پژوهش و سازندگی
سال:1386 | دوره:20 | شماره:3 (پی آیند 76) در منابع طبیعی |تعداد مقالات:29

فهم ارزش اقتصاد ی بسیاری از تولید ات و خد ماتی که عرصه های جنگلی د ر سایه مجموعه پیچید ه ای از فرآیند های اکولوژیک و کارکرد های اکوسیستمی به رایگان د ر اختیار جوامع انسانی قرار مید هند ، موجب شفافیت و تسهیل فرآیند های تصمیم گیری د ر زمینه کاربری اراضی شد ه و کارآمد تر شد ن اقد امات حفاظتی را د ر پی خواهد د اشت. یکی از کارکرد های مهم اکوسیستم های جنگلی به نقش آن ها د ر حفظ منابع خاک و جلوگیری از انهد ام آن ها مربوط می شود که عمد تا به شکل تشد ید فرسایش ناشی از د خالت های انسانی پد ید ار می شود . د ر این مقاله، خد مات مربوط به حفظ خاک به عنوان یکی از کارکرد های اساسی عرصه های جنگلی واقع د ر سه محد ود ه چوب و کاغذ مازند ران، خیرود کنار و شفارود از منظری اقتصاد ی مورد توجه قرار گرفته و ضمن تشریح رویکرد های گوناگون برای کمی سازی کارکرد های حمایتی جنگل د ر موضوع خاک، شیوه ای تجربی برای ارزش گذاری اقتصاد ی چنین کارکرد هایی معرفی شد ه و نتایج بررسی های به عمل آمد ه د ر اختیار قرار گرفته اند . یافته های این تحقیق که برای اولین بار د ر ایران انجام شد ه، نشان مید هند که د ر هر هکتار از محد ود ه های تحت بررسی این مطالعه، سالانه 1.15 تن عناصر سه گانه نیتروژن، فسفر و پتاسیم (NPK) د ر اثر فرسایش خاک و خروج خاک از جنگل، نابود می شود که به منزله از د ست رفتن ارزش جاری معاد ل حد ود 8.4 میلیون ریال است و از آن، حد ود 37% به محد ود ه چوب و کاغذ مازند ران، 32% به خیرود کنار و 31.3%به طرح جنگلد اری شفارود اختصاص د ارد . با انجام محاسبات تکمیلی، د ید ه می شود که به طور متوسط هر هکتار از عرصه های جنگلی بررسی شد ه، قاد رند به میزان 92.6 میلیون ریال از خسارت ناشی از فرسایش و نابود ی تن ها سه عنصر غذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم د ر خاک جلوگیری کند . نتایج فوق تائید د یگری است بر ضرورت حفاظت از باقیماند ه منابع جنگلی واقع د ر شمال کشور که با روند ی نگران کنند ه و به تاسی از نا به سامانی های فزایند ه د ر عرصه های اقتصاد ی و اجتماعی، د ر حال تخریب و زوال همیشگی هستند و چنین به نظر می رسد که با بهره گیری از ابزارهای اقتصاد ی، د رک ابعاد تهد ید ملموس تر می شود .

این تحقیق د ر سال های 84-1379 به منظور ایجاد بانک ژن زند ه گیاهان د ارویی جهت جلوگیری از انقراض ژنتیکی گونه های د ارویی خود رو و همچنین تشخیص سرشت و سازگاری گونه های متنوعی که از منابع د اخل یا خارج استان تامین گرد ید ، د ر کلکسیون گیاهان د ارویی گرد فرامرز شهرستان شاهد یه یزد به اجرا د رآمد .با اجرای این طرح، 206 گونه گیاه د ارویی کشت گرد ید که شامل 165 جنس و 63 تیره هستند . بذور و نهال گیاهان مذکور از طبیعت، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع، مراکز تحقیقاتی کشاورزی و منابع طبیعی استان ها و تعد اد ی از گونه های وارد اتی تامین و به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم د ر فصول مختلف سال کشت گرد ید ند . بد ین طریق فصل کاشت، جوانه زنی، استقرار، فنولوژی و سازگاری گیاهان با شرایط اقلیمی ایستگاه مورد نظر بررسی گرد ید . علاوه بر آشنایی با نحوه تکثیر، نیاز آبی، نیاز کود ی، مقاومت گیاه به خشکی، آفات، بیماری ها و علف های هرز مزرعه د ر حد امکان مورد بررسی قرار گرفتند . از 206 گونه گیاه د ارویی کشت شد ه، 160 گونه (77.7 د رصد ) فنولوژی خود را کامل نمود ه، 24 گونه (11.6 د رصد ) تا بحال به حالت رویشی باقی ماند ه،4 گونه (1.9 د رصد ) سبز شد ه و بعد از مد تی خشک گرد ید ند و 18 گونه (8.7 د رصد ) اصلا سبز نشد ند . از نظر شناسایی علف های هرز و آفات و بیماری ها به ترتیب 40 گونه علف هرز شامل 23 گونه یکساله و 17 گونه چند ساله و د ایمی متعلق به 14 تیره گیاهی شناسایی و 31 گونه آفت و سه گونه بیماری روی گیاهان مزرعه مشاهد ه گرد ید .

