پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1400 | دوره:18 | شماره:43 (پیاپی 70) |تعداد مقالات:12

این مطالعه با سنتز توأمان مطالعات داخلی و خارجی برای دستیابی به مفاهیم بیشتر و تازه تر درباره ی حرفه ای گرایی در آموزش پزشکی صورت گرفته است. روش این مطالعه کیفی با رویکرد سنتز پژوهی بود. داده های مورد نیاز از طریق جستجو در منابع کتابخانه ای و مقالات موجود در پایگاه های اطلاعاتی ERIC, ProQuest, PubMed, Science Direct, Scopus, springer Magiran, Irandoc جمع آوری شد. برای جستجو در پایگاه های اطلاعاتی داخلی و خارجی از واژگان کلیدی پروفیشنالیزم، برنامه ی درسی، برنامه ی درسی حرفه ای گرایی و آموزش پزشکی استفاده شد. مقالات و منابع بررسی شده مربوط به سال های 1998 تا سال 2020 بود. در بررسی نهایی مرتبط ترین منابع شامل 53 مقاله بود که مورد بررسی و استخراج مطالب در راستای تحقق هدف مطالعه ی حاضر قرار گرفت. در کدگذاری داده ها از روش موضوعی استفاده شد. 270 مفهوم استخراج شد و در قالب 22 مفهوم هم دسته گردید. در نهایت مفاهیم هم دسته ذیل 6 مفهوم نهایی «تعهد حرفه ای رفتارمحور، تعهد حرفه ای فضیلت محور، یادگیرنده ی مادام العمر، اخلاق مدار و قانون محور، منش حرفه ای و نوع برنامه ی درسی» قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که چنان چه در دوران کارورزی باورها و رفتارهای خاص حرفه ای در دانشجویان امروز نهادینه نشود، می تواند سبب کاهش حساسیت حرفه ای گرایی دانشجو شود و در نتیجه تصمیم گیری های حرفه ای را برای پزشکان آینده دشوار کند؛ بنابراین نقش آموزش رسمی پروفشنالیزم با در نظر گرفتن نقش برنامه ی درسی پنهان در این باره حائز اهمیت است.

یکی از مضامین مهم و کلیدی در برنامه درسی پنهان دانشجویان پزشکی، القای هویت حرفه ای به آنان می باشد. از این رو هدف پژوهش حاضر بررسی طراحی چارچوب شناخت هویت حرفه ای دانشجویان پزشکی بر اساس برنامه درسی پنهان بود. این پژوهش کیفی با استفاده از روش شش مرحله ای ساندلوسکی و باروسو انجام شده است. تیم فراترکیب متشکل از چهار نفر متخصص برنامه ریزی درسی و یک نفر متخصص در روش پژوهش فراترکیب بود. 18 منبع پژوهشی مرتبط، مبنای تحلیل قرار گرفت که نتیجه آن استخراج سه مقوله اصلی از جمله هویت مرتبط با فرایندهای حرفه ای (رعایت اخلاق پزشکی، تعلق به حرفه پزشکی و انگیزه شغلی)، هویت مرتبط با پیامدهای حرفه ای (توسعه یادگیری و بهسازی و تاب آوری) و هویت مرتبط با شایستگی های حرفه ای (شایستگی حرفه ای و شایستگی بالینی) می باشد. اعتبار داده ها با استفاده از تکنیک های اعتبارپذیری، انتقال پذیری و هم سوسازی داده ها و اعتمادپذیری به داده ها نیز با هدایت دقیق جریان جمع آوری اطلاعات و هم سوسازی پژوهش گران تائید شد. بر اساس نتایج پژوهش، تجربیات مربوط به برنامه درسی پنهان و غیررسمی باید به طور رسمی توسط مربیان پزشکی مورد توجه قرار گیرد. همچنین اساتید با فراهم ساختن فرصت های بیشتر برای تأمل در برنامه درسی پزشکی، شکل گیری اثربخش هویت حرفه ای دانشجویان را تسریع می نمایند.

پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش، کیفی است که با هدف شناسایی صلاحیت های حرفه ای معلمان ابتدایی در مناطق دوزبانه انجام شد. بدین منظور با استفاده از روش اسنادی و با لحاظ کردن ملاک های کیفیت اسناد، 70 سند منتشر شده ی مرتبط با صلاحیت حرفه ای معلمان و دوزبانگی شامل 63 سند خارجی به زبان انگلیسی در دامنه ی زمانی( 2020-2000) و 7 سند داخلی به زبان فارسی در دامنه ی زمانی( 1399-1389)، از بین منابع مکتوب به شیوه ی هدفمند انتخاب شد. برای تحلیل داده ها از شیوه ی تحلیل مضمون و برای تأیید دقت و صحت داده ها، در مورد اعتبار مطالعه از شیوه ی بررسی به وسیله ی اعضای پژوهش و سه سوسازی (داده ها، منابع و روش ها) استفاده شد. تحلیل داده ها به شناسایی (75 مضمون پایه، 7 مضمون سازمان دهنده ی سطح اول (صلاحیت اخلاقی، صلاحیت عاطفی، صلاحیت شناختی، صلاحیت شخصیتی، صلاحیت آموزشی، صلاحیت ارتباطی، صلاحیت فرهنگی) و 14 مضمون سازمان دهنده ی سطح دوم و 1 مضمون فراگیر (صلاحیت حرفه ای) منتج شد. نتایج نشان داد که برخورداری معلمان از صلاحیت حرفه ای از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر ارتقاء کیفیت نظام آموزشی و به ویژه بهبود سطح و عمق یادگیری دانش آموزان دوزبانه است

پژوهش حاضر با هدف بررسی تجربه ی زیسته ی معلمان دوره ی ابتدایی و متوسطه از چالش های تدریس در فضای مجازی و ارائه ی راهکارهایی به منظور ارتقاء مهارت معلمان در فضای مجازی انجام شده است. نوع پژوهش کیفی و از طرح پدیدارشناسی استفاده شده است و برای گردآوری داده ها از ابزار مصاحبه ی نیمه ساختاریافته استفاده شد؛ بدین گونه که از طریق مصاحبه با معلمان به سؤالهای پژوهش پاسخ داده شد. روایی صوری و محتوایی مصاحبه توسط چند نفر از متخصصان حوزه ی آموزش الکترونیکی بررسی و در نهایت تأیید شد. برای تعیین" اعتمادپذیری داده ها " از دو معیار مورد نظر صاحبنظران مطالعات کیفی، شامل قابلیت اطمینان و قابل قبول بودن استفاده شد. در پژوهش حاضر، از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. در مصاحبه با معلمان دوره ی ابتدایی و متوسطه، نمونه گیری تا زمان به اشباع رسیدن داده ها ادامه داشت و با مصاحبه ی پانزده نفر اشباع نظری داده ها حاصل شد؛ نتایج پژوهش نشان داد که مهمترین چالش های فضای مجازی در چهار تم اصلی (آموزشی، اداری، سخت افزاری و فرهنگی-اجتماعی) شناسایی شدند. متناسب با این آسیب ها درباره ی دانش افزایی، مهارت افزایی و بالا بردن انگیزه ی معلمان، راهبردها و راهکارهایی برای استفاده ی مطلوب تر از شیوه های نوین در فضای مجازی پیشنهاد گردید.

