پژوهش های کاربردی روانشناختی
سال:1398 | دوره:10 | شماره:4 |تعداد مقالات:11

هدف از پژوهش حاضر، بررسی ساختار توانایی های شناختی دانش آموزان براساس پرسشنامه توانایی های شناختی نجاتی (1392) و ارائه مدلی برای ساختار آن بود. مطالعه حاضر به لحاظ روش، یک پژوهش توصیفی-تحلیلی و از نوع مدل سازی رابطه بین سؤال­ ها و پاسخ­ ها بود. حجم نمونه مشتمل بر 1105 دانش آموز (527 دختر و 578 پسر) پایه نهم تحصیلی شهر اهواز بود که به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای نسبتی انتخاب شده بودند. تحلیل داده ها با استفاده از نظریه سؤال-پاسخ چندبُعدی (MIRT)، مدل سازی معادلات ساختاری (SEM) و داده های شبیه سازی شده (SD) انجام گرفت. نتایج تحلیل بُعدیت اکتشافی نشان داد ساختار اولیه پرسشنامه توانایی های شناختی (CAQ) برای دانش آموزان تأیید نمی­ شود. پرسشنامه باز طراحی شده شامل 21 سؤال به عنوان مقیاس دوبُعدی توانایی های شناختی اجتماعی-غیراجتماعی نام گذاری شد و روایی و پایایی ابعاد و عامل های به دست آمده از آن تأیید شد. مقیاس جدید نشان داد، گرچه ساختار توانایی های شناختی سلسله مراتبی می باشد، اما این ساختار تک بُعدی نیست و حداقل شامل دوبُعد شناخت غیراجتماعی و شناخت اجتماعی می باشد. برخلاف نتایج پژوهش های پیشین، این یافته ها نشان داد نظریه هوش عمومی یا عامل g اسپیرمن، قادر به بازنمایی صحیح ساختار توانایی های شناحتی نیست و لازم است شناخت اجتماعی نیز، به عنوان بُعدی از توانایی های شناختی لحاظ شود. همچنین، نتایج این پژوهش یافته های برخی پژوهش ها مبنی بر این که شناخت غیراجتماعی و شناخت اجتماعی دوبُعد متفاوت توانایی های شناختی را تشکیل می­ دهند، تأیید کرد.

هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی برنامه داستان خوانی مشارکتی بر رشد زبان و آمادگی خواندن کودکان دختر پیش دبستانی با مشکلات زبانی بود. این مطالعه از نوع بررسی نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل همه نوآموزان دختر پیش­ دبستانی شهرستان اسلامشهر در سال تحصیلی 98-1397 بود. همچنین 30 نوآموز پیش دبستانی طی غربالگری چندمرحله ای انتخاب و در دو گروه آزمایش و گواه جایگزین شدند. آزمودنی ها قبل و بعد از آموزش، به آزمون های رشد زبان (TOLD)، آمادگی خواندن (RRT) و آگاهی واج شناختی (PAT) پاسخ دادند. برنامه مداخله داستان خوانی مشارکتی (SSRP) در 30 جلسه 45 دقیقه­ ای، سه جلسه در هفته، برای گروه آزمایش در قالب چهار گروه کوچک اجرا شد. نتایج روش­ های آماری تحلیل کوواریانس تک متغیری و چند متغیری نشان داد که برنامه داستان­ خوانی مشارکتی، در افزایش مهارت های آمادگی خواندن، آگاهی واج شناختی و مهارت های زبانی نوآموزان با مشکلات زبانی مؤثر بود و تنها در خرده آزمون سرعت نامیدن تغییر معناداری مشاهده نشد. در مجموع، نتایج این بررسی نشان می دهد که برنامه داستان خوانی مشارکتی از طریق تقویت مهارت های بیانی، معنایی و نحوی و همچنین رشد مهارت های فرازبانی و پیش نیازهای خواندن، در تحقق ایده رشد زبان و آمادگی کودک برای خواندن قبل از ورود به مدرسه به طور تجربی مؤثر بوده است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی ارتباط احتکار با مشکلات بین فردی با نقش میانجی دشواری در تنظیم هیجانی بود. این مطالعه توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری را مردان و زنان 35 تا 65 سال، 200 نفر (100 زن و 100 مرد) ناحیه یک شهر رشت تشکیل دادند. از این بین 200 نفر به صورت نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش، پرسشنامه های رفتار ذخیره ای-نسخه بازنگری شده (SI-R)، مشکلات بین فردی-32 گویه (IIP-32) و دشواری در تنظیم هیجانی (DERS) بودند. همچنین تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و الگوسازی معادلات ساختاری انجام گرفت. نتایج حاکی از مثبت و معناداربودن اثر غیرمستقیم احتکار بر مشکلات بین فردی از طریق دشواری در تنظیم هیجان بود (01/0>p). نتایج پژوهش حاضر نشان داد، رفتارهای احتکاری منجر به مشکلات در ارتباطات بین فردی می شوند و همچنین نقص در ارتباطات بین فردی، تشدید نشانه های احتکاری را در پی دارد. البته در این بین، تنظیم هیجانی، عاملی مهم است که نقص بیشنر در آن، تشدید و نگهداری رفتارهای احتکاری و مشکلات بین فردی را موجب می شود. بنابراین، استفاده از راهبردهای تنظیم هیجان، می توانند در کاهش و بهبود نشانه های احتکار و مشکلات ارتباطات بین فردی نقش مهمی را ایفا کنند.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی و تبیین تأثیر برنامه بین المللی تفکر سازنده (PATHS) از طریق نقش واسطه ای تنظیم هیجانی و شایستگی های اجتماعی و هیجانی بر کاهش اختلالات درون نمود کودکان (اضطراب و افسردگی) بود. جامعه آماری شامل کلیه دانش آموزان مدارس ابتدایی شهر تهران بود. روش تحقیق از نوع شبه آزمایشی (گروه­ های کنترل نامعادل) بود. به همین منظور، تعداد 600 دانش آموز پسر در سنین 6 تا 12 سال را براساس ملاک های ورودی همسانی طبقات اجتماعی و اقتصادی، شرایط آموزشی و فقدان اختلالات شدید جسمی و روانی به صورت در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه کنترل و آزمایشی جایگزین شدند. به منظور سنجش مشکلات درون نمود کودکان، نظام سنجش مبتنی بر تجربه آخنباخ (ASEBA) پیش و پس از مداخلات برای هر دو گروه کنترل و آزمایشی اجرا شد. گروه آزمایشی به مدت یک سال تحصیلی برنامه تفکر سازنده و گروه کنترل برنامه های متعارف و جاری خود را دریافت کردند. یافته های حاصل از تحلیل کوواریانس نشان دادند که گروه آزمایشی در خرده مقیاس های اختلالات درون نمود در مقایسه با گروه کنترل کاهش معناداری را نشان داده اند (05/0p<). نتایج این مطالعه نشان دادند که نسخه فارسی برنامه تفکر سازنده بر کاهش اختلالات درون نمود کودکان تأثیر معناداری دارد و از این برنامه می توان در مدارس به عنوان یک مداخله مبتنی بر شواهد در حوزه مداخلات اجتماعی و هیجانی و کاهش مشکلات درون نمود کودکان استفاده کرد.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی ویژگی های شخصیتی و گرایش دانشجویان به مصرف دخانیات بود. همچنین این مطالعه به منظور تدوین برنامه پیشگیری در دانشگاه ها انجام گرفت و با ترسیم نیمرُخ ویژگی های شخصیتی دانشجویان مصرف کننده دخانیات دانشگاه های شهر تهران و مقایسه تحلیلی آن با ویژگی های شخصیتی گروه غیرمصرف کننده به تبیین ابعاد مختلف آن پرداخته شد. پژوهش حاضر از یک سو توصیفی از نوع پیمایشی برای ترسیم نیمرخ ویژگی های شخصیتی دانشجویان پسر مصرف کننده دخانیات (32 نفر) و از سویی دیگر، با هدف مقایسه آن با نیمرخ دانشجویان گروه غیرمصرف کننده، جز پژوهش های پس رویدادی محسوب می شود. برای سنجش ویژگی های شخصیتی از آزمون 16 عاملی (16PF) کتل و برای تحلیل و مقایسه با گروه مصرف کننده، شیوه های آمار توصیفی و آزمون t تک گروهی استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد که در 12 عامل از 16 عامل و ویژگی های شخصیتی بین دو گروه دانشجویان پسر مصرف کننده سیگار و قلیان و دانشجویان غیرمصرف کننده تفاوت معناداری مشاهده می شود. این یافته ها از یک سو می توانند به عنوان پیش بین های مهم در گرایش به دخانیات در نظر گرفته شوند و از سوی دیگر، در حوزه اجرایی می توان ضمن برنامه ریزی جامع در خصوص انجام برنامه های پیشگیرانه در این گروه، علاوه بر کاهش آسیب ها، در جهت بهزیستی بهتر و توانمندسازی بیشتر آنان همت گماشت.

