پژوهش و سازندگی
سال:1385 | دوره:19 | شماره:3(پی آیند 73) در منابع طبیعی |تعداد مقالات:37

اثر کوتاه مدت دو سیستم چرای تناوبی و مداوم و چهار تیمار چرای سنگین، متوسط، سبک و بدون چرا بر تغییرات رطوبت خاک در طول فصل چرا (بهار) و فصل بعد از آن (تابستان) در سال 1379 در ایستگاه همند آبسرد و در چراگاه Bromus tomentellus واقع در 70 کیلومتری شرق تهران در قالب طرح آماری فاکتوریل – اسپلیت پلات در زمان و با طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی به اجرا گذاشته شد . تیمارهای مورد بررسی شامل سیستمهای چرا در دو سطح، شدتهای چرا در چهار سطح و زمانهای نمونه گیری رطوبت خاک در نه سطح بود که در سه تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. میانگین هر یک از تیمارها با روش دانکن با هم مقایسه شد. نتایج حاصل نشان داد که بین دو سیستم چرای تناوبی و مداوم اختلاف معنی داری وجود داشت و در هر دو سیستم چرا، مقدار رطوبت تیمارهای چرا تفاوت معنی دار داشت و بیشتر از تیمار بدون چرا بود و هر چه بر شدت چرا افزوده شد، مقدار رطوبت موجود در خاک افزایش یافت. در چرای سنگین سیستم تناوبی و در چرای سبک سیستم مداوم اثر مثبتی در ذخیره بیشتر رطوبت داشته اند.

تعیین عوامل موثر بر زنده مانی گونه A. lentiformis درتوسعه پایدار عرصه های بوته کاری شده واجد اهمیت ویژه ای است. به همین منظور مصادف با بهار 1371 عرصهای به وسعت 4.5  هکتار در اراضی بیابانی حاشیه کویر سیاه کوه استان یزد انتخاب و در آن بوته کاری شد. این پژوهش در قالب طرح آماری کرتهای دو بار خرد شده با تیمارهای اصلی فواصل کاشت 2، 4 و 6 متری اجرا شد. تیمارهای فرعی 1، دوره های هرس هر ساله، دو ساله و سه ساله و تیمارهای فرعی 2، سطوح برش هرس کامل (کفبر)، هرس از ارتفاع 20، 40 و 60 سانتیمتری با تیمار بدون هرس (شاهد) بوده اند. آمار برداری از درصد تلفات گیاهان در پاییز سال 1372 (قبل از اعمال تیمارهای برش) آغاز و تا 9 سال پس از آن در زمان مشابه ادامه یافته است. نتایج نشان داد که تراکم بوته های زنده در فاصله کاشت 2 متری در مرتبه اول و مقادیر آنها در فواصل 4 و 6 متری به ترتیب در گروه های بعدی قرار می گیرند. درصد تلفات گیاهان در دوره های هرس اعمال شده به تفکیک در 6 و 9 سالگی فاقد اختلاف معنی دار می باشند (p<0.05). بنابراین اثر سو افزایش درصد تلفات در رابطه با برداشت هر ساله وجود ندارد. درصد تلفات گیاهان در محدوده تیمارهای ارتفاع برش همواره با اختلاف معنی دار همراه است (p<0.05). حداقل درصد تلفات بر روی تیمار آزمایشی ارتفاع 60 سانتیمتری رخ داده است. به استناد نتایج حاصله، برداشت هر ساله از ارتفاع 60 سانتیمتری در قالب چرای آزاد دام یا دروی علوفه بر رشد، شادابی و استمرار حیات این گونه در منطقه تحت بررسی و مناطق مشابه آن در سطح کشور نقش مثبت ایفا خواهد نمود.

آموزش عالی رشته جنگل به منظور تامین نیروی متخصص، توسط وزارت مسوول آموزش عالی کشور شروع شده و امروزه توسط وزارت علوم، تحقیقات و فن آوری، دانشگاه آزاد اسلامی و دستگاه اجرایی، دانشجویانی در مقاطع مختلف تحصیلی تربیت می شوند. از تحقیقی که در قالب پایان نامه دکتری، برای بررسی نظام آموزش عالی رشته جنگل در ایران از ابعاد شبکه و متولی، شیوه و تعداد پذیرش دانشجو، برنامه آموزشی، امکانات، تجهیزات و عرصه آموزشی، کارآیی و اشتغال دانش آموختگان، با هدف پیشنهاد الگویی مناسب برای آموزش عالی رشته جنگل انجام گرفت، این مقاله استخراج شد. در این مقاله، رابطه آموزش عالی و کارآیی و اشتغال دانش آموختگان رشته جنگل بررسی می شود. این تحقیق توصیفی بوده و برای جمع آوری اطلاعات از روش پیمایشی استفاده شده است. پس از تعیین جامعه آماری، تعداد نمونه ها به وسیله فرمول کوکران تعیین و پرسشنامه های مدیران آموزشی، تحقیقاتی و اجرایی و دانش آموختگان و سوالات مصاحبه استادان تهیه و از نظر اعتبار روایی و پایایی تایید شدند. در این پژوهش از سه گروه دانش آموختگان رشته جنگل سال 1365 لغایت 1375 و مدیران اجرایی، آموزشی و تحقیقاتی، استانهای تهران، مازندران، اصفهان، شیراز، کرمانشاه و هرمزگان، استادان دانشگاه های تهران، گرگان، گیلان و مازندران نظر خواهی شد. در مجموع از 121 دانش آموخته، 51 مدیر و 27 عضو هیات علمی اطلاعات جمع آوری و با استفاده از نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. رضایت نسبتا کم مدیران اجرایی از دانش و مهارت دانش آموختگان، رابطه ضعیف بین آموزش و اشتغال در طی دوره، فراهم نبودن یا کم بودن زمینه اشتغال دانش آموختگان، تاثیر زیاد دروس عملی در کارآیی و اشتغال، موثر بودن پذیرش دانشجویان بومی در کارآیی و اشتغال، لزوم تهیه برنامه های متنوع آموزشی جنگل برای مناطق مختلف ایران جهت بالا بردن کارآیی و منطق های شدن آموزش های جنگل، لزوم ایجاد ضوابط قانونی برای جذب فارغ التحصیلان، توجه نسبتا متوسط به مهارت و دانش در هنگام استخدام، تاثیر زیاد دانشگاه محل تحصیل در کارآیی و اشتغال، تاثیر جنسیت در کارآیی و تاثیر زیاد دوره های ضمن خدمت در کارآیی دانش آموختگان رشته جنگل از نتایج این پژوهش می باشد. البته عوامل دیگر بجز آموزش نیز تاثیر زیادی در کارآیی و اشتغال دارند.

