گام های توسعه در آموزش پزشکی
سال:1391 | دوره:9 | شماره:2 |تعداد مقالات:17

یکی از مهم ترین دلایل وضعیت نامطلوب آموزش پزشکی در کشور را می توان در مدل ها و الگوهای کنونی آموزش پزشکی جستجو کرد. در حال حاضر در نظام آموزش پزشکی ایران الگوی گروه محوری (Department-based) زیر نظر دانشکده برقرار است. در پاسخ به چالش ها و همچنین انتظارات عصر جدید از مهارت های فارغ التحصیلان پزشکی مانند توانمندی در مراقبت های اولیه پزشکی، پزشکی مبتنی بر شواهد، مراقبت های پیشگیرانه و...، می توان محیط های بیمارستان های آموزشی را بستری مناسب جهت ارتقای آموزشی دانشجویان پزشکی و دستیاران دانست.

یادگیری و ارزشیابی از هم جدانشدنی هستند و ارزشیابی شایستگی های بالینی فراگیران علوم پزشکی، یک فعالیت مهم و ارزشمند محسوب می شود. ارزشیابی، داده ها و اطلاعات لازم برای تعیین اثربخشی برنامه آموزشی را در اختیار می گذارد. بر اساس تحقیقات، نتایج به دست آمده از ارزشیابی معیار اصلی برای تعیین موفقیت برنامه آموزشی محسوب می گردد. امروزه روش های متنوعی برای ارزشیابی مهارت های بالینی فراگیران علوم پزشکی توسعه یافته است.

زمینه و هدف: هدف اصلی ارزشیابی استاد افزایش کیفیت آموزشی است، که یکی از روش های متداول آن ارزشیابی استاد توسط دانشجوست. هدف اولیه ارزشیابی استاد توسط دانشجو ارایه بازخورد به اساتید جهت بهبود آموزش آنان بود (ارزشیابی تکوینی). با گذشت زمان این هدف جای خود را به ارزشیابی تراکمی (جهت مقاصد مدیریتی) داد. اگرچه استفاده از این روش در ارزشیابی تکوینی مورد تایید قریب به اتفاق صاحبنظران است، ولی استفاده از نتایج آن در ارزشیابی تراکمی (برای مقاصد مدیریتی) زیر سوال است. با توجه به نقش محوری نتایج ارزشیابی استاد توسط دانشجو در ارتقا و دریافت پایه سالیانه اعضای هیات علمی، در این مرور گزارشی سعی بر آن است تا نقدهای وارده به این روش تبیین گردد. مطالعات داخل کشور حاکی از آن است که درصد قابل توجهی از اساتید انتقادهای جدی به مقوله ارزشیابی استاد توسط دانشجو دارند و از اینرو روایی آن زیر سوال است. بر اساس برخی مطالعات بین المللی ارزشیابی استاد توسط دانشجو نه تنها ملاک معتبری تلقی نمی شود، بلکه باور منتقدین بر آنست که ارزشیابی استاد توسط دانشجو سبب افت کیفیت آموزشی نیز می گردد. مطالعات ملی با مشارکت دانشگاه های علوم پزشکی کشور جهت پاسخ به این سوال که «آیا استفاده مدیریتی از نتایج ارزشیابی استاد توسط دانشجو منجر به افزایش کیفیت آموزشی می شود» پیشنهاد می شود.