هدف از پژوهش حاضر، مقایسه اثربخشی درمان شناختی-رفتاری واحد پردازه ای و درمان فعال سازی رفتاری بر ترس از ارزیابی منفی مبتلایان به اختلال اضطراب فراگیر بود. این مطالعه از نوع نیمه تجربی بود. جامعه آماری شامل دانشجویان مضطرب مراجعه کننده به مرکز مشاوره دانشگاه آزاد نیشابور بود (85 نفر) بود که از میان آن ها تعداد 45 دانشجوی دختر به شیوه هدفمند انتخاب و به روش تصادفی در سه گروه درمان شناختی-رفتاری واحد پردازه ای (15 نفر)، درمان فعال سازی رفتاری (15 نفر) و گروه کنترل (15 نفر) جایگزین شدند. هر سه گروه قبل و بعد از مداخلات و سه ماه بعد از پایان دوره درمانی با پرسشنامه های اختلال اضطراب فراگیر (GAD-7) و فرم کوتاه ترس از ارزیابی منفی لیری (FNES) مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده های به دست آمده با نرم افزار 23Spss-با روش آنالیز اندازه گیری مکرر تجزیه وتحلیل شدند. نتایج نشان داد که هر دو رویکرد درمانی شناختی-رفتاری واحد پردازه ای و فعال سازی رفتاری در مقایسه با گروه کنترل در کاهش ترس از ارزیابی منفی تفاوت معناداری داشته اند. با توجه به یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که درمان شناختی-رفتاری واحد پردازه ای و درمان فعال سازی رفتاری بر ترس از ارزیابی منفی در افراد مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر تأثیر معنادار دارد.

اُفت تحصیلی دانشجویان ریشه بسیاری از انحراف ها، نابسامانی ها و آشفتگی های روانی-عاطفی می باشد و به رغم این اهمیت، تاکنون در کشورمان مطالعات کافی با رویکردی اکتشافی، به منظور بازنمایی نشانگان اُفت تحصیلی دانشجویان انجام نشده است. در مطالعه حاضر، تلاش کردیم تا با استفاده از روش پدیدارشناسی توصیفی و معناکاوی در ادراک و تجربه زیسته جمعی از اعضای هیأت علمی و دانشجویان دانشگاه تهران، نشانه های اُفت تحصیلی در دانشجویان دوره کارشناسی دانشگاه تهران را شناسایی و بازنمایی کنیم. مشارکت کنندگان پژوهش را از میان اعضای هیأت علمی و دانشجویان دانشکدهای مهندسی برق و کامپیوتر، مدیریت، زبان و ادبیات خارجی، علوم و هنر های زیبا، با استفاده از نمونه گیری ملاکی انتخاب کردیم؛ در گروه اعضای هیأت علمی پس از مصاحبه 19 و در گروه دانشجویان در مصاحبه 10، اشباع نظری داده ها به دست آمد؛ اما برای اطمینان بیشتر، در گروه اول مصاحبه ها را تا 28 نفر و در گروه دوم تا 20 نفر ادامه دادیم. داده ها با استفاده از فن مصاحبه نیمه ساختار یافته گردآوری و مبتنی بر راهبرد کُلایزی و نرم افزار MAXQDA تحلیل گردید. به منظور افزایش اتکاپذیری، تأییدپذیری، باورپذیری صحت داده ها، از شیوه های «بازرسی و بازبینی در زمان کُدگذاری»، «بهره گیری از نظرات همکاران پژوهشی و تأیید آن ها»، و «درگیری طولانی مدت» استفاده کردیم. مرور متوالی مصاحبه ها و مقایسه مستمر داده ها، ما را به شناسایی و دسته بندی سه مضمون عملکردی، رفتاری و روان شناختی، هشت زیرمضمون و 26 نشانگان رهنمون ساخت. بر پایه نتایج به دست آمده، دانشجویانی که با اُفت تحصیلی مواجه شده اند، ابعاد جدیدتری از نشانه های عملکردی، رفتاری و روان شناختی اُفت تحصیلی را تجربه کرده و با چالش ها و مشکلات متنوع و متعددی مواجه هستند.