با توجه به رشد جمعیت د ر کشورهای جهان سوم و نیاز مرد م به تولید بیشتر مواد غذایی، اشتغال، مسکن و سایر نیازهای زیر بنایی و همچنین نظر به اهمیت مسایل زیست محیطی و نقش جنگل د ر توسعه زیست بوم، پاید اری آن، حفاظت از جنگل ها و بهره برد اری صحیح و توسعه و احیا آن د ر کنار توجه به مسایل اقتصاد ی، اجتماعی و فرهنگی جزو لاینفک د ر امور جنگلد اری می باشد . د ر راستای د ستیابی به اهد اف فوق طرح های جنگلد اری د ر جهت حفظ، احیا و توسعه د رقالب مجریان (تعاونی، خصوصی و د ولتی) د ر حال اجرا می باشد . د ر حال حاضرحد ود 50 د رصد از کل طرح های د ر حال اجرا د ر اختیار بخش د ولتی و 15 د رصد د ر قالب بخش تعاون و مابقی د ر قالب بخش خصوصی فعالیت می نمایند . با توجه به گذشت بیش از 15 سال از اجرای طرح های مذکور این تحقیق با هد ف بررسی و مقایسه وضعیت عملکرد مجریان طرح های جنگلد اری از د ید گاه جنگل نشینان اجرا گرد ید . به طور کلی 97 نفر به عنوان نمونه از کل جامعه آماری از طریق نمونه گیری طبقه بند ی تصاد فی از مرد م جنگل نشین منطقه ساری که د ر حوزه فعالیت مجریان طرح های خصوصی، د ولتی و تعاونی طرح های جنگلد اری قرار د ارند انتخاب گرد ید ند . ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه می باشد . پرسشنامه تحقیق از طریق صاحب نظران مورد تایید قرار گرفت و اعتبار پرسشنامه از طریق آزمون آلفای کرونباخ 85% تعیین گرد ید . نتایج تحقیق نشان د اد که مشارکت و همکاری مرد م با بخش د ولتی بیش از د و بخش تعاون و خصوصی است. همچنین نتایج نشان د اد که میزان فعالیت های حفاظتی، احیا و بهره برد اری سه شیوه طرح های جنگلد اری با یکد یگر اختلاف معنی د ارند . از د ید گاه پاسخگویان نتایج نشان د اد که بخش د ولتی مهارت و کارآیی بیشتری از د و بخش د یگر د ر امور جنگلد اری د ارند .

جهت بررسی تاثیر مبد ا بذر بر روی صفات رشد نهال های تولید شد ه بارانک د ر سال سوم پس از کاشت، بذر آن بعد از جمع آوری از 40 پایه ماد ری د ر د و رویشگاه اشک (ارتفاع از سطح د ریا 2300- 2100 متر) و سنگد ه (ارتفاع از سطح د ریا 1800-1700 متر) واقع د ر جنگل های حوزه شرکت چوب فریم ساری، د ر نهالستان اوریملک (ارتفاع از سطح د ریا 1550 متر) به نهال تبد یل شد ه و نهال ها د ر سن یک سالگی د ر قالب طرح بلوک های کامل تصاد فی د ر سه تکرار د ر عرصه ای واقع د ر ارتفاع 1500 متری د ر مجاورت نهالستان یاد شد ه کاشته شد ند . د ر پایان فصل رویش سال سوم پس از کاشت، تاثیر مبد ا بذر روی نرخ زند ه مانی، قطر یقه، ارتفاع کل و طول بلند ترین شاخه د ر سطح 1 د رصد معنی د ار شد طوریکه این مشخصه ها د ر نهال های پایه های ماد ری رویشگاه سنگد ه د ر مقایسه با مبد ا اشک از وضعیت مطلوب تری برخورد ار بود ند . به علاوه اختلاف بین 20 پایه ماد ری د ر هر رویشگاه نیز از نظر همه صفات مورد بررسی نهال های آن ها به جز زند ه مانی د ر نهال های مبد ا سنگد ه د ر سطح 1 د رصد معنی د ار شد . اگرچه رویشگاه سنگد ه با توجه به خصوصات مورد بررسی نهال های پایه های ماد ری آن ها برای جمع آوری بذر و تولید نهال و جنگلکاری د ر منطقه مورد بررسی مناسب تشخیص د اد ه شد اما با توجه صفات مورد بررسی، د رصد ی از پایه های ماد ری مبد ا اشک نیز می توانند برای بذرگیری کاند ید باشند .

به منظور بررسی ارتباط عوامل اکولوژیک با انتشار و فراوانی گونه مورخوش (Zhumeria majdae) این تحقیق از سال 1380 به مد ت د و سال د ر استان هرمزگان انجام شد . گونه د ارویی مورخوش یکی از گونه های مهم، انحصاری و اند میک استان هرمزگان است که از زمانهای قد یم د ر د رمان بیماریهای گوارشی چون اسهال ، نفخ ، د ل د رد ، ترشی و سوزش معد ه ، رفع سرماخورد گی، سرد رد ، التیام زخم و به عنوان خنکی توسط بومیان استان هرمزگان مصرف می شود . د ر این بررسی علاوه بر تهیه نقشه پراکنش، وضعیت اقلیمی، آب و هوایی، خاک، زمین شناسی، قابلیت اراضی، پارامترهای رویشی همچون ارتفاع، سطح تاج پوشش، تراکم و د رصد پوشش تاجی مورد اند ازه گیری قرار گرفت. این گونه د ر مناطق کوهستانی استان بر روی اراضی سنگلاخی، صخره ای شیبد ار و واریزه های آهکی از ارتفاع 1400 – 450 متر از سطح د ریا پراکنش د ارد . خاک مناطق پراکنش د ارای بافت لومی شنی با هد ایت الکتریکی 1.1 تا 0.89 میلی موس بر سانتی متر و اسید یته 8.5 تا 8.3 است. حد اقل و حد اکثر مطلق د رجه حرارت مناطق پراکنش گونه صفر و پنجاه د رجه سانتیگراد می باشد .

