه در این دومنظومه چه شباهتها و تمایزاتی دارند و پرده بر چه روایتی می کشند؟ یافته ها که به روش توصیفی، استفاده از منابع کتابخان های و استفاده از رویکرد تئون وندایک به تحلیل گفتمان انتقادی بدست آمده نشان می دهد که عشق پرد های است بر رقابت بین گفتمانی و درون گفتمانی در این دو منظومه. با این تفاوت که در داستان سیاوش و سودابه، عشق مفهومی نامقدس و ابزاری برای دسیسه چینی زنانه جهت رسیدن به تمایلات شخصی است که لایه های رقابت بین ناخودآگاه جمعی ایرانی با تورانیان و هاماوران را پنهان می سازد. اما در عاشقانه وامق و عذرا عشق تلاشی مقدس، برای شکستن ساختار های به ظاهر اخلاقی حاکم بر ذهن اطرافیان است. به عبارتی در داستان سیاوش و سودابه تمایلات زنانه که با اعتقادات و باور های فرهنگی همخوانی ندارد شکست خورده و به مرگ عاشق و معشوق می انجامد که نتیجه استمرار رقابت های برون گفتمانی است، اما در وامق و عذرا خواسته فردی مشروع با ساختار های اجتماعی مطلق انگار، برخورد کرده گاه آنها را شکست می دهد تا به وصال نزدیک می شود اما تقدیر، سرنوشت این دو را هم در اصل یونانی داستان و هم در قدیمی ترین نسخه موجود آن یعنی مثنوی عنصری در هال های از ابهام فرومی برد.

امیرکبیر، از رجال دولتی قاجار است که در مدتی اندک، اقدامات اصلاحی مهمی جهت بهبود امور کشور انجام داد. از اسناد باقیمانده ایشان، نامه های سیاسی وی است که نشان دهندة سبک نگارش مکاتبات ایشان می باشد. امام خمینی نیز از اشخاص برجسته انقلاب اسلامی است که اندیشه، کلام و ویژگی های شخصیتی اش، به آثارش سبک متفاوتی بخشیده است. نامه های سیاسی امیرکبیر و امام خمینی نگارشی از نوع نثر مرسل و ساده فارسی دارد که آنها برای بیان مقاصد خود از نگارشی عامیانه استفاده کرده اند. ویژگی های مشترک سبک نحوی نامه های امیرکبیر و امام خمینی عبارت است از: جملات به صورت گفتاری نگارش شده است. محاوره ای و گفتاری بودن نحو جملات، مهم ترین ویژگی دستوری نامه های ایشان محسوب می شود. جملات دعایی عربی بخش اندکی از بسامد دستوری را به خود اختصاص داده است. وجه بارز ساختار نحوی نامه ها، دوری از تکلّف و لفّاظی های زبانی است. جملات، ساده، روشن، گویا و صریح است. تأکید ایشان بر سادگی جملات می باشد، و به عبارت پردازی و جمله بندی متکلّفانه توجهی نداشته اند. جملات عربی دعایی بخش اندکی از بسامد دستوری را به خود اختصاص داده است. ایشان به سبک نحوی امیرکبیر، از رجال دولتی قاجار است که در مدتی اندک، اقدامات اصلاحی مهمی جهت بهبود امور کشور انجام داد. از اسناد باقیمانده ایشان، نامه های سیاسی وی است که نشان دهندة سبک نگارش مکاتبات ایشان می باشد. امام خمینی نیز از اشخاص برجسته انقلاب اسلامی است که اندیشه، کلام و ویژگی های شخصیتی اش، به آثارش سبک متفاوتی بخشیده است. نامه های سیاسی امیرکبیر و امام خمینی نگارشی از نوع نثر مرسل و ساده فارسی دارد که آنها برای بیان مقاصد خود از نگارشی عامیانه استفاده کرده اند. ویژگی های مشترک سبک نحوی نامه های امیرکبیر و امام خمینی عبارت است از: جملات به صورت گفتاری نگارش شده است. محاوره ای و گفتاری بودن نحو جملات، مهم ترین ویژگی دستوری نامه های ایشان محسوب می شود. جملات دعایی عربی بخش اندکی از بسامد دستوری را به خود اختصاص داده است. وجه بارز ساختار نحوی نامه ها، دوری از تکلّف و لفّاظی های زبانی است. جملات، ساده، روشن، گویا و صریح است. تأکید ایشان بر سادگی جملات می باشد، و به عبارت پردازی و جمله بندی متکلّفانه توجهی نداشته اند. جملات عربی دعایی بخش اندکی از بسامد دستوری را به خود اختصاص داده است. ایشان به سبک نحوی توده مردم خود را نزدیک می کنند. آموزش به ویژه تحصیل در حوزه علمیه و نقش مرجعیّت از دلایل داشتن لحن و سبک محاوره ای نامه های امام می باشد. ایشان از جملات عربی به قصد تمثیل و استشهاد استفاده می کند. کاربرد کلمات عربی و سایر اصطلاحات فقهی-حقوقی، در نامه های امام خمینی نسبت به نامه های امیرکبیر بیشتر استفاده شده است.

