مطالعات ترجمه
سال:1391 | دوره:10 | شماره:40 |تعداد مقالات:11

مقاله حاضر بر آن است دو روش ارزشیابی ترجمه در محیط های آموزشی را که یکی توسط فرحزاد در سال 1992 و دیگری توسط هورتادو در سال 1995 ارائه گردیده اند، از جنبه روایی مرتبط با معیار بررسی نماید. بدین منظور، ترجمه تعدادی از دانشجویان مترجمی با استفاده از این دو روش توسط سه ارزیاب نمره گزاری شده و میانگین این نمرات با نمرات این دانشجویان در 18 ماده درسی که به چهار گروه طبقه بندی شدند، مقایسه گردید. ضرایب همبستگی بین این دو دسته از نمرات که به وسیله فرمول پیرسون محاسبه شد، نشان می دهند که این دو روش از روایی کافی برخوردارند و نیز علی رغم تفاوت بین این دو روش، میزان روایی آن دو کمابیش به یک اندازه است.

مقاله حاضر با مطرح کردن پرسش زیر به تحریر در آمده است: «ترجمه ترکیبات استعاری به چه روش یا روش هایی امکان پذیر است؟» در پاسخ گویی به این سوال دفتر اول مثنوی معنوی مولانا که توسط نیکلسون به زبان انگلیسی ترجمه شده به عنوان پیکره تحقیق انتخاب شده است. کلیه ترکیبات استعاری و معادل آنها استخراج و کار بررسی با استفاده از چارچوب نیومارک (1988) صورت گرفته است. نتایج آماری نشان از سبک و سیاق مترجم اثر دارد؛ به عبارت دیگر، نتایج ناشی از این بررسی تمایل مترجم را در گزینش شیوه های ترجمه در رویارویی با استعاره ها بیان می دارد. در دنباله محقق به دنبال شیوه های شخصی مترجم می رود و به 6 مورد قابل بحث دست می یابد که در متن مقاله به تفصیل ارائه می شود.

مقاله حاضر به ترجمه جناس در غزلیات برگزیده شکسپیر می پردازد. شکسپیر در آثار خود از جناس بسیار استفاده کرده است – آرایه ای ادبی که مستلزم این است که خواننده یا شنونده به معانی مختلف واژه توجه نماید. چهار نوع جناس در ترجمه غزلیات شکسپیر یافت شد که با ترجمه های فارسی آنها مقایسه گردید و راهکارهای مختلفی که مترجم برای برگردان انواع جناس به کار برده شناسایی و بررسی شد.

معرفت شناسی ترجمه شناسی مبحثی است مفصل که بسط آن در چارچوب یک مقاله نمی گنجد. از این روی صرفا به چند مورد پرداخته شده است. از مهم ترین مسائل معرفت شناسی بررسی گفتارهای موجود در هر علم است. در این مقاله به چهار گفتار ترجمه شناسی پرداخته ایم. از مفاهیم بنیان گذار رشته ترجمه شناسی مساله امانت در ترجمه است. نگاهی گذرا به سیر این مفهوم داشته ایم. سپس بر دو مفهوم مهم مبدانگرها و مقصدنگرها تامل کرده ایم. این دو واژه جایگاه خاصی به خود اختصاص داده اند. بخش آخر مقاله به بررسی برخی مفاهیم دوگانه در رشته ترجمه شناسی پرداخته است که از جمله آنها می توان به نظریه در مقابل کنش، ترجمه پذیری در مقابل ترجمه ناپذیری، هنر در مقابل علم و غیره اشاره کرد.