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر روی عملکرد و اجزا عملکرد سیاهد انه، آزمایشی د ر سال زراعی 1382-1381 د ر شهرستان قاینات د ر اراضی مرکز آموزش کشاورزی اسلام آباد د ر فاصله 35 کیلومتری جاد ه قاین- خضری د ر استان خراسان جنوبی انجام گرفت. د ر این بررسی چهار تاریخ کاشت (شامل 10 و 25 فرورد ین و نیز 10 و 25 ارد یبهشت سال 1382) و چهار تراکم (شامل 50، 150، 250 و 350 بوته د ر متر مربع) د ر یک آزمایش فاکتوریل د ر قالب طرح بلوک های کامل تصاد فی د ر چهار تکرار مورد مطالعه قرار گرفت. صفات مورد بررسی شامل عملکرد د انه، ارتفاع، بیوماس، وزن هزار د انه، تعد اد کپسول د ر بوته، تعد اد د انه د ر کپسول، تعد اد شاخه های جانبی و تعد اد گل آذین د ر هر بوته بود . نتایج حاصله نشان د اد ؛ که اثر تاریخ کاشت تاثیر معنی د اری بر صفات عملکرد د انه، عملکرد ماد ه خشک، ارتفاع بوته، وزن هزار د انه، شاخص برد اشت، تعد اد کپسول د ر بوته و تعد اد د انه د ر کپسول د اشت. بالاترین عملکرد د انه مربوط به تاریخ کاشت د وم و کمترین مربوط به تاریخ کاشت چهارم بود . اثر تراکم برای عملکرد د انه و ارتفاع بوته معنی د ار بود ولی تاثیر معنی د اری بر سایر صفات مورد مطالعه ند اشت. به طوری که تراکم 350 بوته د ر متر مربع بیشترین و تراکم 50 بوته د ر متر مربع کمترین عملکرد د انه را تولید کرد . اثر متقابل (تاریخ کاشت ´ تراکم) برای عملکرد د انه، تعد اد گل آذین، ارتفاع بوته و تعد اد کپسول د ر هر بوته معنی د ار شد . نتایج این آزمایش نشان د اد ، د ر شرایط شهرستان قاینات (بخش نیم بلوک) بهترین تاریخ کاشت حد فاصل د هه سوم فرورد ین و تراکم 350 بوته د ر مترمربع، بالاترین مقد ار عملکرد را د ر بین سایر تراکم های مورد آزمایش بخود اختصاص د اد .

این تحقیق به منظور امکان سنجی جایگزینی بخشی از چوب های جنگلی د ر ترکیب ماد ه اولیه کارخانه چوب و کاغذ مازند ران (75% ممرز + 25% راش) با چوب صنوبر برای تولید کاغذ روزنامه صورت پذیرفت. بد ین منظور، از گونه صنوبر اورامریکن به جای راش و ممرز استفاد ه شد . گونه صنوبر مورد نظر با سن 8 سال، از ایستگاه تحقیقات صفرابسته گیلان و گونه های راش و ممرز بصورت خرد ه چوب از خط تولید کارخانه فوق الذکر تهیه گرد ید . برای تهیه خمیر کاغذ، از مواد اولیه مختلف د ر قالب چهار تیمار شامل صنوبر خالص، مخلوط ممرز و راش، مخلوط ممرز و صنوبر، و نیز مخلوط صنوبر و راش و ممرز استفاد ه شد . بر اساس نتایج پخت های آزمایشی فرآیند شیمیایی- مکانیکی، شرایط پخت 20% ماد ه شیمیایی (برمبنای وزن خشک چوب)، زمان پخت 90 د قیقه، د رجه حرارت 160 د رجه سانتی گراد و L:W=7:1، به منظور د ستیابی به بازد ه پخت 85% انتخاب گرد ید . پس از پخت خرد ه چوب ها، الیاف آنها توسط د ستگاه د فیبراتور طی سه مرحله جد ا شد ند و پس از رنگبری خمیر کاغذهای حاصله با پراکسید هید روژن، با استفاد ه از کوبند ه PFI تا د رجه روانی 300ml.CSF پالایش گرد ید ه و د ر نهایت ویژگی خمیر کاغذهای تولید شد ه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان د اد که استفاد ه از چوب صنوبر به صورت خالص و یا همراه با گونه های جنگلی برای تولید کاغذ روزنامه از د ید گاه فنی، تکنولوژیکی و اقتصاد ی از جایگاه مثبتی برخورد ار بود ه و حالت اید ه آل تیمارهای مخلوط بررسی شد ه را می توان به صورت 65% ممرز+10%راش+25%صنوبر معرفی نمود .

روش های مختلفی جهت تغذیه آبخوان وجود د ارد که یکی از آن ها پخش سیلاب می باشد اهد اف مختلفی د ر این روش پیش بینی شد ه که از آن جمله تغذیه سفره های آب زیر زمینی ،اصلاح خاک و افزایش پوشش گیاهی می باشد . پخش سیلاب باعث افزایش رطوبت خاک و د ر نتیجه افزایش علوفه تولید ی خواهد شد . هد ف از این مطالعه ارزیابی اثرات پخش سیلاب د ر تغییرات کمی پوشش گیاهی می باشد . این بررسی د ر آبخوان هرات یزد اجرا گرد ید که د ر سال مطالعه (1384) د ر د اخل کواد رات ها پارامتر هایی مانند د رصد پوشش تاجی، تولید ، تراکم و د رصد فراوانی محاسبه گرد ید . تولید به روش قطع و توزین محاسبه گرد ید ه است. د ر هر بارند گی که باعث ایجاد سیلاب گرد ید ه د ر تمام عرصه های پخش سیلاب که شامل 11 عرصه پخش می باشد فقط 3 عرصه با د بی های مختلف آبگیری شد ه که مجموعا 3 بار سیلاب وجود د اشته و همگی این سیلاب ها د ر فصل بهار اتفاق افتاد ه و 3 عرصه پخش به عنوان شاهد د ر نظر گرفته شد ه که آبگیری د ر آن انجام نشد ه است. نتایج حاصله بیانگر آن است که د ر اثر عملیات پخش سیلاب میزان د رصد پوشش تاجی، تولید ، تراکم و د رصد فراوانی نسبت به عرصه عد م پخش سیلاب د ر آبخوان تغییر کرد ه است، به طوری که د ر د اخل عرصه آبخوان با عملیات پخش سیلاب انجام شد ه میزان د رصد پوشش تاجی، تولید ، تراکم و د رصد فراوانی نسبت به عرصه عد م پخش سیلاب افزایش یافته است.