هدف این پژوهش بررسی وضعیت تولیدات علمی در حوزه تلفیق فناوری واقعیت افزوده در آموزش است. پژوهش حاضر از نوع کاربردی و علم سنجی است و در انجام آن از تکنیک های کتاب سنجی و تحلیل شبکه های اجتماعی استفاده شده است. بر این اساس برای جمع آوری داده ها، کلیدواژه های مرتبط با پژوهش در فاصله بین سال های 2010 تا 2020 با استفاده از پایگاه اطلاعاتی Scopus جستجو و شناسایی شدند. به منظور تحلیل داده ها و مصورسازی اطلاعات به دست آمده، از نرم افزار Vosviewer استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر 582 سند در حوزه موردبحث می باشد. تحلیل ها شامل: فراوانی انتشار پژوهش های مرتبط، کشورهای دارای بیشترین اسناد مرتبط، مراکز علمی دارای بیشترین پژوهش های مرتبط، پرکارترین نویسندگان در این حوزه، خوشه بندی ارتباطی کلیدواژه ها و ترسیم شبکه همکاری نویسندگان در حوزه مربوطه می باشد. نتایج بررسی ها نشان می دهد که فراوانی انتشار منابع مرتبط با آموزش مبتنی بر فناوری واقعیت افزوده کماکان سیر صعودی دارد؛ اما در بین کشورهایی که دارای بیشترین پژوهش های مرتبط هستند کشور آمریکا در جایگاه اول و اسپانیا و اندوزی در جایگاه دوم و سوم قرار دارند. بیشترین اسناد چاپ شده، مقالات هستند و حوزه پرکار در این رابطه حوضه علوم اجتماعی است. کلیدواژه های مرتبط با موضوع در 6 خوشه موضوعی قرار می گیرند و واژه هایی که در خوشه اصلی بیشترین پیوند را به خود اختصاص داده اند، عبارت اند از واقعیت افزوده، یادگیری، دانش آموز، معلم، برنامه ریزی درسی و تعامل.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی کیفیت تربیت زیبایی شناسانه دانشجویان معماری در مراکز آموزش عالی استان گیلان و تبیین اهمیت آن در شکل گیری گرایشات و سلیقه زیبایی شناختی آن ها، در سال تحصیلی 98-99 صورت پذیرفت. روش پژوهش با توجه به ماهیت آن در شمار تحقیقات توصیفی-تحلیلی و در طیف مطالعات ارزشیابی قرار می گیرد. برای جمع آوری داده ها، از دو نوع پرسشنامه ی تدوین شده مبتنی بر الگوی استخراج شده از بخش کیفی پژوهش، در طیف لیکرت و پرسشنامه ی تصویری بهره گرفته شد. برای آزمون روایی پرسشنامه از روش روایی محتوا استفاده شد. برای سنجش پایایی پرسشنامه، از ضریب آلفای کرونباخ و برای محاسبه ی آن از نسخه 21 نرم افزار SPSS، در دو مرحله بهره گرفته شد که به ترتیب معادل 89/0 و 92/0 به دست آمد. نتایج پژوهش نشان داد، دانشجویان هر دو مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد در جریان آموزش، از دانش زیبایی شناسانه بالاتری نسبت به بینش و توانش زیبایی-شناسانه برخوردار شده اند؛ به گونه ای که در دوره ی کارشناسی، نمرات کسب شده در حوزه ی دانش 39/3، در حوزه ی بینش 12/3 و در حوزه ی توانش 86/2 برآورد شد. در دوره ی کارشناسی ارشد نیز، نمرات کسب شده در حوزه های مذکور به ترتیب معادل 57/3، 18/3 و 98/2 به دست آمد. این امر در گرایش محسوس سلیقه ی زیبایی شناختی دانشجویان به زیبایی فرمال نیز نمود یافت؛ به عبارت دیگر بر اساس یافته ها، گرایش یک جانبه ی جریان آموزشی به سمت بنیان آموزش در این عرصه، در حال تربیت معمارانی تک قطبی در دیدگاه زیبایی شناسانه است.

هدف از انجام این پژوهش، طراحی الگوی آموزش تفکر انتقادی و اثربخشی آن بر مهارت های تفکر انتقادی دانش آموزان پایه ی ششم ابتدایی استان خراسان رضوی بود. روش تحقیق آمیخته، یعنی کمّی و سپس کیفی است؛ در بخش کمّی، جامعه ی آماری شامل تمام دانش آموزان پسر پایه ی ششم ابتدایی استان خراسان رضوی درسال تحصیلی 98-1397 بود که با استفاده از یک طرح نیمه آزمایشی (پیش آزمون، پس آزمون با گروه کنترل) از بین دانش آموزان پایه ی ششم استان خراسان رضوی 75نفر به عنوان نمونه ی آماری انتخاب شدند. برای بررسی متغیرهای تحقیق و گردآوری داده ها از مقیاس تفکر انتقادی کالیفرنیا و برای محاسبه ی ضریب پایایی از آلفای کرونباخ استفاده گردید. بر این اساس برای این پرسشنامه ضریب روایی81/0 و ضریب پایایی معادل 84/0 به دست آمد. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی (میانه، میانگین و. . . ) و استنباطی(T تک نمونه ای، تحلیل واریانس) استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها به کمک نرم افزار SPSS21 انجام شد. بخش کیفی مطالعه از نوع پدیدارشناسی بود. جامعه و نمونه ی مورد مطالعه افرادی را شامل می شد که به شکل هدفمند در بخش کمی مورد مطالعه قرار گرفتند و حجم نمونه بر اساس اشباع نظری تعیین شد. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه ی نیمه ساختاریافته و برای اعتباریابی داده ها از معیار گوبا و لینکون استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از روش کوربین و استراوس انجام شد که در این روش داده ها به سه سطح باز، محوری و انتخابی تقسیم می شوند. در بخش کیفی، نتایج تحقیق منجر به طراحی الگویی شد که شامل هفت بُعد (تحلیل و ارزیابی، روحیه ی نقد، خلاقیت، مهارت های زندگی، تفکر انتقادی، عزت نفس و یادگیری) بود. نتایج در بخش کمی تحقیق نشان داد که الگوی طراحی شده موجب افزایش مهارت های انتقادی و تفکر انتقادی دانش آموزان شده است.

