پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1391 | دوره:9 | شماره:35 |تعداد مقالات:14

آموزش در خانه عبارت است از آموزش کودکان در محیط خانه و توسط خود والدین. در این روش آموزشی، برنامه های درسی و روش های آموزشی توسط خود والدین و کودک مشخص می شود. پژوهش حاضر، با هدف بررسی دلایل گرایش به آموزش در خانه انجام گرفت. رویکرد این پژوهش کیفی بود که در آن 9 خانواده در شهر تهران بر اساس نمونه گیری هدفمند و به صورت «روش گلوله برفی» انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات از روش های مصاحبه نیمه ساختار یافته و «خود شرح حال نویسی» استفاده شد. روش تجزیه و تحلیل یافته ها، تحلیل محتوای متن مصاحبه و اتوبیوگرافی بوده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است عامل اقتصادی به عنوان عامل موثر در گرایش به آموزش در خانه چندان مورد توجه والدین نبوده است. پیرامون عوامل فرهنگی اجتماعی به جو رقابتی مدارس، خالی بودن جای آموزش های اخلاقی و ارزش های انسانی در برنامه های درسی مدارس و تجربیات آموزشی والدین و احساس مسوولیت والدین اشاره شده است. در مورد عوامل آموزشی و پداگوژیکی گرایش به آموزش در خانه، نارضایتی از برنامه های درسی، روش های آموزشی در مدارس و استقلال در یادگیری، توجه به علایق و نیازهای کودک، پویایی روش و فرصت آموزش متقابل در آموزش در خانه بیان شد. تمرکزگرایی و سیاست زدگی آموزشی نیز نیز به عنوان خط مشی های سیاسی موثر در آموزش در خانه ذکر گردید.

پژوهش حاضر با هدف شناخت فعالیت های فرهنگی دوره متوسطه از حیث تاثیرگذاری بر شکل گیری و تقویت هویت ملی و مذهبی نوجوانان انجام گرفت. بدین منظور، با بهره گیری از روش توصیفی و تکنیک تحلیل محتوا، برنامه های مصوب فرهنگی و مذهبی دوره متوسطه در سال تحصیلی 1390 مرتبط با نمادهای هویت ملی و مذهبی تجزیه و تحلیل شد. جامعه مورد مطالعه، کلیه برنامه های فرهنگی مصوب معاونت پرورشی وزارت آموزش و پرورش را در بر می گیرد. پژوهشگر در این پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند دفتر فضا سازی قرآنی و دفتر فرهنگی هنری را به دلیل احتمال بیشتر برنامه های فرهنگی جهت تحلیل انتخاب نمود. ابزار گردآوری داده ها کلیه اسناد و مدارک مربوط به برنامه های فرهنگی دوره متوسطه در دو دفتر مزبور است. نتایج پژوهش نشان می دهد که این برنامه ها با هدف هویت بخشی به نسل نوجوان به نمادهای هویت ملی و مذهبی توجه می نماید. اما این توجه متوازن و متعادل نیست. در حیطه مولفه های ملی، نمادهای دفاع از سرزمین، پرچم، سرود ملی و شعر و ادب بیشترین توجه را به دست آورده است. برنامه های مربوط به جشن های ملی نیز محدود به دهه فجر و سالروز آزادسازی خرمشهر شده است. همچنین میزان توجه به نمادهای آثار و بناهای تاریخی، لباس ایرانی محدود و مقطعی است. در حیطه مولفه های مذهبی، نمادهای هویت دینی که انعکاس دهنده ارزش های دینی در یک جامعه مذهبی است، جلوه و برجستگی بیشتری در مقایسه با نمادهای هویت ملی در این برنامه ها داشت. برنامه های فرهنگی دوره متوسطه بیشترین توجه را به کتاب آسمانی (قرآن مجید)، مناسک مذهبی واجب، ایثار و شهادت نشان دادند. در مجموع، داده ها بیانگر توجه بیشتر برنامه های فرهنگی به ارزش های مذهبی در مقایسه با ارزش های ملی است.