بهره برد اری از سیلاب های فصلی د ر مناطق خشک و نیمه خشک از اهمیت زیاد ی برخورد ار می باشد . رسوبات معلق موجود د ر سیلاب ها موجب تغییر د ر خصوصیات خاک مناطق تحت تاثیر می گرد ند . د ر این تحقیق تاثیر سیلاب های فصلی بر روی خصوصیات خاک منطقه سرچاهان واقع د ر شمال استان هرمزگان مورد مطالعه قرار گرفته است. د ر این مطالعه سه نوار اول عرصه پخش سیلاب که بیشترین میزان آبگیری را د اشتند انتخاب و هر نوار به سه شبکه مستطیل شکل تقسیم شد . برای برد اشت نمونه خاک د ر سه نقطه از قطرهای آن ها پروفیل حفر، و از اعماق 20 -0- 40-20 و 60-40 سانتی متری نمونه برد اری شد . د ر هر نوار 18 پروفیل از سه محل مختلف شامل محل های متاثر از سیل و رسوب، محل های متاثر از سیل و بد ون رسوب و مناطقی که تحت تاثیر سیل و رسوب واقع نشد ه است، حفر شد . نتایج بد ست آمد ه نشان می د هد که د رصد شن د ر خاک مناطق متاثر از سیل و رسوب کمتر و د رصد سیلت و رس د ر آن بیشتر از د و منطقه د یگر می باشد . همچنین میزان شوری، SAR و مقاد یر کاتیون ها و آنیون های سد یم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، کلر، سولفات و کربنات خاک مناطق متاثر از سیل و رسوب بیشتر از د و منطقه د یگر می باشد . از نظر آماری افزایش شوری، سد یم، پتاسیم، کلر و SAR د ر مناطق متاثر از سیل و رسوب د ر سطح 99 د رصد معنی د اری است.

برای بررسی تنوع سیتوژنتیکی جنس آتریپلکس از طریق سیستم آنالیز تصویری، کاریوتیپ 17 جمعیت متعلق به 10 گونه مختلف د ر سلول های مریستم انتهایی ریشه مطالعه شد . تعد اد کروموزوم های پایه د ر کلیه جمعیت های مورد بررسی x=9 بود اما از لحاظ سطوح پلوئید ی تنوع وجود د اشت. بر اساس جد ول د و طرفه Stebbins همه جمعیت ها د ر کلاس 1A قرار گرفتند که این امر موید کاریوتیپ متقارن جمعیت ها بود . نتایج تجزیه واریانس د اد ه های حاصل از کلیه صفات مورد مطالعه د ر قالب طرح کاملا تصاد فی نشان د اد که بین جمعیت ها اختلاف معنی د اری د ر سطح 1% وجود د ارد که این امر موید وجود تنوع کروموزومی د ر ژرم پلاسم مورد بررسی بود . تجزیه به مولفه های اصلی نشان د اد که، د و مولفه اول و د وم به ترتیب 51.25 و 47.50 د رصد از واریانس موجود بین جمعیت ها را توجیه نمود ند . د ر مولفه اول صفات طول بازوی کوتاه و طول کل کروموزوم و د ر مولفه د وم صفات شاخص سانترومری، د رصد شکل کلی، نسبت بازو ها و طول بازوی بلند بیشترین سهم را د ر واریانس بین جمعیت ها د اشتند . به منظورگروه بند ی جمعیت ها بر اساس صفات کاریوتیپی، تجریه کلاستر به روش Ward انجام شد که با برش د ند روگرام د ر فاصله اقلید سی 2.87 جمعیت ها د ر چهار کلاس مختلف قرار گرفتند . د ر این بررسی بیشترین فاصله بین د و گونه A.aucheri و A.halimus مشاهد ه شد که به ترتیب د ارای فرم بوته ای و د رختچه ای بود ند و کمترین فاصله نیز بین د و گونه A.leucoclada نمونه یزد و A.nitens نمونه (هراز 1) وجود د اشت که هر د و د ارای فرم بوته ای بود ند . د یاگرام حاصل از پراکنش جمعیت ها بر اساس د و مولفه اصلی اول و د وم، جمعیت های مورد بررسی را د ر چهار گروه متمایز قرار د اد که این امر موید نتایج حاصل از تجزیه کلاستر بود . د ر تجزیه کلاستر (UPGMA) بر اساس د و پارامتر A1 (شاخص نامتقارن بود ن د رون کروموزومی) و A2 (شاخص نامتقارن بود ن بین کروموزومی)، با برش د ند روگرام د ر فاصله 1.83 جمعیت ها از لحاظ تکاملی د ر سه گروه متمایز قرار گرفتند . بر این اساس د و گونه A.aucheri و A.lentiformis نمونه یزد بیشترین فاصله را نشان د اد ند و کمترین فاصله بین د و گونه A.micrantha و A.tatarica مشاهد ه شد .

د ارتالاب (Taxodium distichum (L.) Rich) از گونه های خزان کنند ه و سریع الرشد بود ه و به صورت طبیعی د ر سواحل خلیج مکزیک و اقیانوس اطلس گسترد ه است. این گونه د ر رویشگاه های طبیعی خود با تنه صاف و مستقیم به قطر 1 تا 1.7 متر و به ارتفاع 40 متر گزارش شد ه است. د ر سال 1372 طرح تحقیقاتی آزمایش فاصله کاشت با این گونه د ر سه تکرار و چهـار تیمـار د ر اراضـی مانـد ابـی واقع د ر منطقه هفت د غنان از توابع شهرستان رضوانشهر با عرض جغرافیائی 37 28’ شمالی و طول جغرافیایی 49o15’ شرقی بـه اجـرا د ر آمـد . تیمـار ها عبارتنـد از فواصل کشت (2.5´2.5), (2´2), (2´1.8) و (3´3) متر. د ر هر کرت 200 اصله نهال کشت گرد ید . قطر د ر ارتفاع یقه قبل از رسید ن ارتفاع نهال تا 1.30 و قطر د ر ارتفاع برابر سینه بعد از آن همچنین ارتفاع کل نهال ها هر سال اند ازه گیری شد . د ر این تحقیق د رصد زند ه مانی، پارامترهای رویشی (قطر، ارتفاع، سطح مقطع) ارزیابی و روابط بین آنان نظیر ضریب قد کشید گی و رابطه بین قطر و ارتفاع و... محاسبه و برآورد گرد ید . نتایج نشان د اد که متوسط نرخ زند ه مانی 84.5 د رصد ، میانگین رویش ارتفاعی سالانه 55 سانتیمتر، میانگین رویش قطری سالانه 6 میلیمتر، متوسط سطح مقطع 16.28 متر مربع و ضریب قد کشید گی برابر 77.8 بود . همچنین مشخص شد که مقد ار رویش ارتفاعی و قطری این گونه د ر مقایسه با مبد ا آن از وضعیت مناسبی برخورد ار می باشد .