در این بررسی با استفاده از سرشاخه های حاصل از هرس درختان سیب به صورت خالص و در ترکیب با چوب صنوبر و با استفاده از 3 رطوبت کیک خرده چوب 11، 13 و 15 درصد و دو زمان پرس 5 و 6 دقیقه، تخته خرده چوب تهیه گردید. از ترکیب عوامل فوق 12 ترکیب شرایط بوجود آمد و برای هر ترکیب 3 تخته (تکرار) و در مجموع 36 تخته ساخته شد. ویژگی های فیزیکی و مکانیکی تخته های ساخته شده، اندازه گیری گردیده و با استفاده از آزمون فاکتوریل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل نشان داد که مقاومت خمشی و مدول الاستیسیته تخته های ساخته شده تحت تاثیر معنی دار هرسه عامل متغیر قرار داشته اند به طوری که زیادترین مقاومت خمشی و مدول الاستیسیته تخته ها در شرایط استفاده از ترکیب ماده چوبی سیب ـ صنوبر، رطوبت کیک خرده چوب 15 درصد و زمان پرس 6 دقیقه ملاحظه گردید. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل چسبندگی داخلی تخته ها نشان داد که افزایش زمان پرس باعث بهبود این ویژگی گردیده است. ولی در تخته های ساخته شده از ترکیب چوبی سیب خالص، بهبود چسبندگی داخلی در اثر افزایش زمان پرس از شدت بیشتری برخوردار بود. همچنین نتایج بیانگر آن بود که واکشیدگی ضخامت بعد از 2 و 24 ساعت غوطه وری تخته ها در آب تحت تاثیر عامل ترکیب ماده چوبی قرار دارد و تخته های ساخته شده از ماده چوبی سیب نسبت به تخته های ساخته شده از ترکیب چوبی سیب صنوبر از واکشیدگی ضخامت کمتری برخوردار بودند.

عوامل متعددی در پدیده کارستی شدن و تشکیل منابع آب در سازندهای کربناته حایز اهمیت میباشند، از عوامل موثر در ایجاد و گسترش این پدیده میتوان به سنگ شناسی، توپوگرافی، میزان نزولات، سطوح ناپیوستگی، شیبها و مناطق خرد شده لایه ها اشاره نمود. در این پژوهش نقش عوامل ساختاری در توسعه منابع آب در منطقه لار مورد بررسی قرار گرفته است. بدین منظور ابتدا مبادرت به تهیه لایه های اطلاعاتی شامل شبکه هیدروگرافی، عناصر تکتونیکی، خطوارهها، پتانسیل کارست و منابع آب کارستیک با استفاده از نقشههای توپوگرافی، زمین شناسی، بررسی عکسهای هوایی و پردازش تصاویر ماهوارهای شد. لایه های اطلاعاتی در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد که ارتباط نزدیکی بین خطوارهها، عناصر تکتونیکی، شبکه هیدروگرافی و شیب توپوگرافی با فراوانی منابع آب کارستیک در منطقه مورد مطالعه وجود دارد. این روابط نشانگر نقش بارز عناصر تکتونیکی و لزوم توجه به آن در بررسی استعداد منابع آب و انتقال آبهای زیر زمینی در مناطق کارستیک می باشد.

در این تحقیق مکانیسم های مقاومت به شوری در گونه مرتعی Atriplex verrucifera که بومی ایران و دارای ارزش غذایی بالایی برای دامها است در مرحله رشد رویشی مورد بررسی قرار گرفت. بذرهای این گیاه در اتاق رشد و در دمای 2± 25 درجه سانتی گراد و تناوب نوری 16 ساعت روشنایی و 8 ساعت تاریکی کشت شد. برای تعیین مکانیسم های مقاومت به شوری در مرحله رشد تیمارهای 0، 100، 200، 300 و 400 میلی مولار NaCl اعمال گردید. طرح مورد استفاده در این آزمایش طرح کاملا تصادفی با 5 تیمار و 4 تکرار بود. برای جلوگیری از شوک اسمزی، تیمارها به تدریج اعمال گردیدند، بعد از گذشت 21 روز از زمان اعمال آخرین تیمار شوری، گیاهان برداشت شدند. نتایج نشان داد با افزایش شوری تا غلظت 200 میلی مولار NaCl، محتوای نسبی آب بافت ها (RWC) و کارایی مصرف آب ( WUE) افزایش و در مقابل پتانسیل آب برگ کاهش یافت. این گیاه با سنتز ترکیب های سازگار نظیر گلیسین بتایین، پرولین، قندهای محلول، و دفع نمک از کرک های سطح برگ2 به عنوان مکانیسم های مقاومت به شوری جهت تنظیم اسمزی استفاده می نماید، هر چند در سطوح شوری تا 200 میلی مولار نمک، نیازی به تولید محلول های سازگار نبود. همچنین بیشترین رشد و تولید در سطوح شوری تا 200 میلی مولار NaCl بدست آمد که بیانگر نیاز این گیاه به محیط های شور می باشد. احتمالا بتوان آن را یک هالوفیت اجباری 2 به شمار آورد.

