مطالعات ترجمه
سال:1389 | دوره:8 | شماره:32 |تعداد مقالات:18

این مقاله، شگرد غرابت زدایی را در ترجمه اشعار مولانا به انگلیسی آمریکایی بررسی کرده و آن را از جمله معضلات ترجمه کلمن بارکس معرفی می کند. ابتدا این پرسش مطرح می شود که از چه روست اشعار مولانا در آمریکا در صدر آثار پرفروش قرار دارد و چرا در سایر کشورها از جمله ایران، وضع بدین منوال نیست؟ در ادامه غرابت زدایی به مثابه معضل ترجمه اشعار مولانا به دست کلمن بارکس معرفی می شود. سپس، ضمن اشاره به نظریه ها و صاحب نظران ترجمه، ترجمه های بارکس از مولانا در پرتو بررسی دو ترجمه نیکلسون و بارکس از یکی از غزل ها، نقد و بررسی می شود. در پایان این نتیجه حاصل می آید که بارکس در پرتو هژمونی فرهنگ مسلط غربی، تصویری کم مایه نه فقط از مولانا و اندیشه ها و اشعار او بلکه از عرفان ناب و اندیشه و ذوق و طبع ایرانی ارایه کرده به گونه ای که این هژمونی، ملای «رومی» را در «صدر» نشانده و مولانای «ایرانی» را در «عجز».

جستار پیش روی سر آن دارد تا با پیش سخنی، پیرامون عدم امکان عملی در برگردان واژه به واژه نگاشته های آیینی، به ویژه آن دسته از کارهایی که در حال و هوای فرهنگی و در بستری دیگرگون به نگارش درآمده اند، به این امر اشارت داشته باشد که این کار با نگاه نظری نیز درباره قرآن کریم که خود، و همچنین پیروان و دلدادگان به این کتاب، آن را کلام اله می دانند، ناممکن و ناشدنی است. از این رو است که مترجمان یا در پیش گفتار سخن خویش بدان اشارت داشته اند و یا خود سرنامه کتاب، گویای چنین نگاهی است، که کار انجام پذیرفته خوانش، برداشت و تفسیر از نگاشته نخستین است.همچنین، به پاره ای از کاستی های نوعی، که از سوی نامسلمانان و مسلمانان، روی داده است، نیز اشارت رفته شده است. در پایان، کتابشناسی ای همه سویه، از برگردان های قرآن به زبان انگلیسی (چه به صورت کامل و چه به صورت گزیده)، بران آن دسته از کسانی که این حوزه از پژوهش را در مطالعات ترجمه، دنبال می کنند، پیش چشم و نگاه جای داده شده است.

در این پژوهش ضمن اشاره به تاریخچه شبکه های واژگانی، بعضی از مهم ترین طرح های شبکه واژگانی که برای ساخت سایر شبکه های واژگانی الگو قرار گرفته اند معرفی شده اند و به بررسی ساختار این شبکه ها پرداخته شده که نشان دهنده چگونگی عملکرد آنها در فرایندهای معادل یابی در پروژه های ترجمه ماشینی است. سپس پروژه ساخت شبکه واژگانی اسامی زبان فارسی مورد بررسی قرار گرفته و در انتها با اشاره به کاربردهای شبکه واژگانی، به طرح های ترجمه ماشینی که از شبکه واژگانی بهره گرفته اند پرداخته شده است.

در قرآن ساخت هایی یافت می شود که با سازه ای به غیر از فعل آغاز می شود. این سازه ها می توانند گروه اسمی، حرف اضافه ای یا قید باشند. از آنجا که ساخت های رایج و بی نشان در عربی با فعل آغاز می شوند ساخت های غیر فعل آغازین نشان دار محسوب شده و در گفتمان نقش بازی می کنند. ترجمه این ساخت ها بدون توجه به نقش گفتمان محوری این سازه ها ابعادی از گفتمان را در پس زمینه قرار می دهد که لازم است در ترجمه مدنظر باشند. سازه های اسمی که آغازین قرار می گیرند می توانند فاعل باشد یا مفعول. در ترجمه به فارسی فاعل مشکل آفرین تر از مفعول ظاهر می شود. فارسی ترتیب واژگانی آزاد دارد و امکان حذف فاعل را می دهد. این دو ویژگی امکان ساخت هایی را می دهد که در مقایسه با انگلیسی و زبان هایی که ترتیب واژگانی ثابت دارند ترجمه را موفق تر می کند.

پژوهش حاضر از طریق مقایسه کیفیت ترجمه مترجمان آموزش دیده و مترجمان آموزش ندیده به بررسی نقش آموزش ترجمه در نحوه برگردان دام های ترجمه از انگلیسی به فارسی (ساخت های به ظاهر ساده اما گمراه کننده) می پردازد. شرکت کنندگان در این تحقیق دو گروه 15 نفره بودند: گروه 1 شامل 15 مدرس زبان انگلیسی بود که تسلط کافی به زبان انگلیسی داشتند اما آموزش ترجمه ندیده بودند و گروه 2 شامل 15 دانشجوی (کارشناسی و کارشناسی ارشد) مترجمی انگلیسی. آزمونی شامل 15 جمله انگلیسی، که جمعا 20 دام ترجمانی دربرداشت، تدوین و برای ترجمه به شرکت کنندگان در تحقیق داده شد. سپس بررسی و نمره دهی به ترجمه های به دست آمده بر مبنای روانی و نزدیکی به متن مبدا صورت گرفت. نتایج حاصل حاکی از تفاوت های معناداری بود. میانگین نمره در گروه 2 (مترجمان آموزش دیده) بسیار بالاتر از میانگین نمره در گروه 1 (مترجمان آموزش ندیده) بود، که نشان از تاثیر آموزش بر کیفیت ترجمه دارد. ضریب همبستگی بین وجود آموزش ترجمه و نمره های آزمون ترجمه 0.86 بود، که با توجه به نزدیکی به +1 از همبستگی معنادار بین آنها حکایت می کند. علاوه بر این، بررسی یک به یک نحوه ترجمه جملات آزمون در این دو گروه روشن ساخت که در تمامی موارد، ترجمه آموختگان، در مقایسه با ترجمه نیاموختگان، در برخورد با دام های نهفته در جملات آزمون عملکرد بهتری داشتند.