پژوهش حاضر با روش تحقیق آمیخته از تحلیل اسنادی و پیمایش به دنبال شناسایی راهکارهای عملی تحقق نظام مصوب برنامه ریزی درسی غیر متمرکز از دید جامعه آماری شامل، اعضای هیات علمی رشته علوم تربیتی دانشگاه های دارای هیات ممیزه شهر تهران در سال تحصیلی 89-88 بوده است. از میان 134 نفر اعضای هیات علمی دانشگاه های الزهرا، بهشتی، تهران، تربیت معلم، تربیت مدرس و علامه طباطبایی با استفاده از جدول کرجسی و مورگان 101 نفر نمونه آماری عضو هیات علمی با روش طبقه ای متناسب با حجم و تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه محقق ساخته بود و در تحلیل داده های حاصل نیز طی برنامه spss از انواع آزمون های شاخص های توصیفی (میانگین، انحراف معیار و انواع جداول) و استنباطی (آزمون تی تک متغیره»، آزمون تی دو گروه مستقل»، آزمون F تحلیل واریانس یک راهه» و آزمون های تعقیبی مربوطه) استفاده شده است. روایی ابزار از دید متخصصان و پایایی آن نیز حسب آلفای کرونباخ با ضریب 0.91 تامین شده است. نتایج نشان داد که وجود فرهنگ برنامه ریزی درسی استاد محور، توانمندی تخصصی برنامه ریزی درسی در اعضای هیات علمی، انگیزش شخصی اساتید، برقراری ساز و کار تامین مالی و اعتباری متناسب دانشگاهی، ایجاد ساختار تشکیلاتی متناسب دانشگاهی، وجود نظام آموزش، هدایت و حمایت تخصصی دانشگاهی، ایجاد ساز و کار قانونی متناسب و نیز وجود باور باطنی عضو هیات علمی به اهمیت برنامه ریزی درسی استاد محور عمده ترین راهکارهای عملی تحقق نظام مصوب برنامه ریزی درسی غیر متمرکز دانشگاهی خواهد بود. در هر یک از راهکارهای فوق، حسب متغیرهای تعدیل کننده اعضای هیات علمی، تفاوت معنادار طی تحلیل استنباطی حاصل شده است.

هدف این پژوهش، بررسی میزان شناخت و به کارگیری الگوهای نوین تدریس در میان استادان گروه علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان و روش آن توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش کلیه اساتید گروه علوم انسانی به تعداد 140 نفر است که 96 نفر از طریق نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده اند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته حاوی 35 گویه مطابق با مقیاس لیکرت در دو زمینه شناخت و کاربرد تنظیم شده و پایایی پرسشنامه بر اساس ضریب آلفای کرونباخ در حیطه شناخت 0.80 و در حیطه کاربرد 0.84 به دست آمده است. داده ها با استفاده از آمار توصیفی (درصد، فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون T تک متغیره، T مستقل، تحلیل واریانس) در دو سطح شناخت و کاربرد تحلیل شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که استادان، علاوه بر اینکه الگوهای نوین تدریس را بیش از حد متوسط می شناسند، آنها را بیش از حد متوسط در فرایند تدریس به کار می گیرند. همچنین بین نظرات اساتید گروه علوم انسانی در شناخت و به کارگیری این الگوها با توجه به ویژگی های جمعیت شناختی (سابقه خدمت، مدرک تحصیلی) تفاوت معنادار وجود داشته، اما بر حسب (دانشکده محل خدمت و رشته تحصیلی) تفاوت معنادار نبوده است.

هدف اصلی این پژوهش بررسی نقش آموزش از دور بر توسعه منابع انسانی دانشجویان دکتری دانشگاه پیام نور است. این تحقیق از نوع همبستگی است و به صورت توصیفی - پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری آن شامل 1082 نفر از دانشجویان دکتری پیام نور بود که با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی و فرمول کوکرال 136 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. شیوه جمع آوری اطلاعات نیز، پرسشنامه بود که ضریب آلفای کرونباخ برای پرسشنامه آموزش از دور 0.927 و برای پرسشنامه توسعه منابع انسانی0.901  به دست آمد. نتیجه تحقیق نشان داد که بین مولفه های آموزش از دور و توسعه منابع انسانی در سطح الفای 0.01 ضریب همبستگی r=0.841 به دست آمد که حاکی از رابطه مثبت و معنادار میان آنهاست. نتیجه نهایی لیزرل نیز نمایان ساخت که آموزش از دور بر توسعه دانش، نگرش، مهارت و رفتار دانشجویان به عنوان مولفه های توسعه منابع انسانی در دانشگاه پیام نور تاثیرگذار است. زیرا نسبت خی دو به درجه آزادی 1.23 کوچک تر از 3، میزان RMSEA 0.0033 کوچک تر از سطح استاندارد0.01 ، میزان P-value 0.321 بزرگ تر از سطح استاندارد 0.05، میزان GFI 0.97 و AGFI 0.93 بزرگ تر از 0.90 به دست آمد که نشان از برازش خوب مدل و بیان کننده رابطه علی بین آموزش از دور و توسعه منابع انسانی است.