زبان بلوچی در حوزه ی مرزهای سیاسی ایرانِ امروز دارای دو گویش عمده به نامهای جنوبی(مَکُّرانی) و شمالی(سَرحَدّی) است. این دو گویش دارای اختلافات نسبتاً متنوعی هستند که می توان آنها را از جوانب مختلف مورد تطبیق قرار داد. در این مقاله تعداد 211 واژه در این دو گویش از دو جنبه ی تفاوت آوایی و تفاوت در لفظ با دیدگاهی توصیفی مورد مطالعه قرار گرفته اند. نتایج نشان می دهد که از نظر آوایی اختلافاتی مانند استفاده از شَدّ، قلب، خوشه های همخوانی، حذف، اضافه، تبدیل واکه ها و همخوانها، و از نظر تفاوت لفظ اختلافاتی مانند استفاده از واژه های متفاوت، استفاده از ساخت های متفاوتِ ساده یا مرکب در این دو گویش دیده می شود. نتایج این تحقیق می تواند در مباحث رده بندی گویشی و معیارسازی واژگان بیش از پیش مؤثر باشد؛ چنانکه حتی گاهی استفاده از یک واژه کافی است تا مشخص کند گویشور متعلق به کدامیک از این دو گویش است.

در دنیای امروز، با تولید انبوه کالاها و خدمات، روبرو هستیم. جلب نظرمشتری و تحت تاثیر قرار دادن آن برای فروش بیشتر از مفاهیم مهم در برندینگ و تجارت تلقی می شود. در این فرآیند، تطبیق نشانه های رمزگذاری شده در تبلیغات و معرفی کالا و خدمات که منجر به تقاضای مستقیم مشتریان می شود. در این میان استفاده از وجوه مشترک انسانی و حس انسانی جمعی در فروش کالا یا خدمات بسیار کار آمد است. . «آنتروپومورفیسم» یا به اصطلاح «انسان انگاری» فرآیندی تأثیرگذار در طراحی گرافیکی محصول یا خدمات است محصول است که با جلب توجه فرد و افزایش قوه شناخت و درگیر ساختن احساس وی، و در واقع با حساسیت بخشی ویژگی های خاص انسانی به جهت بخشی تصمیم خرید مخاطب کمک می کند. مسکات به عنوان شخصیتی جذاب به عنوان هویت تجاری سازمان ها و شرکت ها، نمودی از آنتروپومورفیسم است که در قالب انسان، حیوان یا اشیا و حتی پدیده های طبیعی متولد می شود و با رویکرد جاندار پنداری به عناصر اطراف در ذهن مخاطب ماندگار می ماند. این رویکرد که از جمله کهن الگوهاست و انسان از ابتدای پیدایش و حتی تولد خود با آن روبروست در این نوشتار از نقطه نظر تبلیغات و تاثیر گذاری برای پیام رسانی خدمات و کالاها در این نوشتار مورد بررسی قرار گرفته است. و از همین نقطه نظر به نقش مسکات ها، و اهمیت آن به عنوان یک نشانه تاثیر گذار می پردازیم مورد. این پژوهش باروشی توصیفی، تحلیلی، از طریق منابع اسنادی ومشاهده به بررسی شخصیت پردازی با نمودی مختص به آنتروپومورفیسم می پردازد و سعی دارد درطی آن، طراحی مسکات را با نگاه مختص به آنتروپومورفیسم درطراحی گرافیک امروز ایران، به تصویری نمادین وپیام رسان ارتقاء دهد، امید است که در این فرآیند به افزایش و گسترش سطح سواد بصری و پرورش خلاقیت منتهی شود.