زمینه و هدف: یادگیری از طریق تلفن همراه به عنوان مرحله جدیدی از توسعه یادگیری الکترونیکی، در پی ارایه فرصت هایی جهت انتقال اطلاعات، تقویت و بهبود یادگیری در دانشجویان می باشد، از این رو، این مطالعه با هدف بررسی عوامل نگرشی موثر در پذیرش یادگیری از طریق تلفن همراه توسط دانشجویان علوم پزشکی پرداخته است.روش کار: این پژوهش از نوع توصیفی، همبستگی است. جامعه پژوهش را کلیه دانشجویان علوم پزشکی اصفهان تشکیل دادند، که برای نمونه تعداد 214 نفر از دانشجویان رشته های مختلف علوم پزشکی بر اساس شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای، متناسب با حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات پرسش نامه بود که پرسش های آن، بر اساس سازه ها و عوامل تشکیل دهنده مدل پذیرش فناوری Davis و همکاران، تنظیم شد. روایی پرسش نامه با روش اعتبار محتوا و پایایی آن با روش Cronbach’s alpha تعیین شد.یافته ها: متغیرهای برداشت ذهنی از آسانی استفاده، برداشت ذهنی از مفید بودن، نگرش دانشجویان نسبت به استفاده و تصمیم به استفاده به عنوان عوامل نگرشی موثر، دارای اثرات مثبت بر پذیرش و استفاده از تلفن همراه جهت یادگیری در سطح 0.01 در میان دانشجویان است.نتیجه گیری: بر اساس تجزیه و تحلیل داده ها، مدل پذیرش یادگیری از طریق تلفن همراه در جامعه مورد مطالعه تایید و بر همین اساس قابلیت به کارگیری در جامعه مورد نظر را دارا است.

زمینه و هدف: برخی شواهد نشان می دهد که دانش آموختگان پزشکی عمومی مهارت ها و قابلیت های خود را برای انجام مسوولیت های حرفه ای در حد قابل قبولی ارزیابی نمی کنند، هر چند در این خصوص، بین مسوولان و صاحب نظران آموزش پزشکی، اختلاف نظر وجود دارد. هدف این پژوهش، شناسایی مشکلات موجود در آموزش پزشکی عمومی کشور بود.روش کار: مطالعه حاضر، مطالعه ای کاربردی بود که به روش کیفی انجام شده است. نمونه ای هدفمند از 23 نفر از مطلعین در این مطالعه مشارکت کردند. برای جمع آوری داده ها از روش مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. داده ها با استفاده از روش تحلیل چارچوبی، تجزیه و تحلیل شد.یافته ها: در پژوهش حاضر 23 زیر موضوع در قالب 6 موضوع اصلی زیر شناسایی گردید: مسایل مربوط به استراتژی های آموزش پزشکی عمومی، مسایل ساختاری، عدم جامعیت دروس و سرفصل ها، عرصه های آموزشی، مشکلات آموزشی و منابع.نتیجه گیری: اثربخشی آموزش پزشکی عمومی در کشور به دلیل مسایل عدیده پیش رو با چالش های جدی مواجه است. یکی از مهم ترین چالش ها، عدم تطابق آموزش با نیازهای واقعی جامعه می باشد. بنابراین آموزش پزشکی عمومی باید به سمت کاربردی شدن پیش برود و توانمندسازی دانشجویان پزشکی برای مدیریت و اداره مراکز بهداشتی و درمانی در دوره آموزش پزشکی به صورت سیستماتیک و اثربخش مورد توجه قرار گیرد.

زمینه و هدف: رویکردهای مطالعه دانشجویان به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر یادگیری و پیشرفت تحصیلی، همواره مورد توجه بوده است. هدف این پژوهش، مقایسه رویکردهای مطالعه و یادگیری دانشجویان پزشکی مقطع پایه و بالینی و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی بود.روش کار: در این مطالعه توصیفی- تحلیلی، 137 نفر از دانشجویان سال دوم و پنجم رشته پزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز، با پاسخ به پرسش نامه استاندارد (Approaches and study skills inventory for students) ASSIST مورد بررسی قرار گرفتند. معدل کل دروس نظری و عملی دانشجویان به عنوان شاخص پیشرفت تحصیلی درنظر گرفته شد.یافته ها: رویکرد غالب دانشجویان پزشکی، رویکرد عمقی (40.1 درصد) بود. در مقطع بالینی، استفاده دانشجویان پزشکی از رویکرد عمقی مطالعه افزایش و استفاده از رویکرد سطحی به طور چشمگیری کاهش یافت. بین رویکرد مطالعه و یادگیری دو گروه دانشجویان مقطع پایه و بالینی اختلاف معنی داری مشاهده نشد (P=0.140). اما بین رویکردهای مطالعه و یادگیری با پیشرفت تحصیلی دانشجویان رابطه معنی داری مشاهده شد (P=0.01).نتیجه گیری: با توجه به ویژگی رویکرد عمقی مطالعه در یادگیری مطلوب مطالب درسی، شایسته است که برنامه ریزان آموزشی شرایطی را فراهم نمایند تا با ایجاد بهترین محیط های یادگیری زمینه را برای سوق دادن دانشجویان برای بهره گرفتن از این رویکردها مهیا نمایند.