بررسی کیفیت علوفه تولیدی بوته های زنده در محدوده بوته کاری شده با گونه Atriplex lentiformis در حاشیه کویر سیاه کوه استان یزد که سابقه کشت 10 ساله دارد (1380-1371) و شیوه های مختلف بهره برداری بر روی آنها اعمال شده، در این تحقیق مورد نظر می باشد. این پژوهش در پاییز سال 1380 بر روی عرصه مذکور با نقشه کاشت و بهره برداری شده در قالب کرتهای دو بار خرد شده شامل تیمارهای اصلی فواصل کاشت 4،2 و 6 متری، تیمارهای فرعی دوره های هرس هر ساله، دو ساله و سه ساله و تیمارهای فرعی فرعی سطوح برش در ارتفاعات 40،20 و 60 سانتیمتری با تیمار بدون هرس در سه تکرار انجام شد. بدین منظور از روی سه بوته تصادفی در هر تیمار آزمایشی، مقدار حدود یک کیلوگرم سرشاخه های قابل مصرف برای دام جمع آوری و پس از آماده سازی، میزان انرژی متابولیسمی و مقادیر درصد پروتئین خام و مواد معدنی کلسیم و فسفر آنها به عنوان عوامل کیفی علوفه تعیین و مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج نشان داد که عموما فاصله کاشت، دوره هرس و ارتفاع برش بر کیفیت علوفه تولیدی تاثیر معنی داری ندارند ( p<0.05). هرس هر ساله از ارتفاع 60 سانتیمتری در فاصله کاشت 2 متری که به عنوان تیمار برتر از نظر تولید کمی در مطالعات پیشین معرفی شده، از دیدگاه کیفیت علوفه نیز در گروه نخست قرار می گیرد. علوفه تولیدی این تیمار آزمایشی دارای انرژی متابولیسمی 6.84 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک و درصد پروتئین و مواد معدنی کلسیم و فسفر آن به ترتیب برابر 7.37، 1.37 و0.12  می باشند.

باد یکی از عوامل مهم فرسایش خاک در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب میشود که به دلیل محدودیت پوشش گیاهی در این نواحی، قادر است بر اثر کاوش، ذرات قابل انتقال خاک را با خود حمل نموده و منجر به ایجاد فرسایش بادی گردد. فرسایش بادی از مهمترین فرآیندهای بیابانزایی در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب میشود که در مدل های مختلف بیابانزایی به وفور مورد استفاده قرار می گیرد. از جمله مدلهای فوق میتوان به مدلهای FAO- و (UNEP (1 و (ICD (2 اشاره نمود که با وجود نواقصی که در هر یک از آنها موجود می باشد، همچنان یکی از مطرح ترین مدلهای بیابانزایی در خارج و داخل (ICD) کشور جهت برآورد شدت بیابان زایی می باشند. در این تحقیق با توجه به تجزیه و تحلیلی که بر روی دو روش فوق انجام شد، سعی شد تا شاخصها و زیر شاخصهای موثر در معیار فرسایش بادی و عوامل انسانی و محیطی بالقوه آن شناسایی و مناسبترین آنها انتخاب شوند تا در نهایت با توجه به ارزش عددی که به هر یک از این پارامترها داده می شود بتوان شدت بیابان زایی منطقه را با مد نظر قرار دادن فرسایش بادی در قالب یک مدل بیابان زایی تعیین نمود. در این رابطه پس از تعیین واحدهای کاری (رخسارههای ژئومورفولوژی) تمامی شاخصها و زیر شاخصها در هر یک از آنها و سپس در کل منطقه مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند که در نتیجه آن کل منطقه مورد مطالعه (901.29 کیلومتر مربع) در کلاس متوسط شدت بیابان زایی از نظر فرسایش بادی قرار گرفت.

در بررسی سال 1381، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آب تالاب انزلی رودخانه های ورودی و خروجی آن مورد مطالعه قرار گرفت. برای این منظور در طی چهار فصل از فاکتورهای فیزیکی و شیمیایی 19رودخانه ورودی به تالاب انزلی (رودخانه پیربازار، رمضان بکنده، قنادی، لله کا، بیجرود، نوخاله، هندخاله، سیاه درویشان، گازرودبار، نرگستان، چومثقال، کلسر، شیجان، اسپند، چکوور، مرغک خالکایی، بهمبر، شیله سر و کانال مادر)، دو روخانه خروجی (انزلی و غازیان) و چهار نقطه در تالاب انزلی (تالاب شرق، تالاب غرب، تالاب مرکزی و سیاه کشیم) نمونه برداری انجام شد. بر طبق داده های به دست آمده مشخص شد که میزان کدورت، اسیدیته، CO2 کل، ارتوفسفات، اکسیژن محلول، آمونیوم، نیتریت، نیترات، کلی فرم دفعی کل آب و کلی فرم دفعی انسان در رودخانه های ورودی، کربنات، CO2 آزاد و سدیم در تالاب انزلی و هدایت الکتریکی، کل مواد جامد محلول، کل مواد جامد معلق، آلکالینیتی کل، فنل آلکالینیتی، بی کربنات، سختی کل، کلسیم، منیزیم، پتاسیم، کلراید، سولفات، فسفر کل، اکسیژن مورد نیاز بیولوژیک و اکسیژن مورد نیاز شیمیایی در رودخانه های خروجی بیش از جاهای دیگر می باشد. با در نظر گرفتن این اطلاعات میتوان گفت که تالاب انزلی با توجه به شرایط اکولوژیک حاکم در این تالاب و وجود موجودات گیاهی و جانوری متنوع به عنوان مکانی جهت کاهش این فاکتورها مطرح می باشد نقش یک حد واسط فیلتر کننده را بین رودخانه های مذکور و دریای خزر ایفا می کند.

