مطالعات ترجمه
سال:1389 | دوره:8 | شماره:31 |تعداد مقالات:16

وفاداری یا شفافیت، ترجمه امین یا ترجمه رسا و اصطلاحات دوگانه ای از این دست همواره در مباحث مربوط به ترجمه و نظریه های ترجمه مطرح بوده و هست. خواستگاه تمام این چالش ها را می توان در پذیرفتن یا نپذیرفتن تعدیل در ترجمه و نیز حدود و ثغور آن یافت. منظور از تعدیل، تغییر یا دستکاری در صورت زبان مبدا به هنگام قالب ریزی آن در زبان مقصد و با هدف انتقال بهتر پیام به مخاطب است. تحقیق حاضر تعدیلات گفتمانی و واژگانی و ارتباط آنها را با طرحواره هایی که مخاطبان ترجمه در ذهن دارند بررسی می کند و به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا می توان گفت هر نوع تعدیلی در ترجمه در راستان طرحواره های ذهنی اعمال می شود؟ منظور از طرحواره های ذهنی در این تحقیق ساختارهای بنیادی و انتزاعی موجود در نظام شناختی بشر است که یا بر مبنای تجارب فیزیکی و تعاملات جسمانی با محیط شکل می گیرند و یا نتیجه قراردادهای اجتماعی اند. طرحواره ها نقش عمده ای در درک و تعقل انسان و مفهوم سازی از پدیده ها دارند. نتایج تحقیق نشان داد که می توان گفت در یک سطح کلی تمامی تعدیل ها در ترجمه در راستای طرحواره های ذهنی اعمال می شوند.

ترجمه یک نوع دستکاری زبان به حساب می آید. برای بهتر متوجه شدن ماهیت ترجمه، ابتدا باید ماهیت زبان را به درستی فهمید چرا که ترجمه در نهایت تبدیل یک فرم زبانی به فرمی دیگر است. با توجه به این ادعا که درک مطلب پیش نیاز تولید متن است، و یک نمونه بارز و تخصصی آن ترجمه است، فهم دقیق فرایند درک کلام برای درک فرایند ترجمه از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنابراین، این مقاله بر آن است که ابتدا معنا و مفهوم و ماهیت زبان را به درستی تبیین نماید و سپس به بحث و بررسی عوامل تاثیرگذار در درک کلام می پردازد تا قدم اول در ترجمه که همان درک مطلب است، به طور مطلوب حاصل گردد، چه بدون آن هیچ ترجمه ای ممکن نخواهد بود. در اینجا بر رابطه بن متن و بافت تاکید ویژه ای صورت گرفته، زیرا همان طور که هاوس به درستی متذکر شده است، «مفهوم بافت کلام، ارتباط آن با متن و نقشی که در ترجمه ایفا می کند مورد توجه بسیار کمی قرار گرفته است.»

زبان فارسی از دیرباز مانند هر زبان زنده دیگر تحت تاثیر زبان های بیگانه بوده و هست. زبان و ادبیات رسانه های جمعی فارسی نیز از این تاثیر در امان نبوده اند. سوالی که مطرح می شود این است که این زبان چگونه شکل گرفته و به صورت امروز درآمده است؟ آیا زبان روزنامه نگاری نیز دچار تغییر و تحول می شود؟ آیا زبان روزنامه نگاری امروز با آنچه روزنامه نگاران چند دهه قبل به کار می بردند تفاوت دارد؟ جواب را باید در این جمله جست که در مسیر شکل گیری و تحول زبان روزنامه نگاری نقش ترجمه غیرقابل اغماض است. از آنجا که بخش اعظم رسالت رسانه های جمعی از جمله روزنامه انعکاس رخدادهای سیاسی است. تاثیرپذیری این رسانه از زبان های بیگانه در حوزه سیاست مشهودتر از سایر مقوله های خبری است. از سوی دیگر، واژگان مقوه غیرقابل انکار هر زبان است و برآیند این دو مقوله،رویکرد اصلی مقاله حاضر را تشکیل می دهد. این مقاله کوششی است برای بررسی آن دسته از واژگان سیاسی که رنگ و بوی ترجمه دارند. واژگان و اصطلاحاتی که در مقاله حاضر عنوان شده است، برگرفته از مقاله ها و اخبار سیاسی ترجمه شده از مطبوعات فرانسه و چاپ شده در روزنامه اطلاعات سال های 1341 تا 1344 می باشند.