زمینه و هدف: آموزش، یکی از ارکان اساسی توسعه توانمندی ها، مهارت ها و شایستگی ها در بخش های مختلف جامعه است. نتایج حاصل از مطالعات آموزش الکترونیکی در مقایسه با روش های آموزش مرسوم به استادان و دست اندرکاران آموزش در رابطه با تدوین، تولید و اجرای دوره های آموزشی مناسب برای یادگیرندگان یاری می رساند. هدف از این پژوهش، مقایسه تاثیر دو روش آموزش مرسوم (مبتنی بر سخنرانی) و روش آموزش الکترونیکی با استفاده از الگوها، راهبردها و فنون طراحی آموزشی بر میزان یادگیری و انگیزش پزشکان در خصوص مبحث نارسایی حاد تنفسی بود.روش کار: در این مطالعه نیمه آزمایشی، 60 پزشک به روش نمونه گیری در دسترس در دو گروه 30 نفری تحت آموزش با دوره مبتنی بر دو روش آموزشی بررسی شدند. محتوای یادگیری در گروه شاهد بر اساس برنامه های مدون آموزش مداوم مرسوم بود و محتوای یادگیری الکترونیکی در گروه تجربی بر اساس همان برنامه ها با تلفیق الگوهای طراحی آموزشی به صورت یادگیری الکترونیکی تولید شد.یافته ها: داده ها توسط پیش آزمون، پس آزمون و پرسش نامه سنجش انگیزش جمع آوری شد. مقایسه نمره پیش آزمون و پس آزمون پزشکان شرکت کننده تفاوت معنی داری نداشت (P>0.05)، اما مقایسه میزان انگیزش پزشکان پس از اتمام برنامه های آموزشی در دو گروه (گروه شاهد 126.1±3.97، گروه تجربی 143.83±5.45) تفاوت معنی داری داشت (P<0.05).نتیجه گیری: نتایج به دست آمده از پژوهش، حاکی از ارتباط معنی دار به کارگیری راهبردها و فنون طراحی آموزشی با افزایش انگیزش شرکت کنندگان در آموزش مداوم الکترونیکی جامعه پزشکی بود.

زمینه و هدف: بهداشت روانی از مهم ترین مسایل جمعیت های مختلف، به خصوص جمعیت دانشجویی است که خود به تنهایی می تواند زمینه رشد یا افت تحصیلی را برای دانشجویان ایجاد کند. هدف از این مطالعه، بررسی وضعیت سلامت روانی دانشجویان رشته پزشکی و دندان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد بر اساس آزمون (Symptom checklist-90) SCL-90 در سال تحصیلی 89- 1388 بود.روش کار: در این مطالعه توصیفی- تحلیلی و مقطعی، 232 پرسش نامه حاوی اطلاعات دموگرافیک و سوالات آزمون  SCL-90بین دانشجویان رشته های پزشکی و دندان پزشکی توزیع شد که به طور سیستماتیک انتخاب شده بودند. اطلاعات به دست آمده از با استفاده از آزمون Chi-square مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.یافته ها: بر اساس اطلاعات به دست آمده، 132 نفر (69.1 درصد) از دانشجویان فاقد اختلال روانی بودند. 53 نفر (27.7 درصد) اختلال روانی خفیف و 6 نفر 3.2 درصد اختلال روانی متوسط داشتند. میزان اختلال روانی شدید صفر بود. شایع ترین اختلالات روانی مشاهده شده به ترتیب افکار پارانوئیدی 108 نفر (56.5 درصد)، حساسیت در روابط متقابل 82 نفر (44 درصد) و وسواس و اجبار 79 نفر (41.4 درصد) بودند. در این مطالعه بین هیچ یک از متغیرهای سن، جنس، محل تولد، رشته تحصیلی، وضعیت تاهل، محل سکونت، وضعیت سکونت و نمره دروس با وضعیت سلامت روانی ارتباط معنی دار آماری دیده نشد (P=0.05).نتیجه گیری: با توجه به نتایج پژوهش و میزان موارد مشکوک به اختلال روانی در دانشجویان، توجه بیشتر مسوولین جهت حل مشکلات روانی دانشجویان و فعال سازی مراکز مشاوره دانشجویی ضروری به نظر می رسد.