هدف از انجام این تحقیق بررسی این مساله بود که آیا استفاده از فرهنگ های یک زبانه و دوزبانه تاثیر عمده ای بر کیفیت ترجمه متون ادبی در میان دانشجویان ادبیات و مترجمی زبان انگلیسی دارد. بدین منظور، 182 نفر از دانشجویان سال آخر ترجمه و ادبیات انگلیسی در یک آزمون زبان عمومی شرکت کردند که 114 نفر بر مبنای عملکردشان در این آزمون انتخاب شدند. سپس 114 نفر انتخابی به صورت تصادفی به چهار گروه تقسیم شدند. از آنها خواستیم متنی ادبی را شامل سه پاراگراف اول رمانی از ارنست همینگوی به نام وداع با اسلحه ترجمه نمایند. به یک گروه از دانشجویان ادبیات و یک گروه از دانشجویان ترجمه فرهنگ لغت دوزبانه و به دو گروه دیگر فرهنگ لغت یک زبانه داده شد. از فرهنگ لغت آکسفورد به عنوان فرهنگ لغت یک زبانه و از فرهنگ معاصر پویا به عنوان فرهنگ دوزبانه استفاده شد. قبل از شروع ترجمه خلاصه ای از رمان در اختیار همه دانشجویان قرار گرفت. حاصل کار این دانشجویان توسط دو ارزیاب نمره دهی شد که نمراتشان از همبستگی برخوردار بودند. به منظور پاسخگویی به سوالات تحقیق، میانگین نمرات دانشجویان محاسبه شد و تحلیل واریانس دوطرفه انجام شد. نتایج به دست آمده حاکی از این امر بود که تفاوت عمده ای میان تاثیر دو رشته ادبیات و ترجمه بر کیفیت ترجمه ادبی دانشجویان ترجمه وجود داشت، اما در استفاده از فرهنگ های یک زبانه و دوزبانه تفاوتی در کیفیت ترجمه مشاهده نشد و بنابراین، تعامل میان نوع فرهنگ لغت و رشته تحصیلی حائز اهمیت نبود.

پژوهش پیکره محور حاضر به بررسی تاثیر ژانر ترجمه بر ثبات معادل یابی در ترجمه انگلیسی اسما الهی در قرآن کریم پرداخته است. بدین منظور، سه ترجمه انگلیسی از قرآن کریم که سه ژانر متفاوت داشتند، انتخاب شد. این ترجمه ها توسط سه مترجم حرفه ای به نام های شاکر (1985)، قرایی (2003) و نیک آیین (2006) انجام شده و ایشان ترجمه های خود را به ترتیب به صورت های نثر، تقطیعی و شعر ارائه کرده اند. سپس نوع و میزان راهکارهای به کار گرفته شده توسط هر یک از مترجمین در ترجمه اسامی الهی، بر اساس مدل چسترمن در مورد راهکارهای ترجمه (1997) دسته بندی شد و مورد بحث قرار گرفت. در مرحله بعد ثبات عملکرد مترجمین در معادل یابی برای ترجمه اسامی الهی در آیات مختلف قرآن کریم بررسی و با یکدیگر مقایسه شد. یافته های تحقیق نشان داد که پربسامدترین راهکار به گرفته شده توسط قرایی «گسترش واژگانی» بوده است. اما نیک آیین از هر دو راهکار به عنوان پربسامدترین راهکارهای خود، تقریبا به یک اندازه، بهتر برده است. در مورد ثبات در معادل یابی نیز قرایی با ثبات ترین مترجم و نیک آیین کم ثبات ترین مترجم در ارائه معادل های یکسان شناخته شد. شاکر نیز بین این دو کران قرار گرفت.

پژوهش حاضر تلاش می کند الگوهای محتمل رفتارهای ترجمه ای را با تکیه بر مفاهیم ایدئولوژیکی که روزنامه های اصول گرا و اصلاح طلب از رسانه های خارجی ترجمه کرده اند مشخص نماید. محققین در صدد یافتن تغییرات ایجاد شده در تاثیرات ایدئولوژیک ترجمه های این متون بودند. مدل تحلیل گفتمان ون دایک (1998) که بر اساس نظریه شناختی اجتماعی است، انتخاب شد. نمونه های ایدئولوژیک در متون مقصد بر اساس مدل ون دایک تحلیل شدند. داده ها از دو مجله ایرانی اصول گرا و اصلاح طلب جمع آوری شد. متون اصلی از طریق مرور وبگاه های اینترنتی به دست آمد، تحلیل داده ها نشان داد که هر یک از دو ترجمه از این متون تاثیرات ایدئولوژیک متفاوت خود را داشت. «ارزیابی وقایع بر اساس علایق ما» رایج ترین راهکار مورد استفاده مترجمان بود.