هدف از پژوهش حاضر، ساخت، آماده سازی و هنجاریابی مقدماتی آزمون سنجش حافظه فعال تهران (TWMT)، برای کودکان 7 تا 12 سال در شهر تهران بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی کودکان سنین 7 تا 12 سال (دبستانی) شهر تهران، اعم از دختر و پسر بود. این پژوهش از نوع تحقیق و توسعه پس از انجام مطالعه مقدماتی، نسخه نهایی آزمون با شش خرده آزمون یادآوری کلمات رو به جلو، خرده آزمون یادآوری کلمات روبه عقب، خرده آزمون یادآوری تصاویر روبه جلو، خرده آزمون یادآوری تصاویر روبه عقب، خرده آزمون یادآوری کلمه غیرمرتبط و خرده آزمون یادآوری شنیدن تهیه گردید. نمونه با روش تصادفی خوشه ای متشکل از 352 دانش آموز (173 دختر و 179 پسر) دبستانی بودند. تحلیل ها منجر به ارائه نیمرخ های حافظه فعال با استفاده از میانگین و انحراف معیار برای دانش آموزان پایه های مختلف ابتدایی و شش گروه سنی گردید. بیشتر گروه های سنی در میانگین نمرات در ترکیب های اولیه مؤلفه ها به هنجار 50/0 نزدیک بودند. در ضمن بین میانگین های پسران و دختران در تمامی خرده مقیاس ها تفاوت معنا داری مشاهده نشد، درحالی که تفاوت های بین پایه های مختلف معنادار بود. آزمون حافظه فعال تهران برای ارائه نیمرخ حافظه فعال دانش آموزان دوره ابتدایی با شش خرده مقیاس مناسب است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش میانجی عدم تحمل بلاتکلیفی، بین کمال گرایی ناسازگار و حساسیت به تهدید با اختلال وسواس جبری با استفاده از روش معادلات ساختاری (SEM) بود. طرح تحقیق از نوع توصیفی همبستگی بود. جامعه آماری شامل 586 نفر (309 دختر و 277 پسر) از دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، دانشگاه تبریز و دانشگاه شهید مدنی آذربایجان در ایران بودند که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. داده ها با استفاده از پرسشنامه وسواس جبری (نسخه تجدیدنظر شده) (OCI)) و مقیاس های کمال گرایی چندبُعدی فراست (FMPS)، بازداری و فعال سازی رفتاری (BIS/BAS) و تحمل نکردن بلاتکلیفی (IUS) جمع آوری شد. مدل پیشنهادی با استفاده از SEM تأیید شد (32/2=χ 2/df، 05/0=RMSEA، 95/0=CFI، 94/0=GFI، 92/0=AGFI) و نشان داد کمال گرایی ناسازگار و حساسیت به تهدید، به ترتیب با ضرایب استاندارد 32/0 و 38/0 با میانجی گری عدم تحمل بلاتکلیفی بر OCD در سطح معناداری 05/0P< اثر می گذارد. یافته ها یک چارچوب مقتضی از آسیب شناسی روانی را ارائه داد که در آن کمال گرایی ناسازگار بالا و حساسیت به تهدید بالا از طریق عدم تحمل بلاتکلیفی موجب OCD می شود. این یافته ها می تواند در توسعه آسیب شناسی و کارآمدی مداخلات درمانی OCD مفید واقع شود.