بررسی محور اندیشه در ساختار سی قصیده از ناصرخسرو نشان می دهد که هسته اصلی اندیشه ناصرخسرو در این قصاید حول چهار کلیدواژه رنج، انتقاد، راه چاره و مدح چاره ساز شکل می گیرد. ناصرخسرو از رنجی که به واسطه تبعید به آن دچار شده شکوه سر می دهد و با روش عقلی از انحراف در اصول دین حاکمان زمانه خود که همان رنج آفرینان هستند، انتقاد می کند و تمام مشکلات اجتماعی و فساد در دستگاه حکومتی را ناشی از این انحراف می داند و راه چاره را در پیروی از مذهب فاطمی می بیند و دست آخر خلیفه فاطمی، المستنصربالله، را به عنوان چاره ساز و رهبر حلال مشکل می ستاید.

سیمین دانشور در ادبیات داستانی ایران، جایگاه پرارجی دارد؛ رمان «سووشون» در میان مجموعه داستان ها و رمان هایش داستان ِداستان هاست. تحلیل محتوایی این رمان، براساس جستارهای روانشناختی و نقدهای نوین کهن الگویی به درک و دریافت درون مایه ی آن کمک شایانی می کند از همین روی تلاش شد تا در این جستار رویکرد و رهیافت این نویسنده به کهن الگوها واکاوی و تحلیل شود. باتوجه به اهمیت و جایگاه کارل گوستاو یونگ در روانشناسی اعماق مبانی این تحقیق، بر پایه ی داده های روانکاوی تحلیلی یونگ استوارگردید. یافته ها نشان می دهد نقش آفرینی شخصیت ها در جامعه ای که دچار مخمصه ی تهاجم بیگانه است در فضای داستان که سودجویی و عافیت طلبی تا سطوح بالای نمایندگان حکومت، ملاکین و اشراف، رسوخ کرده است-برخی سیمین دانشور در ادبیات داستانی ایران، جایگاه پرارجی دارد؛ رمان «سووشون» در میان مجموعه داستان ها و رمان هایش داستان ِداستان هاست. تحلیل محتوایی این رمان، براساس جستارهای روانشناختی و نقدهای نوین کهن الگویی به درک و دریافت درون مایه ی آن کمک شایانی می کند از همین روی تلاش شد تا در این جستار رویکرد و رهیافت این نویسنده به کهن الگوها واکاوی و تحلیل شود. باتوجه به اهمیت و جایگاه کارل گوستاو یونگ در روانشناسی اعماق مبانی این تحقیق، بر پایه ی داده های روانکاوی تحلیلی یونگ استوارگردید. یافته ها نشان می دهد نقش آفرینی شخصیت ها در جامعه ای که دچار مخمصه ی تهاجم بیگانه است در فضای داستان که سودجویی و عافیت طلبی تا سطوح بالای نمایندگان حکومت، ملاکین و اشراف، رسوخ کرده است-برخی ویژگی ها، و مفاهیمی از حافظه ی جمعی جامعه ی «پرنقاب، سایه مند، خرافه گرا، قهرمان خواه و منجی طلب» را تبیین می کند تحلیل نهایی داده های کهن الگویی مشخص می سازد که «تولد دوباره» محوری ترین شاخص کهن الگویی و مهم ترین پیام رمان سووشون است.

سرود درد، نخستین دفتر شعر حمید سبزواری است که سروده های سال های 36 تا 57 را در برمی گیرد. در جای جای این دفتر، روح عاصی، حماسی و ستم ستیز شاعر در پس الفاظ و کلمات آهنگین، موج میزند. اشعار آزاد و کلاسیک سبزواری در این دفتر خبر از وجدان بیدار و آگاهی اجتماعی وی در شرایط دشوار می دهد. او با تیزهوشی و ذکاوت دشمن واقعی را شناخته و کلامش نیز در راستای همین نکته بوده است. حمید سبزواری سراینده سرودها و اشعار مختلف حماسی، عرفانی اعم از قصیده، غزل، دوبیتی و رباعی است و به مسایل فرهنگی و جامعه ی سیاسی دوران انقلاب آشنایی و تسلط کامل داشته است. در این مقاله برآنیم تا با روش تحلیلی جلوه های ادبیات پایداری را در مجموعه سرود درد حمید سبزواری بر مخاطب عرضه کنیم.