علوفه تولیدی درختچه های تاغ جنگل های دست کاشت مناطق بیابانی برای دام قابل استفاده می باشد و در این راستا بررسی ارزش کیفی آن در شرایط مختلف واجد اهمیت ویژه ای است. به همین منظور در آبان ماه 1373 محدوده ای 3 هکتاری در جنگلهای مسن دست کاشت تاغ منطقه اشکذر یزد که آثار پژمردگی در آنها قابل مشاهده بود، انتخاب و نسبت به برش درختچه های آن مطابق برنامه پیش بینی شده در طرح اقدام گردید. این بررسی در قالب طرح آماری کرت های خرد شده با دو تیمار اصلی تراکم موجود 250 اصله در هکتار و تقلیل یافته به نصف و چهار تیمار فرعی برش از سطح زمین (ارتفاع حدود 10 سانتی متر)، 35 و 70 سانتیمتر و تیمار بدون برش اجرا شد. عرصه مذکور به صورت قرق تحت حفاظت کامل قرار گرفت و کیفیت علوفه درختچه ها در پاییز سال 1379 بررسی گردید. نتایج نشان داد که فاصله کاشت و سطوح مختلف برش بر متغیرهای کیفی علوفه تحت مطالعه تاثیر معنی داری ندارند (p<0.05). علوفه تولیدی درختچه های قطع شده در ارتفاع 35 سانتیمتری از سطح زمین که به عنوان شیوه پرورشی مناسب معرفی شده، انرژی متابولیسمی7.47  مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک، پروتئین خام 13.14 درصد و مواد معدنی کلسیم، فسفر و سدیم به ترتیب مقادیر 2.06، 0.098 و 7.15  درصد را دارا می باشند.

میزان ارزش غذایی و کیفیت گونه های مرتعی در مکانها و زمانهای مختلف، متفاوت است. در این تحقیق سعی شده که 9 پارامتر مهم ارزش غذایی (ماده خشک، پروتئین خام، الیاف خام، چربی خام، خاکستر، انرژی خام، انرژی قابل متابولیزم، کل انرژی قابل هضم و سلولز، همیسلولز و لیگنین) در سه مرحله رویشی (قبل از گلدهی، گلدهی و بذردهی) بر روی 5 گونه لگومینوز شبدر قرمز (Trifolium pratens)، شبدر سفید (Trifolium repens)، یونجه گل زرد (Melilotus officinalis)، یونجه معمولی (Medicago sativa) و اسپرس معمولی (Onobrychis sativa) و همچنین 6 گونه مهم گراس علف باغ (Dactylis glomerata)، جو پیازدار (Hordeum bolbusum)، چمن پیازدار (Poa bolbosa)، جو بنفش (Hordeum violaceum)، دم روباه پا بلند (Alopecurus arundinaceus poir) و دم روباه پایه کوتاه (Alopecurus textiles Boiss) مورد مقایسه قرار گیرد. با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون دانکن میانگین ها با یکدیگر مقایسه شدند. بررسی نتایج این تحقیق نشان میدهد که میزان پروتئین خام، انرژی قابل متابولیزم و کل انرژی قابل هضم گونه های مورد مطالعه، با پیشرفت مرحله فنولوژیکی کاهش و میزان الیاف خام و سلولز، همیسلولز و لیگنین(NDF) افزایش مییابد. در بین گونه های مورد مطالعه شبدر سفید بالاترین درصد پروتئین خام و علف باغ کمترین درصد را به خود اختصاص داده است. به طور کلی بالاترین ارزش غذایی مربوط به شبدر سفید و پایین ترین ارزش غذایی مربوط به علف باغ است.

به منظور بررسی تاثیر مصرف زئولیت طبیعی بر مقاومت به تنش خشکی و افزایش عملکرد کمی و کیفی گیاه دارویی بادرشبی آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 12 تیمار و 3 تکرار بصورت گلدانی و جمعا در 36 گلدان انجام شد. در این آزمایش مقادیر زئولیت در 4 سطح (صفر، 20، 25 و 30 گرم در 12 کیلوگرم خاک) و تنش خشکی در 3 سطح تخلیه رطوبت خاک (50، 60 و 70 درصد تخلیه نسبت به حالت اشباع) طی دوره رشد سریع تا برداشت در نظر گرفته شد. در طول اجرای آزمایش صفات وزن تر و وزن خشک بوته، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، سطح برگ، تعداد برگ، تعداد گل، تعداد میان گره و درصد اسانس اندازه گیری شد. نتایج به دست آمده نشان داد که مصرف زئولیت بر وزن خشک و تعداد میان گره تاثیر معنی دار نداشت ولی تاثیر آن روی سایر صفات در سطح یک درصد معنی دار بود. اثر تنش خشکی (سطح تخلیه رطوبت خاک) روی چهار صفت سطح برگ، تعداد برگ، تعداد گل و تعداد میان گره معنی دار نبود ولی بر وزن تر و خشک، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه و درصد اسانس اثر معنی دار داشت. اثر متقابل زئولیت و سطوح مختلف تخلیه رطوبت خاک بر چهار عامل وزن تر، وزن خشک، تعداد گل و تعداد میان گره معنی دار نبود در حالیکه روی سطح برگ، وزن خشک اندام هوایی، وزن خشک ریشه، تعداد برگ و درصد اسانس اثر معنی دار داشت. بر اساس نتایج این آزمایش و با توجه به اهمیت میزان ماده خشک و اسانس در ارزیابی عملکرد گیاه دارویی بادرشبی، مصرف 25 گرم زئولیت در 12 کیلوگرم خاک توام با 50 درصد تخلیه رطوبت خاک بالاترین ماده خشک (2.767 گرم در گیاه) و درصد اسانس (2 درصد) را تامین نمود.