هدف از پژوهش حاضر، شناسایی ویژگی های روان سنجی مقیاس ملی رفتارهای انطباقی در کودکان کم توان ذهنی بود. این مطالعه در حیطه طرح های روان سنجی قرار می گیرد. جامعه آماری متخصصان سنجش رفتار انطباقی، مربیان و والدین کودکان کم توان ذهنی مراکز خصوصی و دولتی، سازمان بهزیستی و سازمان استثنائی استان تهران در سال 1397 بود که در حیطه جوامع نامحدود جای داشتند؛ به گونه ای که تقریباً شامل 5000 نفر بودند و جنس مذکر آن 5/1 برابر جنس مؤنث را تشکیل داد. با تأکید بر نمونه در دسترس 1200 نفر انتخاب شدند. در نهایت، یافته های پژوهش نشان داد که مقیاس ملی رفتارهای انطباقی با استفاده از دو روش آلفا کرانباخ و دو نیمه کردن آزمون با اصلاح اسپیرمن-براون به ترتیب دارای ضرایب اعتبار 89/0 و 86/0 بوده که این امر نشان دهنده تجانس درونی مطلوب بود و همچنین، ضریب ثبات در پژوهش حاضر 79/0 به دست آمد که ویژگی تکرارپذیری ابزار مذکور را تأیید کرد. مقیاس ملی رفتارهای انطباقی در هفت حیطه استفاده اجتماعی، عملکرد قبل از مدرسه، بهداشت و ایمنی، خودمراقبتی، اجتماعی و حرکتی دارای روایی تشخیصی بود و با توجه به تحلیل عامل اکتشافی 10 حیطه مقیاس ملی رفتارهای انطباقی به عنوان یک سازه مشخص شد.

هدف از پژوهش حاضر، مطالعه مروری نظامند کارکردهای اجرایی سرد و داغ در افراد دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی بود. در این راستا، از طریق پژوهش مروری نظامند و جست وجوی کلیدواژه های تخصصی مرتبط با اختلال نقص توجه/بیش فعالی و کارکردهای اجرایی سرد و داغ در پایگاه های اطلاعاتی تخصصی ایران و جهان شامل (Pupmed, Springer, ProQuest, Scopus, Elsevier, Science direct, Google Scholar, Magiran) بین سال های 2015-2006 یافته­ ها و اطلاعات موردنظر جهت دستیابی به هدف پژوهش مورد واکاوی قرار گرفت. نتایج جست وجوی نشان داد که از نُه پژوهش انجام شده، غالب پژوهش ها (چهار پژوهش) بر روی آزمودنی های دارای اختلال ریاضی از سن 7 تا 12 و در پایه 6-2 انجام شده است. بیشتر پژوهش های انجام شده از نوع مطالعات آزمایشی می باشند (با فراوانی هشت پژوهش). نتایج کارکردهای اجرایی سرد و داغ در افراد دارای اختلال نقص توجه/بیش فعالی در سامانه داغ (تصمیم گیری) شامل نُه مطالعه و سامانه سرد شامل مهار واکنش، برنامه ریزی، حل مسئله و حافظه کاری به ترتیب در 7، 2، 5 و 8 پژوهش مورد سنجش قرارگرفته است. مرور نتایج پژوهش ها حاکی از وجود کمبودهایی در هر دو سامانه داغ (تصمیم گیری) و سرد (حل مسئله، حافظه کاری، مهار واکنش و برنامه ریزی) در کودکان دارای اختلال نقص توجه/ بیش فعالی است. با توجه به مشکلات این گروه از افراد در حوزه کارکردهای اجرایی طراحی و اجرای برنامه آموزشی و مداخله ای ضروری است.