امروزه اغلب متون دانشگاهی و علمی ابتدا به زبان انگلیسی نوشته می شوند و بنابراین دانشجویان در مطالعه منابع درسی و انجام پژوهش های خود به مهارت های مرتبط با این زبان نیاز دارند. هدف از پژوهش حاضر، مقایسه درک مطلب دانشجویان از متون اصلی انگلیسی برای اهداف دانشگاهی و ترجمه فارسی آنها بود. بدین منظور، 50 دانشجوی کارشناسی ارشد گرایش های مختلف مدیریت انتخاب شدند؛ 30 نفر از این دانشجویان به آزمون درک مطلب متون تخصصی به زبان انگلیسی پاسخ دادند؛ 20 دانشجوی دیگر نیز در همین آزمون برای ترجمه فارسی متون شرکت کردند. نتایج نشان داد که دانشجویان مفهوم اصلی متون انگلیسی را بهتر از مفهوم اصلی ترجمه فارسی آنها درک می کنند؛ اما این مساله در زمینه جزییات متون مصداق ندارد. بر طبق یافته ها، فرایند انتقال از زبان مبدا به زبان مقصد، عمدتا در یافتن معادل های کامل برای مفهوم اصلی متن مبدا مشکل ایجاد می کند و نه جزییات آن، چرا که مفهوم اصلی متن متشکل از گزاره هایی در سطح عالی است که معمولا در سطح متنی عمل می کنند.

اینکه آیا ترجمه یک نویسنده صاحب سبک می تواند تحت تاثیر سبک نویسندگی اش قرار گیرد مساله ای است که در این مقاله مورد کنکاش قرار می گیرد. برای این منظور سبک نوشتاری و ترجمه های دو تن از نویسندگان مترجمی که دارای سبک شخصی متمایز هستند (سیمین دانشور و احمد شاملو) برای راست آزمایی مساله تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است؛ از سیمین دانشور، رمان «سووشون» و ترجمه رمان «داغ ننگ» از احمد شاملو چند داستان از مجموعه «درهال و دیوار بزرگ چین» و ترجمه «شازده کوچولو». یافته های این تحقیق نشانگر آن است که نویسنده مترجم، سبک نویسندگی اش را به ترجمه هایش نیز منتقل می کند.

ترجمه طنز یکی از پیچیده ترین انواع ترجمه است، زیرا مترجم باید عوامل متعددی را که در ترجمه طنز تاثیرگذار هستند در نظر بگیرد. این مقاله به بررسی راهبردهایی می پردازد که مترجمان در ترجمه طنز از آنها استفاده کرده اند. بدین منظور، دو کتاب طنز انگلیسی و ترجمه فارسی آنها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که پرکاربردترین راهبردها در ترجمه طنز به ترتیب ترجمه طنز متن مبدا به صورت طنز در متن مقصد و حذف طنز متن مبدا در متن مقصد هستند. همچنین نتایج حاکی از آن بود که کم بسامدترین راهبردها تکنیک های ویرایشی و ترجمه تحت الفظی طنز متن مبدا در متن مقصد هستند.

در این مقاله به روش های اصلی ترجمه معانی افعال زبان روسی با پیشوند “PO-“ به زبان فارسی می پردازیم. مشکلات مختلف دانشجویان فارسی زبان به هنگام آموزش زبان روسی در ترجمه و توضیح معانی مختلف پیشند فعلی “PO-“، دلیل اصلی بررسی و تحلیل معانی اصلی این پیشوند است. این مشکلات ناشی از آن است که هنگام پیوستن پیشوند “PO-“ به بن فعل، پیوسته یک معنی خاص حاصل نمی شود و یک پیشوند می تواند معانی مختلف و متشابهی را بیان کند.از آنجا که تعداد پیشوندهای فعلی در زبان فارسی بسیار اندک است و پیشوندها قادر به بیان مفاهیم دستوری نیستند، مفاهیم لغوی و دستوری پیشوند فعلی “PO-“ با روش های دیگر به زبان فارسی ترجمه می شود. این نکته درخور اهمیت است که وقتی پیشوند “PO-“ به فعل روسی می پیوندد، فعل روسی همزمان می تواند معانی متعددی را بیان کند. اما به دلیل ساختار خاص زبان فارسی افعال این زبان به جز در موارد نادر، چنین قابلیتی را ندارند. 

در مقاله حاضر موراد مختلف سانسور در فیلم های دوبله شده در نسخه های اصلی سری فیلم های « پدر خوانده » (انگلیسی) و نسخه دوبله شده آن (به فارسی) بررسی شده تا به هنجارهایی دست یابیم که بر اساس آن سانسور اعمال شده است.در این مقاله محقق با بهره گیر از مدل «اون زهر» در نظریه نظام چندگانه، مطالعات توصیفی ترجمه «توری» را به کاربرده تا پاسخی برای سه سوال ذیل بیابد:رایج ترین شکل سانسور در فیلم های که در ایران دوبله شده اند چیست؟ آیا قوانین حاکم بر جامعه تعیین کننده آن هستند؟-عوامل تعیین کننده در اعمال سانسور چیست؟ آیا این عوامل برخاسته از ایدئولوژی خاصی هستند؟آیا در اثر اعمال سانسور اخلالی در پیام فیلم ایجاد می شود؟ در صورت درستی این فرضیه، تا چه اندازه این تغییرات در پیام رسانی متن خلل وارد می کنند؟