پژوهش حاضر با هدف تبیین ابعاد و شاخص های فرهنگ یادگیری مشارکتی در دوره متوسطه انجام یافته است. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ رویکرد، ترکیبی است که در بخش اول از روش تحلیل محتوای اسنادی و در بخش دوم از روش کمّی دلفی تعدیل شده محدود استفاده شد. میدان پژوهش در بخش کیفی، شامل کلیه متون مرتبط با فرهنگ یادگیری مشارکتی و در بخش کمی شامل اساتید برنامه ریزی درسی دانشگاه های شهر تهران بودند. ابزار گردآوری داده ها در بخش کیفی، فهرست وارسی و در بخش کمی پرسشنامه بود. روایی ابزار از طریق نظرخواهی از اساتید برنامه ریزی دانشگاه ها و پایایی ابزار چک لیست از طریق فرمول اسکات 4/96 و ابزار پرسشنامه از طریق آلفای کرونباخ 84/0محاسبه گردید. یافته های تحقیق بیانگر شناسایی فرهنگ یادگیری مشارکتی در چهار بعد تعامل محوری، فرایند محوری، خودراهبری و تحول آفرینی و 31 شاخص فرهنگ یادگیری مشارکتی می باشد که با اخذ نظر خبرگان، این مولفه ها و شاخص ها در قالب ﯾ ﮏ الگوی جامع تبیین ﮔ ﺮ دﯾ ﺪ . بر اساس نتایج تحقیق پیشنهاد می شود برنامه ریزان آموزشی و درسی در تمام دوره تحصیلی، اهتمام خود را در بهره گیری از الگوی فرهنگ یادگیری مشارکتی و شاخص های ارائه شده در این تحقیق به کار ببندند.

هدف پژوهش حاضر، طراحی الگوی عوامل مؤثر بر فعالیت های خلاقانه دانش آموزان دوره اول متوسطه در درس ریاضی است. این پژوهش از نوع کیفی و روش آن سنتزپژوهی است. بدین منظور برای بررسی پیشینه پژوهش و جمع آوری داده ها، متناسب با هدف پژوهش از منابع موجود در طرح های پژوهشی، مقالات، پایان نامه ها در پایگاه های تخصصی و علمی داخل (از سال 1388-1399)و خارج از کشور(از سال های 2000 تا 2020) استفاده شد. واژگان مورد استفاده خلاقیت ریاضی، فعالیت های خلاقانه بود. براساس معیار ورود 82 پژوهش شناسایی و سپس با توجه به معیار خروج 44 پژوهش کنار گذاشته و در نهایت 38 پژوهش برای تحلیل نهایی انتخاب شدند. براساس یافته های حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها 5 درون مایه و21 طبقه استخراج شدند که عبارتند از: معلم با 5 طبقه، برنامه درسی و آموزش با 4 طبقه، محیط اجتماعی و فرهنگی با 3 طبقه، فراگیر با 5 طبقه و محیط اجرا با 4 طبقه. سیاست گذاران نظام های آموزشی می توانند با استفاده از الگوی طراحی شده، تدابیر و برنامه شایسته ای را در جهت پرورش خلاقیت ریاضی برای دانش آموزان اتخاذ نمایند.

