مطالعات ترجمه
سال:1389 | دوره:8 | شماره:30 |تعداد مقالات:18

این مقاله اشارتگرهای شخصی را به منزله شاخص های زاویه دید در سه ترجمه رمان به سوی فانوس دریایی بررسی می کند. ابتدا، مباحث نظری اشارتگرها در گفتمان ادبی و سپس، پیشینه مرتبط با بحث مرور می شود. در واقع، اشارتگرها که ابزار تعیین زاویه دید فضایی-زمانی متون روایی اند و ارتباط گفتارها را با نقطه نظر گوینده مشخص می کنند، نشان می دهند آیا پرسپکتیو راوی یا شخصیت در داستان لحاظ شده است یا خیر. آنگاه، بحث ترجمه اشارتگرها در سه ترجمه فارسی رمان به سوی فانوس دریایی بررسی شده و نمونه های انتخابی سه ترجمه در قالب دو گفتمان غالب غیر مستقیم و غیر مستقیم آزاد بررسی تطبیقی می شوند. در مجموع، حسینی عمده گفتمان های غیر مستقیم و غیر مستقیم آزاد را که دونوازی صدای راوی و اشخاص است، به صورت مستقیم (نزدیک به %80) و دو مترجم دیگر به همان ترتیب متن اصلی ترجمه کرده اند.

EVS که یکی از جنبه های زمانی ترجمه همزمان است و متغیری است کاملا حساس نسبت به عوامل زبان مبدا، اغلب به عنوان معیاری معتبر برای ارزیابی فرایندهای ذهنی مترجم و کیفیت ترجمه تلقی می شود. تحقیق حاضر بر آن است که الگوهای زمانی و ساختاری EVS را، که توسط مترجمی حرفه ای هنگام ترجمه همزمان از فارسی به انگلیسی به کار گرفته شده، شناسایی کند و سپس آنها را مورد ارزیابی راهبردی قرار دهد. پس از جمع آوری داده ها، شامل یک سخنرانی و ترجمه هزمان آن به طور زنده در یک کنفرانس بین المللی با استفاده از نرم افزار Sound Forge، بررسی مقایسه ای بر روی فایل های صوتی زبان مبدا و مقصد به منظور شناسایی الگوهای مختلف EVS استفاده شده توسط مترجم صورت گرفت. پس از شناسایی الگوهای EVS، یک ارزیابی بین متنی به منظور شناسایی انواع راهبردهای تنظیم EVS انجام شد. نتایج به دست آمده از ارزیابی ساختاری EVS نظریات گلدمن ایزلر را مبنی بر اینکه فعل زبان مبدا از عوامل اصلی در انتقال مفهوم و نقطه شروعی مطمئن برای ارایه ترجمه می باشد تایید می کند، اما در این میان الگوهای EVS دیگری همچون NP، NP+PP، NP+NP نیز به عنوان عناصر ساختاری آغازگر مورد شناسایی قرار گرفت و معلوم گردید مترجم همزمان در مواجه با ساختار فعل انتهایی زبان فارسی همیشه از الگوهای EVS بلند تبعیت نمی کند، بلکه با استفاده از یک سری راهبردهای تنظیم EVS به منظور اجتناب از اشباع ذهنی ناگهانی و ارایه یک ترجمه موفق از الگوهای کوتاه و مناسب فاقد VP نیز بهره می گیرد. از جنبه آموزشی پیشنهاد می گردد راهبردهای تنظیم EVS شناسایی شده در این تحقیق همچون پرش (skipping)، پالایش (filtering)، تعمیم (generalization)، وقفه (stalling)، تقطیع (chunking) و پیش بینی (anticipation) در برنامه تربیت مترجم همزمان گنجانده شود.

آرایش واژه های اصلی هر زبان از پایدارترین عناصر شکل دهنده ساختار آن زبان به حساب می آید. برخی از مترجمین قرآن کریم با این تصور که آرایش واژه ها رسالت مهمی در انتقال معنا دارند و دخل و تصرف در آن موجب تحریف کلام الهی می شود. سعی در حفظ آرایش واژه ها در ترجمه خود به زبان مقصد نموده اند. در این جستار ضمن تبیین قابل ترجمه بودن آرایش واژگانی زبان وحی به بررسی آن در تعداد قابل توجهی از ترجمه های فارسی و انگلیسی قرآن کریم پرداخته شده است.این پژوهش، با بررسی بیش از 50 ترجمه فارسی و 10 ترجمه انگلیسی قرآن کریم، نشان می دهد که در بیشتر ترجمه های فارسی آرایش واژگانی زبان مقصد حفظ شده است. در این پژوهش استدلال شده است که برخی از ویژگی های زبان فارسی از جمله ضمیرانداز بودن فارسی، قلب نحوی و مبتداسازی که تا حدودی آرایش واژگان را در این زبان شناور ساخته است در آزادی عمل مترجمین در حفظ آرایش واژگانی زبان مبدا موثر است. این پژوهش همچنین نشان می دهد آنجا که استفاده از الگوی نشاندار می تواند ترجمه را به آرایش زبان مبدا نزدیک تر نگاه دارد مترجمین ترجیح می دهند از الگوی نشاندار استفاده کنند.در خصوص ترجمه های انگلیسی، این پژوهش نشان می دهد که به دلیل مقاومتی که زبان انگلیسی در برابر تغییر در آرایش واژگان اصلی نسبت به زبان هایی چون فارسی از خود نشان می دهد، مترجمین تقریبا آرایش واژگانی زبان مبدا (عربی) را به زبان مقصد (انگلیسی) برگردانده اند.