این مطالعه با هدف بررسی تاثیر محیط سواد خانه، نگرش مثبت والدین به خواندن و تعاملات خواندن کودک در محیط خانه و مدرسه بر نگرش مثبت کودک به خواندن دانش آموزان پایه های چهارم و پنجم ابتدایی انجام گرفت. بدین منظور، روش تحقیق همبستگی مورد استفاده قرار گرفت و دادهای مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه ابعاد خواندن چیو و کو (2005) از 352 نفر از دانش آموزان پایه های چهارم و پنجم شهرستان رفسنجان، با روش نمونه گیری خوشه ای جمع آوری و با استفاده از روش تحلیل مسیر تحلیل شد. نتایج نشان داد که اثر مستقیم رفتار هدفمند خواندن والدین و وضعیت اجتماعی - اقتصادی والدین بر نگرش مثبت والدین به خواندن مثبت و معنادار بود. اثر نگرش مثبت والدین به خواندن بر نگرش مثبت کودک به خواندن و تعاملات خواندن در محیط خانه معنادار اما بر تعاملات خواندن در محیط مدرسه معنادار نبود. همچنین نتایج بیان کرد که تعاملات خواندن در محیط خانه و مدرسه اثر معناداری بر ایجاد نگرش مثبت خواندن در کودکان داشت و اثر تعاملات خواندن در محیط خانه قوی تر بود. نتایج دیگری نشان داد که نگرش مثبت مادر به خواندن، نقش مهمتری در افزایش تعاملات خواندن و ایجاد نگرش مثبت به خواندن در کودکان در محیط خانه، نسبت به نگرش پدر دارد.

پژوهش حاضر درصدد ارزیابی محتوای کتاب علوم تجربی پایه پنجم ابتدایی بر مبنای دیدگاه حل مساله دیویی است. ملاک تحلیل محتوا، مراحل حل مساله از دیدگاه دیویی و مهارت های ضروری آن است. تحلیل رویکرد عمومی کتاب به حل مساله با استفاده از تکنیک ویلیام رومی و مطالعه رویکرد کتاب به مراحل و مهارت های ضروری حل مساله مطابق دیدگاه دیویی، به وسیله دو چک لیست مراحل حل مساله و مهارت های ضروری حل مساله با پایایی 87.5 درصد انجام شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که در کتاب نسبت به حل مساله، مراحل و مهارت های آن کم توجهی شده است، در سازمان دهی محتوا، تنها 3 درس از 11 درس کتاب چارچوب ارائه محتوا، و فعالیت های آن با مراحل حل مساله انطباق دارد. لذا زمینه ساز تدریس به شیوه حل مساله نیست. مهارت های ضروری حل مساله نیز که در 10 مولفه مهارت های مشاهده، طبقه بندی، اندازه گیری، کاربرد ابزار، جمع آوری اطلاعات، فرضیه سازی و پیش بینی، تفسیر یافته ها و نتیجه گیری، تشخیص متغیر ها، برقراری ارتباط، ارزیابی و طراحی تحقیق طبقه بندی شده، موردکم توجهی است و به طور یکنواخت نیز به کار گرفته نشده اند و تفاوت آنها طیفی از  0تا 37 فراوانی را شامل می شود. بیشترین توجه به مهارت تفسیر، استنباط و نتیجه گیری و کمترین توجه نسبت به مهارت های تشخیص متغیرها و ارزیابی است. سایر مهارت ها نیز با فراوانی نامتوازن و نامتعادل میان این دو حیطه پراکنده هستند.