مراتع استان ایلام با وسعت 1700000 هکتار سالیانه در حدود 236 هزار تن علوفه خشک تولید می نمایند که از کمیت و کیفیت مواد معدنی موجود در آنها اطلاعاتی در دسترس نیست، به منظور تعیین غلظت این مواد و تغییرات آنها در طی فصل رویش، این طرح بمدت 3 سال در سطح مراتع استان اجرا گردید. ابتدا با توجه به وسعت مراتع هر شهرستان تعداد 31 منطقه به روش تصادفی تعیین شد.در هر منطقه (روستا) به صورت تصادفی 3 دامدار انتخاب و محدوده تقریبی مراتع آنها مشخص گردید و در طول فصل چرا به فواصل تقریبا یکسان 4 بار از مراتع مربوط به هر دامدار با استفاده از کوادرات به مساحت یک متر مـربع نمونه برداری به عمل آمد. نمونه های حاصله به آزمایشگاه منتقل و مواد معدنی کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم آهـن،منگنز، مس و روی آنها اندازه گیری شد. نتایج حاصله نشان داد که اختلاف میانگین کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم و آهن در مراحل مختلف نمونه برداری معنی دار (p>0.01). در حالیکه میانگین منگنز، مس و روی در این مراحل اختلاف معنی داری را نشان نداد. اختلاف میانگین کلسیم، فسفر، منیزیم، پتاسیم، آهن و مس در سال های مختلف نمونه برداری معنی دار (p>0.01) در حالیکه میانگین منگنز و روی معنی دار نبود. میانگین کلسیم، منیزیم و مس در سال ها و مراحل مختلف نمونه برداری به طور معنی داری بالاتر (p>0.01) از دامنه احتیاجات نشخوارکنندگان است. میزان فسفر در مرحله اول و دوم بالاتر در مرحله چهارم پایین تر (p>0.01) و در مرحله سوم در دامنه احتیاجات نشخوارکنندگان قرار دارد. میانگین روی در مراحل اول، دوم و چهارم با مقدار مورد نیاز نشخوارکنندگان اختلاف معنی داری ندارد، اما در مرحله سوم به طور معنی داری پایین تر از میزان مورد نیاز این دام ها است(p>0.01) .

این پژوهش به منظور بررسی رابطه بین خصوصیات خاک با پوشش گیاهی در 14 رویشگاه مرتعی استان قم انجام شد. جهت انجام مطالعات، پس از انتخاب تیپ های گیاهی شاخص در مناطق معرف هر تیپ، از خاک و پوشش گیاهی به روش تصادفی - سیستماتیک نمونه برداری شد. سطح و تعداد پلاتهای نمونه برداری با توجه به نوع گونه ها و تغییرات پوشش گیاهی تعیین شد. در هر پلات اسامی گونه ها، درصد پوشش و درصد لاشبرگ ثبت شد. همچنین در هر پلات تا عمق ریشه دوانی گیاه (حداقل تا عمق 60 سانتیمتری) از عمق های مختلف خاک (عمق های نمونه برداری با توجه به مرز ژنتیکی افق های خاک هر منطقه تعیین شد) نمونه برداری شد. خصوصیات فیزیک و شیمیایی خاک بافت، اسیدیته، هدایت الکتریکی، آهک و ماده آلی اندازه گیری شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آنالیز مولفه های اصلی استفاده شد. نتایج نشان می دهد که مهمترین خصوصیات خاکی موثر در تفکیک تیپ های گیاهی بافت، هدایت الکتریکی و آهک خاک است.

به منظور تعیین خصوصیات اساسی چوب کهور ایرانی Prosopis spicigra، این گونه مورد ارزیابی قرار گرفت. در این بررسی، علاوه بر مشخصات تشریحی چوب، که طبق کلید شناسایی میکروسکوپی IAWA (14) تبیین گردید. ابعاد الیاف، جرم ویژه نسبی چوب به تفکیک درون چوب و برون چوب، در دو حالت اشباع و کاملا خشک نیز اندازه گیری شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که حدود تغییرات طول الیاف سالم چوب کهور بین 0.43 تا 1.28 میلیمتر و میانگین آن 0.98 میلیمتر است. میانگین قطر، قطر حفره سلولی و ضخامت دیواره الیاف نیز به ترتیب 16، 3.8 و 6 میکرون بدست آمده است.

شکل گیری و تشدید فرسایش و تولید رسوب همواره متاثر از دو گروه عوامل ثابت و متغیر در زمان در یک حوزه آبخیز است که بر اساس شرایط حاکم مختلف ممکن است یک یا چند عامل مشارکت بیشتری داشته باشند. نتایج حاصل از مطالعات انجام شده درباره عوامل موثر در رخداد فرسایش و تولید رسوب نشانگر این است در اکثر حوزه های آبخیز نوع استفاده از اراضی در مقایسه با سایر عوامل نقش بیشتری را در رخداد و تشدید فرسایش و تولید رسوب دارد. به همین دلیل و به منظور تعیین نقش و میزان تاثیر تغییر در نوع استفاده از اراضی در تغییرات مقدار و شدت فرسایش و تولید رسوب اقدام به بررسی و ارزیابی رابطه آنها در حوزه آبخیز طالقان شده است. در این تحقیق با استفاده از تفسیر عکس های هوایی، تصاویر ماهوارهای و انجام بازدیدها و عملیات میدانی اقدام به تهیه نقشه انواع فعلی و گذشته استفاده از اراضی طی سالهای 1349، 1366 و 1380 گردیده است. به طوری که به طور همزمان نیز مقادیر بار معلق در فواصل زمانی سال 50- 49، 66 - 50 و 80-67 محاسبه شده و سپس مقادیر فرسایش و تولید رسوب با بکارگیری مدل تجربی EPM در حوزه آبخیز مورد مطالعه برآورد شده است. بر اساس نتایج حاصل از این تحقیق مشخص گردید که در فواصل زمانی 1349 ـ 1380 سطح اراضی مرتعی در آبخیز طالقان 15 درصد افزایش داشته و سطح اراضی زراعی شامل دیم و آبی به ترتیب 11.1% و 3.8% کاهش داشته است. بررسی مقادیر بار معلق سالیانه در مقاطع زمانی 1366- 1349 و 1380- 1367 نیز حاکی از این بوده که در دوره مذکور به ترتیب مقدار بار معلق در رودخانه طالقان به وقوع و کاهش روبرو بوده است. بر اساس بررسی های انجام شده علت افزایش رسوب در دوره 66- 49 بیشتر مربوط به تغییر در مقادیر ترسالی ها و علت کاهش رسوب نیز در دوره 1380 – 1367 بیشتر مربوط به تغییر در نوع استفاه از اراضی بوده است. افزون بر این، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل رابطه بین نوع استفاده از اراضی به عنوان متغیر مستقل با مقادیر رسوب به عنوان متغیر وابسته بیانگر این بود که عامل موثر در رسوب دهی زیر آبخیزها در دوره 66 ـ 49 مربوط به تغییرات دبی و وسعت اراضی دیم و در دوره 80 ـ 67 مربوط به تغییرات وسعت اراضی تحت پوشش مرتع و تغییرات مقدار بارش بوده است.