اگر ترجمه ای صورت نمی گرفت، سبک خاص نویسندگان در مرزهای کشور آنها محبوس می ماند و هرگز فراتر نمی رفت. بنابراین مترجمان نقش مهمی در جهت شناساندن سبک و شیوه نوشتاری نویسندگان در سطح جهان دارند. در این مقاله سعی شده است بر اساس مفهوم بسندگی و مقبولیت ترجمه که توسط گیدئون توری معرفی شده است. اهمیت نقش مترجم در انتقال سبک نویسنده مشخص شود. برای این منظور، کتاب به سوی فانوس دریایی، اثر ویرجینیا وولف، به همراه دو ترجمه فارسی آن، برگردان صالح حسینی و سیلویا بجانیان، مورد بررسی قرار گرفته است. در این اثر سبک وولف با نام گفتمان غیرمستقیم آزاد مورد مطالعه قرار گرفته تا مشخص شود مترجمان در انتقال این سبک به زبان فارسی چه روندی در پیش گرفته اند. بررسی ترجمه ها نشان داد که صالح حسینی با تکیه بر متن مبدا و تولید ترجمه ای بسنده نسبت به سبک وولف آگاه تر و در انتقال آن موفق تر از سیلویا بجانیان بوده است. بجانیان با تکیه بر متن مقصد و اصل مقبولیت توری، متن مبدا را غرابت زدایی کرده است.

نقش بازخورد در تغییر رفتار و یادگیری یکی از مهم ترین اصول در نظریه آشوب و نظریه سایبرنتیک است. بازخورد حاصل از محیط می تواند به صورت مثبت یا منفی باعث کاهش و یا افزایش یادگیری شود. بر مبنای نظریه اسناد نیز افراد شکست های خود را در یادگیری به چهار مقوله «توانایی»، «تلاش»، «دشواری موضوع» و «شانس» نسبت می دهند. معلم به عنوان یکی از ارکان محوری در یادگیری نقش بسزایی در رشد توانمندی و یادگیری افراد ایفا می کند و لذا بازخورد اظهارنظرهای آموزشی او به عنوان یکی از عوامل دخیل در رفتار فراگیران، می تواند مورد واکاوی قرار گیرد. در این مقاله نویسندگان در گزارشی از یک پژوهش میان رشته ای و مبتنی بر سه نظریه آشوب، سایبرنتیک و اسناد، نتیجه واکاوی رابطه میان اظهارنظرها و بازخوردهای آموزشی معلمان ترجمه بر ترجمه دانشجویان را ارایه می دهند و نتایج حاصل از آن را در قالب پیشنهادهایی برای ارتقای آموزش ترجمه مطرح می کنند.

ونوتی (1995) بومی سازی را در ترجمه به عنوان «جایگزینی تفاوت های زبانی و فرهنگی متن خارجی با متنی قابل فهم برای خواننده زبان مقصد»، و بیگانه سازی را به عنوان «ترجمه ای که تفاوت های زبانی و فرهنگی متن را از طریق ایجاد اختلال در کدهای فرهنگی مرسوم در زبان مقصد برجسته می سازد» تعریف می کند.تحقیق حاضر بر آن است که دو ترجمه آلیس در سرزمین عجایب را مورد کنکاش قرار دهد تا از طریق مقایسه فراوانی راه کارهای بومی سازی و بیگانه سازی به کار گرفته شده توسط دو مترجم، پیرزاد و سلیمانی، رابطه میان بومی سازی و میزان درک مطلب کودکان را مشخص سازد.گروهی از آزمودنی ها ترجمه پیرزاد را که بیشتر به سوی بومی سازی تمایل دارد و گروهی دیگر ترجمه سلیمانی را که بیشتر در راستای بیگانه سازی است، مطالعه نمودند. پس از اجرای آزمون درک مطلب و تجزیه و تحلیل داده ها از طریق آزمون T، مشخص گردید گروهی که ترجمه پیرزاد را مطالعه کرده اند نمرات بهتری در آزمون درک مطلب کسب نمودند و همچنین رابطه معناداری در سطح 0.01 بین بومی سازی ترجمه و نمرات درک مطلب کودکان مشاهده شد.