مقاله پیش رو به دنبال ارائه راهبردهایی در خصوص به کارگیری فناوری ضبط تصوایر نمایشگر رایانه در تحقیقات فرایندمحور ترجمه است. منظور از فناوری ضبط تصاویر نمایشگر، نرم افزاری است که تصاویر صفحه نمایشگر رایانه را به شکل دیجیتال ضبط می کند. این پژوهش نشان داد محققان چگونه می توانند با استفاده از این فناوری اطلاعاتی را در خصوص مشکلات و مسائل موجود در فرآیند ترجمه کسب کنند. در این تحقیق گروهی ار مترجمان در زمانی مشخص متنی را ترجمه کردند و همزمان عملکرد آنها روی صفحه نمایشگر، با استفاده از یک برنامه ضبط تصویر ثبت شد. داده های گردآوری شده اطلاعات ارزشمندی شامل اصلاحات، وقفه ها، سازش ها، موارد استفاده از فرهنگ لغت، میانبرها و تجدیدنظرهای آنی مترجم فراهم نمود. با به کارگیری این فناوری می توان نواقص و محدودیت های موجود در تحقیقات فرایندمحور ترجمه که از روش فکر گویی بهره می برند و مترجمان را نسبت به آزمایش آگاه می سازند، کاهش داد. در نهایت مقاله با ارائه فهرستی از مزیت ها و همچنین محدودیت های این روش به پایان می رسد.

ترجمه کاری دشوار اما ابزاری اجتناب ناپذیر برای انتقال مفاهیم از یک زبان به زبانی دیگر است. انتقال برخی مفاهیم به زبان دیگر برای مترجم مشکل ساز است که از میان آنها اصطلاحات از جایگاه خاصی، به خصوص در متون مذهبی، برخوردار است. تحقیق حاضر راهکارهایی را که مترجمان فارسی و انگلیسی قرآن کریم برای ترجمه اصطلاحات موجود در کتاب مقدس به کار گرفته اند بررسی می نماید. برای این منظور، سه ترجمه فارسی از قرآن (ترجمه های مشکینی، الهی قمشه ای و انصاریان) همراه با سه ترجمه انگلیسی (ترجمه های آربری، شاکر و استارکوسکی) برگزیده و برخی آیات قرآن که حاوی اصطلاحات بودند، انتخاب شدند. محققان پژوهش خود را به اصطلاحات فعلی قرآن محدود کردند و فقط پنج سوره از قرآن کریم را مورد بررسی قرار دادند. سپس طبق چارچوب پیشنهادی بیکر (1992) تجزیه و تحلیل انجام شد. نتایج نهایی نشان داد که راهکار «ترجمه از طریق دگر گفت» پربسامدترین راهکار به کار گرفته شده توسط هر دو گروه مترجمان فارسی و انگلیسی بود.

ترجمه شعر به منزله فعالیتی خلاقانه می تواند تلاشی برای تبادل فرهنگی تلقی گردد. اما دشواری چنین ترجمه ای از دو زاویه قابل بررسی است: در لایه رویی، واژه ها و معانی قرار می گیرند و در لایه های زیرین توجه به سیلان کلام و ریتم یا قافیه ها. همچنین، توجه هم زمان به ابعادی چون صورت، صدا، واژه ها، تصویرسازی، لحن، و محتوا نیز چندان ساده نیست. در پژوهش حاضر، شعر معاصر فارسی زمستان (اثر اخوان ثالث) با دو ترجمه موجود (ترجمه های بشیری و شاهق) و با نگاهی به مدل (2008) وحید و همکاران مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج بیانگر این مطلب است که هیچ کدام از ترجمه ها در برگردان سبک شعر اصلی به مفهوم واقعی موفق نبوده اند. رویکرد بشیری جنبه معناگرایانه داشته و شاهق بیشتر به لفظ روی آورده است. به طور کلی، پایبندی به همه جوانب در ترجمه شعر از زبانی به زبان دیگر، اگر غیرممکن نباشد، دشوار است.

در مقاله پیش رو تلاش بر آن است که از نظریه واساخت دریدا تا آنجا که مرتبط با ترجمه است در تحلیل تعدادی از ترجمه های ابیات حافظ استفاده شود. برای نیل به این هدف، ابتدا سیری منطقی از نظریات انتقادی که به نحوی با مطالعات ترجمه در ارتباط است دنبال شده و پس از معرفی و بسط نظریه واساخت به تحلیل این ترجمه ها پرداخته شده است. در تنها پیشنهاداتی برای تحقیقات بعدی ارائه گردیده است. محقق به واسطه شواهدی که از تحلیل ها به دست آورده متقاعد شده است که نظریه واساختی ترجمه می تواند به یافتن حقایقی در ترجمه ها منجر شود که در دیدرس نظریات ترجمه مبتنی بر زبان شناسی قرار نمی گیرد.