منطقه مورد مطالعه د ر سال 1377 د چار حریق سطحی با شد ت زیاد گرد ید و پس از گذشت 7 سال از وقوع آتش سوزی، به منظور بررسی اثرات آتش سوزی بر ترکیب گونه ها، ساختار و استقرار زاد آوری جنگل اقد ام به انجام این تحقیق گرد ید . پس از مشخص نمود ن منطقه مورد مطالعه د ر قسمت آتش سوزی شد ه و آتش سوزی نشد ه با استفاد ه از شبکه آماربرد اری 100´200 متر با نقطه شروع تصاد فی و قطعات نمونه 1000 مترمربعی اقد ام به ثبت عوامل رویشگاهی، نوع گونه، قطر برابر سینه و وضعیت د رخت از نظر سوختگی گرد ید . همچنین برای بررسی زاد آوری، د ر هر قطعه نمونه، 4 میکروپلات 25 مترمربعی تعبیه و د ر آن تعد اد و نوع نهال ها ثبت گرد ید ند . نتایج نشان د اد ند که آتش سوزی باعث کاهش تعد اد د ر هکتار د رختان، د رصد تاج پوشش و افزایش تعد اد د ر هکتار د رختان خشک شد ه د ر منطقه آتش سوزی شد ه گرد ید . بین د و منطقه آتش سوزی شد ه و آتش سوزی نشد ه از نظر میانگین تعد اد د ر هکتار زاد آوری مجموع گونه ها اختلاف معنی د اری مشاهد ه نگرد ید اما بین تک تک گونه ها اختلاف معنی د ار وجود د ارد . د ر مجموع می توان چنین بیان نمود که آتش سوزی د ر این قسمت از جنگل اگرچه باعث تغییر ناهمسالی جنگل نگرد ید اما با از بین برد ن د رختان کم قطر و جایگزین نمود ن زاد آوری گونه های سایه پسند و مرغوب نظیر راش با گونه های نورپسند و پیشگام نظیر افرا سبب د ور شد ن جنگل از حالت اولیه گرد ید . همچنین د رصد بالای د رختان خشک و ناسالم د ر منطقه آتش سوزی شد ه موید این نکته است که پس از گذشت 7 سال از وقوع آتش سوزی، جنگل نتوانسته به تنهایی خود را بازیابی نمود ه و نیاز به د خالت های جنگلشناسی نظیر انجام عملیات پرورشی د ر جهت کمک به استقرار زاد آوری گونه های مرغوب احساس می گرد د .

تاغ (Haloxylon sp.) از گونه های گیاهی است که د ر مناطق خشک، نسبت به بافت سبک بد ون شوری و یا شوری کم سازگاری د ارد و سفره آب زیرزمینی خیلی پایین و رطوبت هوای بسیار اند ک را می پسند د . غالب گونه های تاغ د ر سخت ترین شرایط محیط های خشک و بیابانی به ویژه د ر شنزارهای این مناطق مشاهد ه می شوند و یکی از مهم ترین گیاهانی است که از گذشته تاکنون برای تثبیت شن های روان استفاد ه شد ه است. این گیاه از اهمیت ویژه اقتصاد ی، اجتماعی و زیست محیطی برخورد ار بود ه است به طوری که جو وحیات آرام ساکنان مناطق بیابانی کشور مد یون این گونه گیاهی است. جهت بررسی همزیستی تاغ با قارچ های میکوریزی تحقیقاتی د ر سطح تاغ زارهای د ست کاشت د ر منطقه د شت سبزوار که از شرق تا غرب این شهرستان گسترس د ارد صورت گرفت. د ر این بررسی فراوانی اسپور و نوع قارچ های همزیست با تاغ با نمونه برد اری ازعمق 0-30 سانتیمتری خاک ریز و سفر ریشه و همچنین ریشه تعیین گرد ید ، نتایج حاصل بیانگر این است که گونه های مورد بررسی تاغ H.persicum) و (H.aphyllumm د ارای همزیستی از نوع آربسکولار هستند . فروانی و تنوع اسپور قارچ های میکوریزی د ر تاغ زارهای منطقه د شت زر (حارث آباد) به مراتب بیشتر از مناطق د یگر می باشد . بررسی های به عمل آمد ه نشان د اد که گونه های مختلفی از جنس های Glomus و Acaulospora د ر خاک تاغ زارهای مورد بررسی حضور د ارند .

گاوزبان ایرانی تحت عنوان گل گاوزبان از گذشته های د ور به عنوان گیاه د ارویی سنتی مورد استفاد ه قرار می گرفته است. تحقیقات جد ید نشان د اد ه است که د م کرد ه گل های این گیاه د ر افزایش سیستم ایمنی بد ن موثر است. این گیاه به صورت خود رو د ر مناطق شمالی کشور و استان قزوین پراکنش د ارد . همچنین به صورت محد ود د ر این مناطق زراعت می شود . به منظور بررسی تاثیر د ور آبیاری بر عملکرد محصول اقتصاد ی گل گاوزبان آزمایشی د ر سال های 79-1376 د ر ایستگاه تحقیقات گیاهان د ارویی الموت قزوین به اجرا د ر آمد . چهار تیمار د ورآبیاری شامل (بد ون آبیاری)، 7، 14و 21 روز یکبار د ر یک طرح بلوک های کامل تصاد فی با سه تکرار بر عملکرد گل گاوزبان مورد بررسی قرار گرفتند . نتایج نشان د اد د ر تمامی تیمار ها بیشترین عملکرد گل مربوط به سال های د وم و سوم آزمایش بود . با افزایش د فعات آبیاری عملکرد گل نیز افزایش یافت. بیشترین عملکرد گل مربوط به تیمار د ور آبیاری 7 روز یکبار و د ر سال د وم به میزان 420 کیلوگرم د ر هکتار بود . این مقد ار د ر شرایط بد ون آبیاری به 135 کیلوگرم د ر هکتار کاهش یافت. طول د وره گلد هی نیز با افزایش آب آبیاری روند صعود ی د اشت. طول د وره گلد هی د ر د ور آبیاری 7 روز بیش از 2 برابر آن د ر شرایط بد ون آبیاری بود . کارایی مصرف آب د ر سال د وم آزمایش با بیشترین تولید محصول سالانه برای د ور آبیاری 7، 14 و 21 روز به ترتیب 70، 98 و 91 گرم گل خشک برای هر متر مکعب آب بود . د ور آبیاری 14 روز (تیمار 3000 متر مکعب) به میزان 44 گرم بر مترمکعب بیشترین میزان را نسبت به تیمار بد ون آبیاری د ارا بود.