زمینه و هدف: پزشکان عمومی که می خواهند در یک تخصص تحصیلات خود را ادامه دهند، دارای درگیری مختلفی در این زمینه هستند که عاملی برای ایجاد فشار و استرس در زندگی فردی آن ها است. هدف از این مطالعه، بررسی ارتباط چگونگی انتخاب رشته تخصصی و محل تحصیل با میزان اضطراب دستیاران پزشکی در سال 1389 بود.روش کار: این مطالعه یک مطالعه توصیفی- مقطعی است. جامعه آماری این پژوهش، دستیاران پزشکی دانشگاه های علوم پزشکی اصفهان، گیلان، زاهدان، سنندج و کاشان بود (370 نفر)، که با روش نمونه گیری طبقه ای متناسب با حجم در مطالعه شرکت داده شدند. داده ها با استفاده از پرسش نامه مشخصات دموگرافیک و پرسش نامه استاندارد خودسنجی اضطراب Zung جمع آوری شد. یافته ها با اسنفاده از نرم افزار آماری SPSS نسخه 16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته ها: بیش از 92 درصد از دستیاران مورد مطالعه اضطراب نداشته، در گروه نرمال قرار گرفته اند. 168 نفر (45.4 درصد) تنها به علت عوامل و علایق شخصی، 55 نفر (14.9 درصد) به علت عوامل تاثیرگذار محیطی و خارجی و 147 نفر (39.74 درصد) هر دو عامل درونی و بیرونی را در انتخاب خود موثر دانسته اند. 220 نفر (59.5 درصد) دستیاران در 3 شهر اول مورد علاقه خود درس می خوانند. ارتباط آماری معنی داری بین اضطراب با شهر مورد علاقه تحصیل و دانشگاه تحصیل مشاهده شد (P<0.05).نتیجه گیری: علاقه و موفقیت هر چه بیشتر دستیاران در تحصیل، ثمره انتخاب درست ایشان، همچنین برنامه ریزی های مدیریتی برای از بین بردن موانع انتخاب رشته و شهر مورد علاقه از طرف مسوولان و برنامه ریزان بود.

زمینه و هدف: دانشجویان پزشکی نیازمند مهارت هایی برای استدلال بالینی، تصمیم گیری و پزشکی مبتنی بر شواهد بهتر می باشند. یکی از مهم ترین جنبه های یک متخصص بالینی موفق، توانایی تفکر به صورت منتقدانه در موقعیت های مراقبت از بیمار است. هدف از این مطالعه، ارزیابی مهارت های تفکر انتقادی (تجزیه و تحلیل، ارزشیابی، تفسیر، استدلال استقرایی و قیاسی) در دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بود.روش کار: این مطالعه به طریق غیرتجربی بر روی 92 نفر از دانشجویان پزشکی سال های اول، سوم و پنجم پزشکی اصفهان در سال های 88- 1387 انجام شده است. برای جمع آوری داده ها از آزمون مهارت های تفکر انتقادی کالیفرنیا (فرم ب) و برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS استفاده شد. آزمون های آماری برای تجزیه و تحلیل داده ها، آزمون های آنالیز واریانس یک طرفه و Post hoc و آزمون همبستگی Pearson بودند.یافته ها: میانگین نمرات هر یک از زیرمهارت های ارزشیابی، تجزیه و تحلیل، استنباط، استدلال قیاسی و استقرایی در هر سه گروه پایین و همچنین زیرمهارت های ارزشیابی (P=0.48) و استدلال قیاسی (P£0.001) و استدلال استقرایی (P=0.01) در سه گروه دارای اختلاف معنی دار است.نتیجه گیری: به نظر می رسد که نمرات مهارت های تفکر انتقادی در دانشجویان پزشکی مطلوب نبوده، برنامه ریزی آموزشی برای توسعه آن باید در نظر گرفته شود.