این پژوهش با هدف تعیین رابطه شیوه های یادگیری کلب، صفات شخصیتی و عملکرد تحصیلی در دانشجویان اجرا شد. پژوهش از نوع همبستگی و جامعه آماری پژوهش شامل 3145 نفر از دانشجویان دانشگاه رازی کرمانشاه بود که از میان آنها 320 نفر از رشته های مختلف (196 دختر و 124 پسر) با استفاده از جدول حجم نمونه کرجسی و مورگان و به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند. ابزارهای سنجش شامل فرم کوتاه پرسشنامه شخصیتی نئو و سیاهه سبک های یادگیری کلب بود. برای سنجش عملکرد تحصیلی میانگین نمرات دانشجویان مورد استفاده قرار گرفت. داده ها از طریق ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چند گانه (شیوه گام به گام) مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین شیوه های یادگیری و صفات شخصیتی دانشجویان با عملکرد تحصیلی آنها رابطه معنادار وجود دارد و هر یک از شیوه های یادگیری دانشجویان با برخی از صفات شخصیتی آنها رابطه دارد. نتایج تحلیل رگرسیون گام به گام نمایان ساخت که صفات شخصیتی روان نژندی و وظیفه شناسی، و شیوه های یادگیری مفهوم سازی انتزاعی و آزمایشگری فعال با عملکرد تحصیلی دارای رابطه چند گانه معنادار هستند و این متغیرها بهترین متغیرهای پیش بین برای عملکرد تحصیلی دانشجویان بودند که در مجموع توانستند 28 درصد از واریانس عملکرد تحصیلی را تبیین کنند. در این مقاله ضمن ارائه نتایج، پیرامون کاربردها و محدودیت های آن نیز گفتگو شده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی میزان آمادگی استادان به منظور استفاده از آموزش الکترونیکی در فرآیند یاددهی - یادگیری با روش توصیفی پیمایشی (زمینه یابی) در سال 1389 انجام شد. جامعه آماری از 140 نفر از اساتید عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور استان مازندران تشکیل شده است که از این جامعه تعداد 103 نفر با استفاده از جدول کرجسی مورگان به صورت تصادفی به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته مورد استفاده قرار گرفت. به منظور تعیین روایی از قضاوت استادان این رشته استفاده شد و میزان پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ معادل0.80  حاصل گشت. تجزیه و تحلیل داده ها با آمار توصیفی و استنباطی (آزمون های T، واریانس یک طرفه) انجام گرفت. نتایج حاصل نشان داد که میزان استفاده از محیط های آموزش الکترونیکی توسط اساتید و میزان دانش آنها برای کار با این محیط ها و میزان دسترسی شان به این محیط متوسط، میزان مهارت آنان برای کار با این محیط پایین و میزان اعتقاد و نگرش شان به اثربخشی برد آموزش الکترونیکی در فرآیند یاددهی - یادگیری بالاست.

این پژوهش با هدف بررسی میزان توجه به ویژگی های شهروند جهانی (Global citizenship) در برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی کشورایران انجام گرفته است. در این پژوهش از روش توصیفی جهت مشخص نمودن مولفه ها و ویژگی های شهروند جهانی و از روش تحلیل محتوا به منظور بررسی و تحلیل برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی استفاده شده است. جامعه آماری آن در بخش تحلیل محتوا برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی کشور بود که از این جامعه، برنامه درسی مطالعات اجتماعی پایه های چهارم و پنجم ابتدایی به روش هدفمند انتخاب شده است. ابزار جمع آوری اطلاعات، سیاهه تحلیل اهداف، سیاهه تحلیل محتوای کتب درسی، سیاهه تحلیل محتوای کتاب راهنمای معلم و سیاهه تحلیل تصاویر بود که پس از مطالعه مبانی نظری و بسترهای قانونی، طرح پیشنهادی تهیه و تدوین شد و روایی آن توسط متخصصان علوم تربیتی و کارشناسان مربوطه تعیین گردید. واحد تحلیل جملات مندرج در متن کتب درسی، متن اهداف، متن کتاب راهنمای معلم و نیز تصاویر مندرج در کتب درسی بوده است. در بخش تحلیل محتوا مهمترین یافته ها بیانگر آن است که در مجموع در برنامه درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدایی در بعد شناختی به میزان 10.20 درصد، بعد عملکردی به میزان 6.10 درصد و بعد نگرشی به میزان 3.15 درصد به ویژگی های شهروند جهانی توجه شده است که این موضوع بیانگر کم توجهی به این مولفه ها است. در بخش تصاویر نیز به میزان  30درصد به مولفه ها و ویژگی های شهروند جهانی توجه شده است.