نظامی را می توان از چهره های برجسته ی سنبل سازی در بخش ادبیات فارسی به ویژه در حوزه ادبیات داستانی دانست. که بازخورد این مهارت در شاهکار هنری وی یعنی هفت پیکر به زیباترین گونه ممکن به نمایش گذاشته شده است. نظامی در هفت پیکر نگاهی عارفانه و فلسفی به داستان ها دارد وی برای نشان دادن این نوع نگاه از معماری گنبدها و پیراستن دختران با رنگ هایی مشابه گنبدها و مرتبط کردن تمام این ها با سیارات کمک می گیرد تمام این داستان ها در یک ارتباطی سلسله وار با رنگ ها و آرایش و معماری خاص قصریک نمایش بصری و کلامی برای خواننده است. اما در پس این زیبایی ظاهری کلامی عارفانه نهفته است که تنها اهل بصیرت و عارفان قادر به درک آن هستند. در این پژوهش هدف براین اساس نهاده شده است که با تحلیل محتوایی داستان سوم {روز دوشنبه} به دلایل انتخاب این رنگ و این داستان برای روز دوشنبه پی ببریم. و راهی به سوی درک بهتر هفت پییکر فراسوی افراد باز گشایی شود.

شهیار قنبری شاعر و هنرمندی روشنفکر، سازنده و ساختارشکن با نیم قرن کار و آفرینش بی وقفه و کوشا برای تازه تر شدن در ترانه و موسیقی است. از آنجا که تا کنون، بیشتر به جنبه ی موسیقایی ترانه پرداخته شده و متن ترانه ها کمتر مورد توجه بوده بررسی سبک ها و تحلیل ادبی متن ترانه، ضروری و دارای اهمیتی مضاعف است. در این مقاله با گردآوری داده ها به روش کتابخانه ای، سبک زبانی ترانه های شهیار قنبری در کتاب ترانه ی «دریا در من» و نیز با جستجو در کتابها و آرشیوهای موسیقی و دستیابی به تقریباً تمامی آثار منتشرشده از وی تا به حال، در سه سطح آوایی و لغوی و نحوی بررسی شده است. توجه ویژه به وزن و قافیه ی نو در بخش موسیقی بیرونی و فراوانی سجع و تجنیس و تکرار در بخش موسیقی درونی و ترکیب سازی های ماندگار در بخش لغوی و صرف کامل و صحیح افعال و جمله بندی بر طبق دستورزبان امروز و قصارنویسی و ایجاز در بخش نحوی از ویژگیهای سبک زبانی شهیار قنبری است. زبان وی ضمن رشد روزافزون به صورت نموداری خطی و صعودی در رعایت اصول که نشانگر دقت و مطالعات مستمر اوست، وی را صاحب سبکی نوین با کلامی صریح و جدی کرده است. نمونه های فراوان بدیع لفظی و هنجارشکنی آگاهانه و مثبت و رو به جلو و استفاده از زبانی بینابین و ملموس میان زبان رسمی و محاوره همراه با خلق ترکیبات بدیع و خودساخته برای عرضه ی محتوایی تازه از نکات برجسته در ترانه ی او هستند.

شعر اعتراض که در شمار ادب پایداری است، بیانگر روح انتقاد و اعتراض شاعر در برابر ناروایی ها و ناراستی ها واساس آن عدالت خواهی و آرمان گرایی است. شعر اعتراض به طور جدی از مشروطه وارد ادب فارسی شد و پس از پایان جنگ تحمیلی، به دلیل فراموشی ارزش ها و آرمان های انقلاب اسلامی رواج و رونق یافت. به دلیل نزدیکی حماسه و شعر اعتراض، اشتراکات زیادی بین این دو وجود دارد. شعر قیصر امین پور نمونه بارز پیوند اعتراض و حماسه است؛ زیرا شعر اعتراض، حماسه انسان معاصر در برابر ناروایی هاست. در این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی، تعداد 61 شعر از «مجموعه کامل اشعار قیصر امین پور» با رویکرد تأثیر زبان حماسه در اشعار اعتراضی، در پنج سطح آوایی و موسیقیایی، واژگانی، نحوی، بلاغی و ادبی، محتوایی و معنایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه این که زبان و ویژگی های حماسه، بر شعر اعتراض قیصر امین پور تأثیر مستقیم و به سزایی دارد.