زمینه و هدف: رویکرد کنونی آموزش در دانشگاه های معتبر سراسر جهان به سمت آموزش باز می باشد، از این رو دانشگاه ها همگام با تکنولوژی های روز، در صدد آموزش از راه دور به صورت نیمه حضوری و غیرحضوری بوده، در حال حاضر از طریق راه اندازی وب سایت به آموزش الکترونیکی نیز اشتغال دارند. به همین منظور تحلیل اطلاعات موجود در سایت های مورد نظر می تواند در بهینه سازی وضعیت آموزش از راه دور و آموزش الکترونیکی مفید باشد. هدف پژوهش حاضر، ارزیابی وب سایت های واحدهای آموزش مجازی علوم پزشکی ایران و جهان بر اساس ابزار ارزیابی کیفیت وب سایت ها مورد مطالعه کیفی و کمی بود.روش کار: این پژوهش به صورت توصیفی و جامعه پژوهش 40 وب سایت است که از طریق ابزار ارزیابی کیفیت وب سایت ها با Cronbach’s alpha 0.95 مورد بررسی قرار گرفته شده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار آماری SPSS نسخه 16 استفاده شد.یافته ها: دو مولفه هدف مشخص برای محدوده اطلاعاتی و مخاطبان و هدف وب سایت ها در وضعیت عالی قرار گرفته اند. همچنین مولفه های میزان سهولت جستجو، گرافیک، روزآمدی، پیوندهای درونی، سابقه علمی نویسنده یا تنالگان، پایداری ساختار وب سایت و سرعت بارگزاری در وضعیت خوبی قرار گرفته است.نتیجه گیری: پیشنهاد می شود که متخصصان فن آوری اطلاعات و مدیران از یافته های پژوهش حاضر جهت افزایش کیفیت وب سایت های مورد نظر استفاده نمایند.

زمینه و هدف: گسترش روزافزون حجم و عمق دانش پزشکی، تعریف نقش و رسالت های جدید برای پزشکان عمومی و محدودبت منابع و زمان در آموزش پزشکی، اهمیت رعایت اولویت های آموزشی را به ویژه در آموزش پزشک عمومی روشن می سازد. هدف از مطالعه، بررسی میزان تطابق برنامه آموزشی بخش چشم دانشکده پزشکی شیراز با اولویت های آموزشی موردنیاز پزشک عمومی بود.روش کار: این پایان نامه به بررسی دو بعد آموزش نظری چشم پزشکی یعنی کلاس های نظری و آزمون های پایان بخش پرداخت. ابتدا جزء مورد بحث بیماری مطرح شده در کلاس یا سوال تعیین و سپس درجه اولویت آن از A تا D بر اساس مطالعه جامعی که در دانشگاه شهید بهشتی انجام شده بود، تعیین شد. سپس مجموع اولویت های A تا D محاسبه و میزان تطابق نتایج به دست آمده با اولویت های مورد انتظار، از طریق آزمون Chi-sguare و با نرم افزار  SPSSتعیین گردید.یافته ها: در هر دو بخش کلاس ها و آزمون ها تفاوت قابل توجهی بین موارد ارایه شده به دانشجویان و اولویت های مورد انتظار مشاهده شد؛ به گونه ای که بعضی از اولویت های ضروری کمتر آموزش داده می شدند یا برعکس بعضی از مواردی که اولویت نداشتند، مورد تاکید قرار می گرفتند (P<0.05).نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد که در برخی موارد به اولویت های A کمتر و به اولویت های B،C  و D بیشتر از حد مورد انتظار پرداخته شده است. با توجه به این که تعیین اولویت ها بر اساس مطالعه جامع و کاملی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی صورت گرفته است که مورد تایید استادان دانشگاه شیراز نیز بود، نیاز به بازنگری در آموزش اولویت ها وجود دارد.