پژوهش حاضر با هدف نیازسنجی برنامه درسی دوره پیش دبستانی تحت نظر وزارت آموزش و پرورش از دیدگاه مدیران و مربیان شهر اصفهان در سال تحصیلی 89-88 انجام گرفت. روش تحقیق توصیفی - پیمایشی و جامعه آماری، کلیه مدیران و مربیان مراکز پیش دبستانی شهر اصفهان که به تعداد 37 نفر مدیر و 506 نفر مربی بودند را شامل می شد، از این تعداد با روش نمونه گیری خوشه ای 140 نفر مربی و با استفاده از سرشماری 37 نفر مدیر انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات این پژوهش پرسشنامه محقق ساخته با 6 سوال اصلی و 36 گویه بر اساس طیف لیکرت بود. پایایی آن بر اساس ضریب آلفای کرونباخ 0.92 برآورد گردید. روایی پرسشنامه محتوایی بود که توسط چند تن از اساتید دانشگاه مورد تایید قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده های پژوهش با بهره گیری از نرم افزار 16 spss در دو سطح آمار توصیفی (درصد، فراوانی، میانگین، انحراف معیار) و استنباطی (t تک متغیره، آزمون فریدمن و آزمون تحلیل واریانس) انجام گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که نیاز برنامه درسی دوره پیش دبستانی به ترتیب اولویت، بهداشت و ایمنی با میانگین 4.59، مهارت های زبانی با میانگین 4.55، فرهنگ شهروندی با میانگین 4.42، هنر و خلاقیت با میانگین 4.09، تربیت بدنی و جسمی با میانگین 4.06 و آموزش دینی و مذهبی با میانگین 3.87، بیش از سطح متوسط بودند. آزمون فریدمن در سطح p>0.05 معنادار و t مشاهده شده از مقدار بحرانی جدول در سطح خطای 5 درصد بزرگتر بود. لذا میزان نیاز به برنامه درسی از دید مدیران و مربیان بیش از سطح متوسط بود.

هدف کلی این پژوهش بررسی صلاحیت ها و مهارت های مورد نیاز آموزشگران هنرستان های کشاورزی است. این مطالعه توصیفی - پیمایشی، با استفاده از روش دلفی انجام گرفته است. جامعه آماری مطالعه را آموزشگران شاغل در هنرستان های کشاورزی مهرگان، قصر شیرین، بیستون، روانسر، سنقر و اسلام آباد، استان کرمانشاه تشکیل دادند. با توجه به ماهیت روش دلفی و با بهره گیری از روش نمونه گیری هدفمند و زنجیره ای، تعداد 22 نفر از آموزشگران خبره و با تجربه به عنوان نمونه انتخاب شدند. فرآیند اجرای روش دلفی در سه مرحله سازماندهی شد. ابزار اصلی گردآوری داده ها پرسشنامه نیمه ساختارمند و ساختارمند بود. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که در مجموع، 40 صلاحیت و مهارت مورد نیاز آموزشگران هنرستان های کشاورزی است که داشتن تجربه و مهارت عملی در زمینه کشاورزی، برخورداری از علم و دانش کشاورزی، قدرت بیان مناسب، استفاده از رهیافت های عملی و کاربردی در تدریس و داشتن روحیه کارآفرینی و انتقال آن به فراگیران، از مهمترین آنها به شمار می رود. همچنین صلاحیت ها و مهارت های شناسایی شده در 3 طبقه کلی و 6 طبقه فرعی جای گرفتند: صلاحیت های حرفه ای (صلاحیت های آموزشی و مدیریتی و برنامه ریزی)، صلاحیت های شخصی (شامل صلاحیت های فردی و اجتماعی) و مهارت های تخصصی (مهارت های علمی و عملی کشاورزی). در نهایت، مدل صلاحیت های مورد نیاز آموزشگران هنرستان های کشاورزی، طراحی و تدوین گردید.