این پژوهش باهدف، طراحی و اعتبار یابی الگوی برنامه درسی تلفیقی در دوره پیش دبستان با تمرکز بر حیطه روانی _حرکتی انجام شد؛ که ازنظر هدف، کاربردی و از حیث روش تحقیق، آمیخته اکتشافی است. در مرحله کیفی، از روش زمینه ای و در مرحله کمی، از روش پیمایشی استفاده شده است جامعه موردبررسی در بخش کیفی متخصصان برنامه درسی که با نمونه گیری هدفمند 10 نفر از متخصصان انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه های نیمه ساختاریافته که با راهبرد نظریه زمینه ای تحلیل شد. در بخش کمی جامعه موردبررسی متخصصان برنامه درسی و مربیان دوره پیش دبستانی است. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، در مورد متخصصان با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای 28 متخصص زن، 44 متخصص مرد و برای جامعه مربیان با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای 159 نفر انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته که پایایی آن با روش آلفای کرونباخ 84/0 و از روایی صوری و محتوایی استفاده شده است. جهت تحلیل داده ها آزمون خی دو مورداستفاده قرار گرفت. نتایج پژوهش کیفی، شناسایی و استخراج مؤلفه های الگوی برنامه درسی تلفیقی، به منظور ارائه الگوی نظری پیشنهاد گردید و نتایج پژوهش کمی در تأیید نتایج پژوهش کیفی اجرا شد.

هدف پژوهش حاضر، واکای تجارب نومعلمان در زمینه ی شناخت و برخورد با بدفهمی های ریاضی دانش آموزان چهارم ابتدایی و عوامل بروز آن است. این پژوهش، کیفی با رویکرد پدیدارشناسی است. مشارکت کنندگان این پژوهش شامل 10 نفر از دانش آموختگان دانشگاه فرهنگیان استان فارس بودند که تجربه ی تدریس ریاضی پایه ی چهارم را داشتند و بر مبنای نمونه گیری هدفمند تا اشباع نظری داده ها برای انجام مصاحبه انتخاب شدند. روش گردآوری داده ها، مصاحبه ی نیمه ساختاریافته ی عمیق بود. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات حاصل از این پژوهش از روش تحلیل مضمون استفاده شد. بر اساس یافته های پژوهش 111 مضمون پایه، 19 مضمون سازمان دهنده و 2 مضمون فراگیر زیرِ عنوان بدفهمی های ریاضی و عوامل بروز آن شکل گرفت. با تحلیل مضامین استخراج شده می توان دریافت که مشارکت-کنندگان شناخت نسبتاً مطلوبی از بدفهمی های ریاضی داشته و محتوای سنگین مطالب کتاب ریاضی پایه ی چهارم و عدم تناسب آن با رشد شناختی دانش آموزان این پایه و در نتیجه مواجه شدن با کمبود زمان برای ارائه ی مفاهیم را مهم ترین عوامل بروز بدفهمی ریاضی در این پایه می دانستند؛ بنابراین با بازنگری محتوای کتاب ریاضی پایه ی چهارم می توان انتظار داشت که بستر مناسب تری برای فرایند یادگیری-یاددهی ریاضی و جلوگیری از بروز بدفهمی ها فراهم گردد.

پژوهش حاضر، باهدف تعیین شاخص های تفکر انتقادی در آموزش و یادگیری در ایران بر مبنای نظریه داده بنیاد با رویکرد سیستماتیک منسوب به اشتراوس و کوربین و منطق پارادایمی انجام شد. حوزه این پژوهش شامل متون و نظریات مربوط به آموزش تفکر انتقادی در حسابداری بوده است. جهت جمع آوری داده های مورد نیاز؛ علاوه بر ادبیات تحقیق، از تکنیک مصاحبه نیمه ساختار یافته با اساتید دانشگاه های برتر و روش نمونه گیری گلوله برفی استفاده شده است. تحلیل داده ها بر مبنای سه مرحله کدگذاری باز، کدگذاری محوری و کدگذاری انتخابی انجام شد. یافته ها با 41 مفهوم/مضامین و 212 شناسه نهایی در شش مقوله کلی دسته بندی شد. در نهایت نظریه اولیه اجرایی الگوی فرآیندی تفکر انتقادی در آموزش و یادگیری دانشجویان حسابداری بصورت الگوی پارادایمی مفهومی تدوین شد. از آنجا که توانایی تفکر انتقادی یک پیامد مهم آموزش است، نیاز به تحقیقات بیشتر و توسعه مداوم ابزارهای پایا و روا برای اندازه گیری تفکر انتقادی دانشجویان به منظور هدایت راهبردهای آموزشی که به طور موثر تفکر انتقادی را در میان دانشجویان تسهیل نماید، وجود دارد.