گون (Astragalus) از تیره بقولات Papilionaceae سطح وسیعی از مراتع و نقاط کوهستانی کشور را به خود اختصاص داده است. مطالعات سیتوژنتیک به منظور اصلاح گیاهان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در این پژوهش با استفاده از مریستم نوک ریشه از سه گونه گون (A. elegans، A. cancellatus، A. aznabjurtieus) بعد از مراحل تثبیت، هیدرولیز و رنگ آمیزی نمونه میکروسکوپی تهیه و مورفولوژی کروموزوم ها مورد مطالعه قرار گرفت. بررسیها نشان داد که هر سه گونه با 2n-4x-32 با پایه کروموزومیx=8  تتراپلوئید می باشند. با اندازه گیری پارامترهای مختلف کاریوتیپ(L, S, L+S, L/S, S (L+S) A1.A2, S%, TF%., DRL, VRC) مشخص شد که بلندترین کروموزوم و بلندترین طول ژنوم در گونه A. elegans و کوتاه ترین کروموزوم و کوتاه ترین ژنوم در گونه A. cancellatus می باشد. گونهA. elegans  با داشتن کمترین مقدار A1 و بیشترین مقدار TF% و %S و فرمول کاریوتیپی 10m+6sm، دارای کاریوتیپ متقارن بوده و نسبت به دو گونه دیگر یک گونه جدید است.

قرق مرتع یکی از روشهای احیای پوشش گیاهی در مرتعداری و آبخیزداری است. زیرا افزایش تراکم پوشش گیاهی در پهنه های تحت قرق موجب افزایش حفاظ روی خاک و در نتیجه تثبیت و پایداری آن و کاهش هدر رفت خاک و تولید رسوب میگردد. به منظور مشخص کردن اثرات کمی قرق مرتع در کاهش هدر رفت نزولات جوی، هدر رفت خاک (فرسایش) و تولید رسوب، بخشی از مراتع تحت تیمار قرق واقع در حوزه آبخیز سد شهید رییس علی دلواری در محدوده شهرستان دشتستان استان بوشهر انتخاب و میزان تراکم پوشش گیاهی و مقادیر تولید روآناب و رسوب در قالب تقسیم بندی پهنه تحقیق به واحدهای همگن در پهنه های قرق و شاهد مورد بررسی قرار گرفتند. به طوری که داده های مورد نیاز برای محاسبه مقادیر روآناب سطحی و رسوب با استفاده از پلاتهای آزمایشی ایجاد شده در واحدهای همگن قرق شده و شاهد جمع آوری گردید. از آزمون t استیودنت و تحلیل همبستگی جهت بررسی روابط بین مقادیر روآناب های سطحی و رسوبات تولیدی با تغییرات تراکم پوشش گیاهی استفاده شد. نتایج بدست آمده نشانگر معنی دار بودن اختلاف بین میزان تراکم پوشش گیاهی در پهنه تحت تیمار با پهنه شاهد در سطح 5 درصد و وجود همبستگی معنیدار بین افزایش میزان تراکم پوشش گیاهی در پهنه قرق با کـاهش ارتفاع روآناب های سطحـی و مقادیر رسوب و فرسایش خاک به ترتیب با ضرایب  r=0.92و r=0.89 در سطح 1 در صد بود. به عبارت دیگر، نتایج بدست آمده مبین تاثیر مثبت قرق مراتع به عنوان یک اقدام مدیریتی در کاهش میزان فرسایش و تولید رسوب از یک سو و بهینه سازی استفاده از آب های قابل دسترسی در سطح مراتع از سوی دیگر در حوزه های آبخیز است. از این رو توصیه می شود در صورت امکان از برنامه قرق به عنوان یک اقدام مدیریتی جهت احیا توسعه پوشش گیاهی در حوزه های آبخیز و به عنوان راهکاری ساده، کم هزینه، کارآمد و قابل اعتماد و مطمئن برای حل معضل فرسایش خاک و بهینه سازی استفاده از نزولات جوی در دستیابی به اهداف برنامه های حفاظت خاک و آبخیزداری استفاده شود.

برای بررسی تاثیر کودهای شیمیایی و دامی بر رشد نهالهای افراپلت (Acer velutinum) این طرح در نهالستان شهرپشت در چالوس و نهالستان کلوده در آمل اجرا گردید. در این طرح ازت در سه سطح، 0، 40 و 80 کیلوگرم در هکتار، فسفر در سه سطح 0، 60 و 120 کیلو گرم در هکتار و کود دامی در دو سطح 0 و 30 تن در هکتار به صورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی اجرا شد. در هر دو نهالستان اعمال تیمارهای کودی سبب افزایش رشد گردید. جداول تجزیه واریانس تاثیر کود ازته بر رشد قطری افرا پلت را در نهالستان شهرپشت، در سطح 5% و تاثیر کود دامی بر رشد ارتفاعی و قطری در نهالستان کلوده را در سطح 1% معنی دار نشان می دهد. در نهالستان شهرپشت اعمال 80 کیلوگرم در هکتار ازت و 60 کیلوگرم فسفر بیشترین رشد طولی و قطری و در نهالستان کلوده 80 کیلوگرم در هکتار ازت و 60 کیلوگرم فسفر و 30 تن در هکتار کود دامی بیشترین رشد طولی و قطری را سبب شده است.