د اد ه های ماهواره ای به د لیل د ید وسیع و یکپارچه، د ر برگرفتن بخش عمد ه ای از طیف الکترومغناطیسی و به روز بود ن تصاویر برای تهیه نقشه های استفاد ه از اراضی مناسب می باشند . این تحقیق با هد ف معرفی مناسب ترین روش تهیه نقشه استفاد ه از اراضی و با استفاد ه از د اد ه های رقومی ETM+ و IRS (سنجند ه های PAN و (Liss III د ر منطقه د شت قم به وسعت 183853 هکتار انجام شد . پس از تصحیحات لازم و پیش پرد ازش های اولیه تصاویر، اقد ام به طبقه بند ی د اد ه ها به چهار روش مختلف گرد ید . د ر طبقه بند ی به روش استفاد ه از شاخص های گیاهی، بالاترین د قت را شاخص PVI سنجند ه ETM+ (با د قت کلی 40.80 د رصد و ضریب کاپای 0.29) نشان د اد ه است. د ر طبقه بند ی نظارت شد ه تک باند به روش برش تراکمی (Density Slicing)، بالاترین د قت مربوط به باند 1 سنجند ه ETM+ با د قت کلی 17.41 د رصد و ضریب کاپای 0.004 می باشد . نتایج نشان د اد که روش های استفاد ه از شاخص های گیاهی و نظارت شد ه تک باند به د لیل تد اخل طیفی پد ید ه ها و محد ود بود ن د امنه تعریف طبقه های طبقه بند ی و مخلوط شد ن طبقات طیفی، نمی تواند به عنوان یک روش کامل و مستقل طبقه بند ی تصاویر ماهواره ای مورد استفاد ه قرار گیرد و تنها برای تفکیک حد اکثر 2 تا 3 طبقه یا کمک به تشخیص و تفکیک برخی پد ید ه ها کاربرد د ارد . د ر طبقه بند ی نظارت شد ه چند باند ، بالاترین د قت مربوط به روش حد اکثر احتمال با د قت کلی 71.95 د رصد و ضریب کاپای 0.67 است. روش هیبرید (ترکیب طبقه بند ی نظارت نشد ه و طبقه بند ی نظارت شد ه) با د قت کلی 76.42 د رصد و ضریب کاپای 0.72، بالاترین د قت و بهترین نتیجه بین چهار روش مختلف طبقه بند ی را د ارا می باشد .

این تحقیق به منظور بررسی رابطه بین حضور گونه های گیاهی با عوامل محیطی د ر مراتع پشتکوه استان یزد انجام شد . بعد از تهیه نقشه پوشش گیاهی د ر منطقه معرف هر تیپ رویشی به روش تصاد فی- سیستماتیک نمونه برد اری صورت گرفت. اند ازه پلات های نمونه برد اری با توجه به نوع و پراکنش گونه های گیاهی به روش حد اقل سطح تعیین گرد ید . با توجه به همگن بود ن تغییرات پوشش گیاهی و عوامل محیطی جمعا د ر 10 پلات نمونه برد اری از عوامل محیطی و پوشش گیاهی انجام شد . د ر د اخل پلات ها، فهرست گیاهان موجود ، د رصد تاج پوشش و تعد اد گیاهان تعیین گرد ید . همچنین د ر د اخل هر پلات، پروفیل حفر شد که با توجه به مرز تفکیک افق ها د ر منطقه و نوع گیاهان موجود از د و عمق 0-30 و 30-60 سانتی متر نمونه خاک برد اشت شد و خصوصیات د رصد رس، سیلت، ماسه، آهک، گچ، اسید یته، هد ایت الکتریکی، سد یم، کلسیم، منیزیم، کلرید ، کربنات، بی کربنات و سولفات اند ازه گیری گرد ید . به علاوه ویژگی های محیطی هر سایت نمونه برد اری نظیر ارتفاع از سطح د ریا، شیب و جهت نیز ثبت شد . به منظور تعیین رابطه بین حضور گونه های گیاهی از رگرسیون لجستیک استفاد ه شد . نتایج نشان د اد که مهمترین خصوصیات خاک موثر د ر تفکیک تیپ های رویشی منطقه مورد مطالعه، آهک، سنگریزه، رطوبت اشباع، گچ و هد ایت الکتریکی است. با توجه به روابط بد ست آمد ه حضور گونه Artemisia sieberi با هد ایت الکتریکی عمق د وم رابطه معکوس د ارد . از خصوصیات خاک که د ر ظهور گونه Dorema ammoniacum نقش د ارند ، رطوبت اشباع عمق د وم و د رصد سنگریزه و آهک عمق اول هستند ، بطوری که حضور گونه مذکور با این خصوصیات رابطه معکوس د ارد . همچنین حضور گونه های Ephedra strobilacea-Zygophyllum eurypterum با د رصد گچ عمق د وم رابطه مستقیم د ارد .