هدف این مقاله اعمال مدل پیشنهادی ماندی (2002) بر یکی از طنز نوشته های دهخدا و ترجمه انگلیسی آن به قلم ادوارد براون است. در این بررسی برآنیم که ببینیم تغییر بیان در سطح کلان چه تاثیری بر متن ترجمه شده داشته و چگونه می توان متن ترجمه شده را با استفاده از مفهوم بازنویسی لفوور تفسیر کرد. برای دستیابی به این هدف، نخست دیدگاه ماندی درباره تغییر بیان، دیدگاه لفوور درباره بازنویسی و نیز دیدگاه لمبرت و هندریک وان گورپ در خصوص سطح کلان متن را معرفی می کنیم؛ سپس در چارچوب نظریه ماندی، متن اصلی و ترجمه انگلیسی آن را از دیدگاه جامعه شناختی-فرهنگی و نیز از منظر سه نقشی که هالیدی برای جمله قائل است بررسی می نماییم. در پایان، متن ترجمه شده را با توجه به دیدگاه لفوور درباره تفسیر بیان مورد تحلیل قرار می دهیم.

همایندها در حقیقت با هم آمدن منظم واژگان هستند. آشنایی مترجمان با همایندهای قرآنی نظیر «صراط مستقیم» و «یوم الدین» برای مترجمان قرآن کریم ضروری است. در این مقاله نه ترجمه مشهور قرآن کریم در ارتباط با همایندهای معنایی موردیاب و تحلیل می شوند. تحلیل محتوایی این همایندها نشان دهنده مفاهیم اصلی همایندهای معنایی است که همراه با نمونه های از آنها ارایه می گردد. نتایج این پژوهش نشان دهنده این است که وجود برخی از عناصر جدید معنایی در متون می تواند همایندهایی نامانوس ایجاد کند. بنابراین در صورتی که همایندهای معنایی در قرآن به صورت تحت اللفظی ترجمه شوند، این همایندهای نامانوس در ترجمه ها بروز می یابند. همایندهای معنایی خود نیز می توانند واحد ترجمه باشند.در این پژوهش ابتدا مفهوم همایندها و نقش آنها در قرآن بررسی و سپس طبقه بندی پنج نوع همایند معنایی ارایه می گردد که در ذیل هر یک از این انواع، اطلاعات آماری آنها در جدول های مربوط به ترتیب بیان خواهند شد.

امروزه ترجمه نقش مهمی در تعاملات انسانی ایفا می کند. به باور بسیاری از ترجمه پژوهان، مترجم سفیر فرهنگی و ترجمه، گذار میان فرهنگ هاست. افکار، دیدگاه ها و آرا فلسفی از طریق ترجمه به دیگر زبان ها راه می یابند. در کشورهای نظیر ایران، نیاز مبرمی به انتقال دانش و فرهنگ سایر ملل احساس می شود. این انتقال دانش به لطف وجود مترجمان مجرب امکان پذیر می گردد؛ مترجمانی که تحصیلات دانشگاهی را گذرانده و دانش و تخصص لازم را اندوخته باشند. با وجود این، بسیاری از ترجمه هایی که افراد به اصطلاح مترجم به دست می دهند کیفیت بسیار پایینی دارند. به رغم وجود این کمبودها و کاستی ها، تاکنون هیچ پژوهش مدونی برای بررسی برنامه های درسی و دوره های آموزشی مترجمی زبان انگلیسی در دانشگاه های ایران صورت نگرفته است. در این نوشتار، وضعیت فعلی آموزش ترجمه در دانشگاه های ایران را از این ابعاد مورد بررسی قرار خواهیم داد، چند و چون آموزش ترجمه در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی، نقطه ضعف های عمده شیوه های آموزشی کنونی و لزوم بازنگری در نظام آموزش ترجمه در دانشگاه های ایران، گذشته از این، در این نوشتار کوشیده ایم تا راهکارهایی برای اصلاح نظام ناکارآمد آموزش ترجمه در دانشگاه های ایران به دست دهیم. داده های ارایه شده در این نوشتار مبتنی بر مصاحبه ها و مشاهداتی است که در دانشگاه های فردوسی مشهد، امام رضا (ع) و شیخ بهایی اصفهان صورت گرفته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که برنامه های درسی و دوره های آموزشی مترجمی زبان انگلیسی در دانشگاه های ایران می باید مورد بازنگری واقع شود.