مقاله حاضر بر آنست الگویی واژگانی از تصریح در ترجمه متون ادبی ارایه دهد. پس از مروری اجمالی بر مفهوم تصریح در ترجمه و پیشینه آن در این حوزه و ارایه دسته بندی های پیشین، به معرفی و توضیح الگوی پیشنهادی خواهیم پرداخت که دربردارنده یازده نوع تصریح واژگانی است. مبنای تشخیص تصریح (explicitation) از افزایش(addition)  در این مقاله، بازیافتنی بودن موارد تصریح شده از متن مبدا بوده است و نمونه های ارایه شده از تصریح نیز از ترجمه فارسی-انگلیسی متون ادبی معاصر شامل شعر، نمایشنامه، و داستان به دست آمده است. امید است این مقاله دسته بندی جامع تری از تصریح در متون ادبی را نسبت به پژوهش های پیشین به دست دهد و علاوه بر یاری رساندن به مطالعات توصیفی ترجمه، در افزایش خودآگاهی مترجمان از راهبردهای مورد استفاده در ترجمه و انجام پژوهش های فرآیند-محور نیز مفید افتد.

از زمان اولین تحقیقات در حوزه ترجمه همزمان، EVS به عنوان یکی از متغیرهای حساس نسبت به عواملی همچون خصوصیات ساختاری زبان، سرعت بیان سخنران، بار مفهومی جملات و غیره به روشی مطمئن برای ارزیابی کیفیت ترجمه همزمان درآمده است. هدف این مقاله ارزیابی الگوهای EVS در فرایند ترجمه همزمان از فارسی به انگلیسی و بالعکس و تاثیر آنها بر روی کیفیت ترجمه است. در این تحقیق الگوهای EVS دو گروه از دانشجویان پیشرفته مترجمی بررسی شده است. یک گروه از دانشجویان ترجمه همزمان خود را از فارسی به انگلیسی و گروه دیگر از انگلیسی به فارسی ارایه دادند. پس از مقایسه تطبیقی فایل های صوتی سنکرون شده به کمک نرم افزار Sound Forge، الگوهای EVS مختلفی در ترجمه های دانشجویان شناسایی شد. ارزیابی کیفی ترجمه ها نشان داد که ساختار نامتقارن جملات دو زبان تاثیر تعیین کننده ای بر انتخاب نوع الگوی EVS داشته و این امر باعث انتخاب الگوهای بلندتر در ترجمه از فارسی به انگلیسی و در نتیجه اشتباهات بیشتری در این مسیر شده است.

هدف این تحقیق بررسی و مقایسه تکواژهای واژگانی فارسی در کتاب های ترجمه ای و غیرترجمه ای کودکان با فهرست واژگان پایه فارسی دانش آموزان ایرانی دوره ابتدایی است. برای تحقق این هدف، دو پیکره مشابه ترجمه ای و غیرترجمه ای کتاب های کودکان از پایگاه داده های زبان فارسی استخراج شد. این پیکره با فهرست واژگان پایه دانش آموزان ایرانی دوره ابتدایی مقایسه گردید. نتایج این تحقیق نشانگر نبود هم پوشانی کافی میان واژگان پایه فارسی دانش آموزان ایرانی در دوره ابتدایی و تکواژهای واژگانی به کار رفته در متون ترجمه ای و غیرترجمه ای موجود برای این گروه های سنی بود. از یافته های این تحقیق می توان به این نتیجه دست یافت که فهرست واژگان فارسی دانش آموزان ایرانی در دوره ابتدایی می تواند منبع مناسبی برای تالیف و ترجمه کتاب برای کودکان گروه های سنی الف، ب و ج باشد. البته به منابع جانبی دیگری نیز نیاز هست.

هدف این تحقیق دستیابی به پربسامدترین نوع تبدیل در ترجمه های انگلیسی قرآن کریم با استفاده از چارچوب وینی و داربلنه است. پیکره این جستار شامل پنج ترجمه انگلیسی قرآن (شاکر، غالی، یوسف علی، آربری و پیکتال) است که برای یافتن تبدیل های ترجمه ای مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که برای ارایه معادل هایی دقیق و وفادار به اصل، در ترجمه قرآن استفاده از تبدیل ضروری است. انواع مختلف تبدیل عبارتند از ساختاری، سبکی، معنایی و فرهنگی. اما پژوهش حاضر نشان داد که پربسامدترین تبدیل ها، تبدیل های ساختاری و معنایی هستند.