هد ف از این مطالعه مشخص کرد ن رابطه بین د رصد پوشش گیاهی با برخی متغییرهای محیطی شامل ارتفاع از سطح د ریا، شد ت شیب، جهت شیب، شوری، اسید یته و بافت خاک می باشد . بد ین منظور نقشه واحد کاری با استفاد ه از عکس های هوایی، تصاویر ماهواره ای، نقشه توپوگرافی با مقیاس 1:50000 و نقشه زمین شناسی منطقه تهیه گرد ید . هر واحد کاری به عنوان مبنا د ر نظر گرفته شد و کلیه برد اشت های پوشش گیاهی و خاک د ر این واحد ها انجام گرفت. برای برد اشت اطلاعات 104 پلات 100 مترمربع زد ه شد که د ر هر پلات فاکتورهای شیب، ارتفاع، د رصد پوشش گیاهی کل اند ازه گیری و میزان چراشد گی تخمین زد ه شد و یک نمونه خاک جهت تعیین فاکتور pH و EC برد اشت شد . د ر این بررسی از روش آماری آنالیز همبستگی، باکس پلات و مقایسه میانگین ها از روش Kruskal Wallis استفاد ه شد . بین د رصد پوشش گیاهی، ارتفاع از سطح د ریا و د رصد شیب همبستگی مثبتی وجود د ارد بطوریکه افزایش هر کد ام باعث افزایش د رصد پوشش گیاهی می شود ولی بین EC و د رصد پوشش گیاهی همبستگی منفی وجود د ارد . همچنین بین د رصد پوشش گیاهی د ر واحد های ژئوپد لوژیک اختلاف معنی د اری مشاهد ه شد . د یگرخصوصیات خاک مثل pH و بافت تاثیر چند انی بر پوشش گیاهی ند اشتند .

گیاه اشنان (Seidlitzia rosmarinus) متعلق به خانواد ه Chenopodiaceae بود ه که د ر مناطق شور انتشار می یابد . این گیاه د ر جیره غذایی گوسفند و شتر استفاد ه شد ه و د ر حاشیه کویر نقش مهمی د ر حفاظت از خاک ایفا می نماید . با توجه به اینکه شوری باعث کاهش جوانه زنی بذر و استقرار آن د ر عرصه طبیعی می شود و تاکنون تحقیقی د ر مورد این گیاه د ر د نیا صورت نگرفته بود ، د ر این پژوهش اثرات نمک های مختلف بر جوانه زنی بذر این گیاه جهت د ست یابی به راه های احتمالی برای افزایش جوانه زنی آن د ر خاک های شور مورد بررسی قرار گرفت. به همین منظور اثرات نمک های NaCl, NaNO3, KCl, KNO3 (با غلظت صفر، 100، 200، 300 و 400 میلی مولار) و پلی اتیلن گلیکول (PEG) بر روی د رصد و سرعت جوانه زنی بذر و همچنین طول، وزن خشک، وزن تر و مقد ار پرولین موجود د ر د انه رست ها شاهد بررسی گرد ید . نتایج نشان د اد ، هرچند همه شاخص های رشد با افزایش میزان نمک عمد تا کاهش پید ا می کند (p<0.01) ولی بذر اشنان می تواند میزان نمک های مذکور (به استثنای (NaNO3 را تا غلظت 400 میلی مولار تحمل نماید . با افزایش غلظت پلی اتیلن گلیکول نیز شاخص های رشد کاهش یافت ولی د ر مقایسه با غلظت نمک ها (با پتانسیل مشابه) اثر معنی د اری بر شاخص های رشد ند اشت. د ر اثر افزایش غلظت NaCl مقد ار اسید آمینه پرولین د ر د انه رست ها افزایش نشان د اد که ممکن است د ر افزایش تحمل این گیاه به نمک د ر مرحله جوانه زنی نقش مهمی د اشته باشد .

خشکسالی یکی از بلایای طبیعی است که رخد اد آن اثرات زیان باری را بر محیط های اکولوژیک وارد می نماید . به منظور تحلیل خشکسالی های منطقه جنوب و جنوب شرق کشور، آمار بارند گی متوسط سالانه و ماهانه ایستگاه های محد ود ه طرح د ر یک د وره آماری 30 ساله (1999-1970) مورد بررسی قرار گرفت. ابتد ا بر اساس قوانین آماری و انتخاب بهترین توزیع، میزان بارند گی متوسط سالانه د ر د وره بازگشت های مختلف د ر یک پریود خشکسالی برآورد گرد ید . سپس بر اساس نسبت بارند گی برآورد شد ه با هر د وره بازگشت به بارند گی متوسط سالانه هر ایستگاه (P/Pmean) نقشه هم نسبت منطقه مورد مطالعه تهیه گرد ید . با بررسی این نقشه ها می توان نتیجه گرفت، هنگامیکه خشکسالی فرضی با د وره بازگشت ‏T ساله د ر کل سطح منطقه رخ د هد آنگاه کد ام نواحی د ر سطح منطقه د چار ضعف بحرانی تری خواهند شد . بد یهی است مناطقی د ر این شرایط وضعیت بحرانی تری خواهند د اشت که کمبود های اتفاق افتاد ه د ر آن ها د ارای انحراف بیشتری نسبت به متوسط د رازمد تشان باشند . با استفاد ه از معیار سری آماری بی بعد انتخاب شد ه منطقه ای می توان د ر هر کد ام از سال های آماری موجود ، مناطق تحت پوشش خشکسالی با شد ت متناظر با د وره بازگشت T ساله را مورد ارزیابی قرار د اد .

خشکسالی مهمترین و مخرب ترین پد ید ه اقلیمی است که اثرات آن معمولا د ر مقیاس منطقه ای اهمیت بیشتری د ارد . به همین د لیل هد ف این مطالعه ارایه روشی برای تحلیل منطقه ای خشکسالی است. د ر این مطالعه ابتد ا روند بارند گی با استفاد ه از آزمون من-کند ال و آزمون همگنی با استفاد ه از آزمون توالی بررسی شد و مشخص گرد ید منطقه مورد مطالعه از نظر بارند گی همگن بود ه و بارند گی فاقد روند است. سپس با استفاد ه از د و شاخص مهم د هک ها و استاند ارد بارش د ر 8 ایستگاه منطقه، وضعیت خشکسالی د ر ایستگاه های منتخب و د ر سال های مورد بررسی با یکد یگر مقایسه شد و نتایج آن د ر مقیاس منطقه ای، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج این مطالعه نشان د اد خشکسالی د ر مقیاس منطقه ای به طور متوسط بیش از 60 د رصد منطقه را فرا می گیرد . این مطالعه همچنین نشان د اد د هک های بارش که وضعیت خشکسالی را نشان می د هند فقط با طول جغرافیایی رابطه د ارد . به عبارت د یگر خشکسالی با افزایش طول جغرافیایی و حرکت به سمت شرق با تناوب و شد ت بیشتر رخ می د هد .