اکالیپتوس جز درختان سریع الرشد بوده و تعدادی از گونه های آن برای کاشت در شرایط آب و هوایی گرم و خشک سازگاری بالایی دارند. لذا تولید نهال این گونه ها به منظور توسعه جنگل کاری در ایران حایز اهمیت می باشد. ریزازدیادی در تولید نهال های مناسب از جایگاه ویژه ای برخوردار است. در روش ریزازدیادی مرسوم، هزینه های تولید نهال در سطح انبوه به علت درصد بالای آلودگی ها، تلفات ناشی از انتقال گیاه به خاک و استفاده از هورمون های بیوشیمیایی بالا می باشد. لذا در این پژوهش از سیستم نوین شبه فتواتوتروفیک در ریزازدیادی استفاده گردید. در این روش حذف ساکارز، حذف یا استفاده اندک از تنظیم کننده های برون زا و نیز شاخه زایی و ریشه زایی توام گیاهک ها موجب کاهش کلی در هزینه های تولید گیاهک های درون شیشه ای میگردد. اثر ظروف مختلف G7 و B.F.J با درپوشهای فیلتردار و بدون فیلتر بر روی فاکتورهای رشد شامل وزن تر ریشه، وزن تر اندام هوایی، سطح برگها، تعداد برگها، طول ریشه، طول ساقه و تعداد شاخه در گونه های،E.microcarpa ، E.melliodora ،E. camaldulensis در شرایط شبه فتواتوتروفیک بررسی شد. ظرف G7 فیلتردار در تمامی فاکتورهای رشدی مورد مطالعه برتر از ظروف دیگر بود. درصد زنده مانی بعد از انتقال به خاک در گونه های E. microcarpa و 100% E.melliodora و در گونه 65% E.camaldulensis و بود در روش شبه فتواتوتوفیک گذشته از اینکه هزینه های ریز ازدیادی به حداقل می رسد تمامی شاخص های رشدی به طور معنی داری افزایش می یابند لیکن در این روش نیز مشکلات آلودگیهای درونی و سطحی ریز نمونه ها و آزادسازی ترکیبات فنلی و غیره وجود دارد که می بایست در تحقیقات مورد توجه قرار گیرد.  

گیاه A.canescens، گیاهی بوته ای و غیر بومی ایران است که جهت احیا مراتع مخروبه کشور مورد استفاده زیادی قرار گرفته است. با توجه به اثرات بوته ایها بر خاک زیر اشکوب خود ،در یک مرتع دست کاشت این گونه، در شرق شهرستان بیرجند، اقدام به نمونه گیری خاک در سه تیمار زیر اشکوب، بین ردیفهای بوته کاری و منطقه شاهد گردید. پس از انجام آزمایشهای خاک شناسی و تجزیه و تحلیل اطلاعات، مشخص شـــد که فاکتورهایی مانند EC، درصد مواد آلی و یونهایMg++, Ca++, Na+, K+, Cl  و SO4-- در تیمار زیر اشکوب به طور معنی داری با دو تیمار دیگر اختلاف دارد. مقدار این فاکتورها در تیمار بین ردیف ها نسبت به تیمار شاهد نیز افزایش یافته است لیکن اختلاف معنی داری با آن نشان نمی دهد. این تحقیق مشخص نمود که این گیاه باعث تغییر حالت خاک از معمولی به شور و قلیا شده است و در نتیجه احیا این منطقه پس از مرگ آتریپلکسهای کاشته شده دشوار خواهد بود.

در مناطق کم بارش، جمع آوری و ذخیره سازی آب باران در توده خاک با استفاده از سامانه های کوچک مقیاس سطوح آبگیر باران می تواند بخشی از آب مورد نیاز گیاهان را تامین و موجب افزایش تولیدات گیاهی شود. اما نکته مهم در احداث یا ایجاد سامانه های سطوح آبگیر باران، اندازه یا مساحت بهینه سطح آبگیر و چگونگی تعیین و مشخص نمودن آن برای استحصال آب باران جهت مصارف مورد نظر است. به طوری که اغلب تعیین اندازه مناسب آن در فقدان دسترسی به مقادیر دقیق ضریب روآناب در شرایط مختلف خاک، شیب زمین، تراکم پوشش گیاهی و تبخیر به سهولت میسر نمی باشد. در این تحقیق مدل AWBM که مدلی برای شبیه سازی بارش ـ رواناب میباشد. جهت تعیین مساحت سطوح آبگیر باران روی شیب های مختلف اراضی و با مقادیر متفاوت تراکم گیاهی ارزیابی شده است. به طوری که، ابتدا اقدام به ایجاد 20 کرت آزمایشی در 3 کلاس شیب، 3 گروه تراکم پوشش گیاهی طبیعی و 5 گروه بافت خاک به عنوان سطوح آبگیر در منطقه لشگرک واقع در شمال شرق تهران با اقلیم نیمه خشک گردید. مقادیر رواناب های سطحی ناشی از هر واقعه بارش 24 ساعته منجر به تولید رواناب در مخازن ایجاد شده­ ذخیره  آب از نوع بانکت های مسطح احداثی در قسمت پایین دست سطوح آبگیر اندازه گیری و ثبت شد. سپس با اجرای مدل AWBM که در آن شرایط مختلف آزمایش مشتمل بر 8 گروه سطح آبگیر با ابعاد مختلف، 3 گروه شیب، 3 گروه تراکم پوشش گیاهی 5 نوع بافت خاک بود با لحاظ مقادیر نفوذ آب در خاک و تبخیر، اقدام به برآورد رواناب گردید. در خاتمه مقادیر رواناب اندازه گیری شده با برآورد شده بوسیله مدل با بهره گیری از نتایج آزمون تجزیه واریانس مورد مقایسه قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که به رغم خطای فاحش مدل AWBM در برآورد رواناب ماهانه، دقت این مدل در برآورد مقدار رواناب سالانه (با دقت حدود 95 درصد) قابل قبول میباشد، از اینرو، می توان استفاده از مدل AWBM را برای طراحی سامانه های سطوح آبگیر کوچک مقیاس جهت مشخص کردن ابعاد مناسب سطح آبگیر آن ها توصیه نمود.