واکنش شاخه های مختلف علوم انسانی به بحران زیست محیطی، به شکل گیری مباحث میان رشته ای تازه ای ازجمله زبان شناسی زیست محیطی با زیرشاخه هایش، اخلاق زیست محیطی و نقد بوم گرا در حوزة ادبیات منجر شد. نقد بوم گرا که در نیمة دوم قرن بیستم شکل گرفت، به بررسی رابطة ادبیات و محیط فیزیکی می پردازد و ناقد بوم گرا، دغدغه های زیست محیطی را لحاظ می کند. این پژوهش با مطالعة بوم گرایانة اشعار زنان هرمزگان در پی پاسخ به این پرسش است که «درونمایه و مضمون اصلی شعرِ زیست محیطی زنان هرمزگان براساس نحوة نگرش شان به طبیعت در راستای ادبیات و محیط زیست چیست؟ جامعة آماری مورد مطالعة این پژوهش، شعر تعدادی از زنان شاعر استان هرمزگان در دهة هفتاد و هشتاد است. این نوشتار با بررسی اشعار زیست محیطی زنان این استان، به چگونگی استفاده از عناصر و تصاویر طبیعی در راستای تجلی رابطة انسان و طبیعت پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که عناصر زیست محیطی در شعر زنانِ شاعر هرمزگانی نقش واکنش شاخه های مختلف علوم انسانی به بحران زیست محیطی، به شکل گیری مباحث میان رشته ای تازه ای ازجمله زبان شناسی زیست محیطی با زیرشاخه هایش، اخلاق زیست محیطی و نقد بوم گرا در حوزة ادبیات منجر شد. نقد بوم گرا که در نیمة دوم قرن بیستم شکل گرفت، به بررسی رابطة ادبیات و محیط فیزیکی می پردازد و ناقد بوم گرا، دغدغه های زیست محیطی را لحاظ می کند. این پژوهش با مطالعة بوم گرایانة اشعار زنان هرمزگان در پی پاسخ به این پرسش است که «درونمایه و مضمون اصلی شعرِ زیست محیطی زنان هرمزگان براساس نحوة نگرش شان به طبیعت در راستای ادبیات و محیط زیست چیست؟ جامعة آماری مورد مطالعة این پژوهش، شعر تعدادی از زنان شاعر استان هرمزگان در دهة هفتاد و هشتاد است. این نوشتار با بررسی اشعار زیست محیطی زنان این استان، به چگونگی استفاده از عناصر و تصاویر طبیعی در راستای تجلی رابطة انسان و طبیعت پرداخته است. یافته ها نشان می دهد که عناصر زیست محیطی در شعر زنانِ شاعر هرمزگانی نقش بارزی دارند و در این میان «دریا» و متعلقات آن از قبیل «موج»، «ساحل»، «لنگر» و امثال این موارد بیشترین میزان توجه را به خود اختصاص داده است. درونمایة اصلی این اشعار مبتنی بر توصیف عناصر زیست محیطی است؛ رویکرد درونگرا و احساسی زنان هرمزگانی بر جنبه های زیبایی شناسانة دریا به عنوان مهم ترین عنصر طبیعی زندگی در جنوب کشور متمرکز شده است. این زنان بدون اینکه به صورت مستقیم به بیان دغدغه های زیست محیطی خود بپردازند؛ بر نقش انکارناشدنی این عنصر در تمام ابعاد زندگی مردمِ جنوب و لزوم تکریم و بزرگداشت آن تأکید کرده اند.

هر زبان در طول تاریخ تحت تاثیر عوامل مختلفی دستخوش دگرگونی های فراوان می شود که در نتیجه ی آن گونه ها و صورت های متفاوتی پدیدار می شود بدین ترتیب گویش ها علاوه بر اینکه صورت تغییر یافته ی یک زبان هستند، سرمایه های گرانقدری نیز هستند که در ادوار مختلف تاریخی به عنوان بخشی از میراث فرهنگی شمرده می شوند. از آنجا که گویش شناسی به عنوان یکی از شاخه های علمی زبان شناسی، هدف آن گرد آوری و بررسی علمی گویش ها است، از این رو جمع آوری و ثبت و ضبط بسیاری از واژه ها از دید پژوهشی و برای بررسی های زبان شناختی و گویش شناسی اهمیت بسیاری دارد. شغل اصلی و مهم مردم شهر قهدریجان از دیرباز کشاورزی بوده است از این رو واژگان و اصطلاحات بسیاری در این گویش از آنِ کشاورزان می باشد. با توجه به قدمت و دیرینگی کشاورزی این شهر و کمرنگ شدن کاربرد بسیاری از این واژه ها و اصطلاحات، گردآوری آنها اهمیتی بسیار یافته است. پژوهش حاضر در پی آن است، این واژه ها و اصطلاحات را در موضوعات مختلفی ارائه دهد تا فرهنگ کشاورزی سنتی قبل از فراموش شدن به درستی ثبت و ضبط شوند. در این پژوهش اصطلاحات و واژه های عامه ی کشاورزی گویش قهدریجان با استفاده از دو روش میدانی و کتابخانه ای ارائه شده است. نتایج این پژوهش آن است تا این اصطلاحات و واژه های کشاورزی گردآوری شود تا زبان پژوهان، گویشوران و دوستداران این مرز و بوم بتوانند در سطح ملی یا محلی مورد استفاده قرار دهند.