با توجه به اهمیت برف لازم است که رواناب حاصل از آن را برای استفاد ه بهینه پیش بینی نمود . برای رسید ن به این هد ف مهم برآورد قابل قبول و منطقی از سطح پوشش برف حوضه ها و تغییرات آن د ر طول سال ضروری است، که تصاویر ماهواره ای اطلاعات لازم را بطور مطلوبی د ر د سترس قرار مید هد .د ر تحقیق حاضر سطح پوشش برف منطقه به عنوان مهمترین متغییر هید رولوژیکی لازم با استفاد ه از تصاویر سنجیده NOAA ماهواره AVHRR استخراج گرد ید . سپس از مد (Snowmelt Runoff Modelling) SRM برای محاسبه رواناب برف استفاد ه گرد ید . این مد ل رواناب ذوب برف را با استفاد ه از پارامترهای هید رولوژی، هواشناسی و وضعیت فیزیکی حوضه برآورد کرد ه و همراه با مقاد یر مشاهد اتی، به صورت نمود ار و عد د ی ارایه می کند . د ر تحقیق حاضر د اد ه ها و پارامترهای مذکور به صورت روزانه و برای سال (97-1996) وارد مد ل SRM شد ند که مد ل مذکور با آنالیز آن ها رواناب را محاسبه و به صورت نمود ار همراه با رواناب مشاهد اتی و عد د ی ارایه نمود . برای ارزیابی د قت مد ل مقاد یر مشاهد اتی و محاسباتی مقایسه شد ند که شبیه سازی موفق و قابل قبولی را نشان د اد که د ر آن ضریب تعیین (R2) برابر 0.81 و تفاضل حجمی (Dv) برابر 2.75 می باشد . مقاد یر فوق د قت بالای مد ل را د ر برآورد رواناب ذوب برف برای حوضه مذکور نشان مید هد که نشانگر قابلیت کاربرد مد ل برای حوضه های د یگر منطقه می باشد .

به منظور بررسی میزان تعرق د ر گونه های مرتعی Agropyron intermedium، Bromus inermis،Agropyron elengutum، Festuca ovina و Vicia vilocea بذرهای گونه های مذکور د ر پنج تکرار د ر گلد ان های کوچک با اند ازه سطح فوقانی 50.27 سانتی مترمربع کاشته شد ه و د ر شرایط نسبتا طبیعی د ر مجاورت پنج عد د گلد ان شاهد د ر محل د انشکد ه منابع طبیعی و علوم د ریایی د انشگاه تربیت مد رس نگهد اری شد ند . اند ازه گیری تعرق گونه های مذکور از طریق وزنی و با توجه به مقاد یر آبیاری انجام شد ه و همچنین تبخیر بعمل آمد ه از گلد ان های فاقد گیاه به مد ت 33 روز طی بهار 1383 و با ترازوی با د قت یک د ه هزارم انجام شد . بررسی تغییرات مقاد یر تعرق انجام شد ه توسط گونه های مورد مطالعه، اختلافات بین آن ها و همچنین تاثیرپذیری تعرق از عوامل رطوبت و د رجه حرارت هوا به ترتیب با استفاد ه از نرم افزار Excel، تجزیه واریانس و آزمون د انکن و ارتباط رگرسیونی د ر نرم افزار SPSS انجام شد . نتایج بد ست آمد ه از تحقیق موید وجود تغییرات د ر طول د وره و اختلافات معنی د ار به ازای هر پایه گیاهی و ماد ه خشک گونه های مورد مطالعه بود ه به نحوی که بیشترین و کمترین تعرق به ترتیب مربوط به Agropyron intermedium و Bromus inermis با مقاد یر 59.75 و 31.22 میلی لیتر بر گرم ماد ه خشک د ر طول د وره مورد مطالعه بود ه و طبعا پایین ترین و بالاترین بازد هی د ر سطح اختلاف معنی د ار 1% را د اشته اند . نتایج رگرسیون های برازش د اد ه شد ه به د اد ه های تعرق، رطوبت و د رجه حرارت هوا نیز عموما بر ارتباط خطی آن ها و تاثیر بیشتر رطوبت د ر کنترل تعرق د ر رابطه با گونه های مورد مطالعه و منطقه تحت بررسی د لالت د اشته است. استفاد ه از نتایج این ارزیابی امکان تعیین نیاز آبی اکوسیستم های مرتعی تحت عملیات اصلاحی را فراهم آورد ه و طبعا زمینه ساز انتخاب روش های مناسب اصلاحی و توسعه ای و همچنین انتخاب گونه مناسب مرتعی خواهد بود .

سری نمخانه جزء د ومین سری تحقیقاتی، پژوهشی طرح جنگلد اری خیرود د ر غرب حوزه فعالیت اد اره کل منابع طبیعی نوشهر می باشد . آماربرد اری با روش تصاد فی سیستماتیک و با شبکه 200´200 متر با سطح قطعه نمونه 10 آری د ر سطح 250 هکتار (هر جامعه 125 هکتار) مجموعا 60 قطعه نمونه (د ر هر قطعه نمونه 5 میکروپلات) برد اشت شد . نتایج نشان می د هد که تعد اد د ر هکتار نهال ها د ر جامعه راشستان بیشتر از جامعه راش- ممرزستان می باشد . با توجه به سیکل بذرد هی متفاوت راش د ر د و جامعه تعد اد نهال ها د ر د و جامعه متفاوت می باشد . تعد اد نهال های راش و ممرز د ر جامعه راش- ممرزستان بیشتر از جامعه راشستان می باشد ولی تعد اد نهال های پلت د ر جامعه راشستان بیشتر از جامعه راش- ممرزستان می باشد . تعد اد نهال های ملج، نمد ار، شیرد ار، بلوط د ر جامعه راشستان و راش- ممرزستان تفاوت معنی د ار آماری ند اشته است. با اجرای شیوه تک گزینی د رختی ساختار طبیعی تود ه و روند زاد آوری د ر طی د و د وره بهره برد اری حفظ شد ه است.