رشد نوئل در توده های دست کاشت 38 ساله خالص نوئل و آمیخته نوئل - کاج سیاه در کلار دشت (منطقه گرگ پس) مورد مقایسه قرار گرفت. برای این منظور، آمار برداری به روش تصادفی - سیستماتیک در قطعات نمونه 100 متر مربعی با ابعاد شبکه20 50x متر انجام شد. در هر قطعه نمونه، قطر برابر سینه، ارتفاع و ارتفاع در قطر میانه (ارتفاع Pressler) درختان اندازه گیری شد. میانگین های رویش قطری، رویش ارتفاعی، رویه زمینی و حجم درخت متوسط توده نیز برای هر دو گونه محاسبه گردید. ضریب قد کشیدگی توده ها، رویه زمینی، حجم سرپا، معدل رویش های سالیانه رویه زمینی و حجم سرپای توده ها نیز تعیین گردید. در این تحقیق ابتدا صفات کمی درخت نوئل در توده خالص و توده آمیخته، سپس مشخصات کمی و کیفی دو توده مقایسه شد. نتایج نشان داد که از نظر رویش و محصول، تفاوت محسوسی بین درختان نوئل توده خالص و آمیخته مشاهده نشد. اگر چه حجم سرپای دو توده یکسان بود ولیکن رویه زمینی و پایداری توده آمیخته نوئل - کاج سیاه بیشتر از توده خالص نوئل بود. 

در این تحقیق تاثیر امواج نامنظم دریا بر میزان سرریزی امواج از موج شکن های توده سنگی شکل پذیر مورد بررسی قرار گرفته است. موج شکن شکل پذیر، نوعی موج شکن است که نیمرخ اولیه آن در اثر برخورد امواج تغییر شکل پیدا می کند. پژوهش حاضر با استفاده از روش مدل آزمایشگاهی در فلوم موج انجام شده است. امواج تابیده شده به مدل مقطع موج شکن، نامنظم با طیف انرژی JONSWAP بوده است. محدوده ارتفاعات موج 4 تا 14 سانتیمتر و دوره های میانگین 0.9 تا 1.7 ثانیه در آزمایشگاه در نظر گرفته شده اند. جهت اجرای مصالح لایه آرمور، از سنگ با دانه بندی Dn85A/Dn15A=1.82 استفاده شده است. مقاطع مورد آزمایش دارای شیب سازهای1:1.25 بوده که تقریبا با شیب قرار گیری مصالح در طبیعت برابر می باشد و مقیاس مدل آزمایشگاهی نیز 1:50 انتخاب شد. تعداد امواج تابیده شده به مدل سازه از 500 تا 3000 موج در نظر گرفته شده و مجموعا تعداد 50 آزمایش انجام شده است. نتایج آزمایشگاهی به صورت نمودارها و روابط، جهت تعیین میزان سرریزی در واحد عرض در این مقاله ارایه شده و به کمک روش های رگرسیونی خطی، رابطه جدیدی جهت تخمین میزان سرریزی از موج شکن های شکل پذیر، به داده های آزمایشگاهی برازش داده شده است.

این تحقیق به منظور بررسی اثر مبدا بذر روی رشد و زی توده نهال افرا (.Boiss وAcer velutinum) انجام پذیرفت. بذور از چهار مبدا بذر در ارتفاعات متفاوت از سطح دریا (400 متر، لاجیم؛ 1000 متر، لمزر؛ 1600 متر، سنگده؛ و 2200 متر، اشک) واقع در جنگلهای حوزه شهرستان ساری جمع آوری گردید و در نهالستان اوری ملک (1600 متر از سطح دریا) در مجاورت رویشگاه سنگده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار کاشته شد. نتایج نخستین فصل رویش حاکی است که طول ساقه، وزن ساقه، وزن برگ و وزن کل نهال های تولید شده از بذور مبدا های مختلف به طور معنی داری متفاوت است طوری که این مشخصه ها در نهال های حاصل از بذور ارتفاعات پایین تر (لاجیم و لمزر) بزرگ تر از آنها در ارتفاعات بالاتر (سنگده و اشک) می باشد.طول ریشه و وزن ریشه نهال ها در بین مبدا های مختلف بذر به لحاظ آماری متفاوت نیست. از این تحقیق میتوان جمع بندی کرد که به دلیل رشد مطلوب تر اندام هوایی نهال ها با منشا بذر ارتفاعات پایین تر (لاجیم و لمزر)، بهتر است در سال های کمبود بذر افرا در رویشگاه محلی (سنگده)، از بذور این ارتفاعات، به ویژه لمزر که نزدیک تر به محل تولید نهال (نهالستان کوهستانی اوری ملک) است استفاده شود.

Smyrnium cordifolium گیاهی است از خانواده جعفری که در نواحی غرب وجنوب غرب ایران به صورت وحشی می روید و در این مناطق دارای مصارف متعدد غذایی و دارویی است.گیاه مذکور در مراحل قبل از گلدهی، گلدهی و رسیدگی میوه ها جهت بررسی تغییرات کمیوکیفی اسانس در طی مراحل مختلف رشد جمع آوری گردید. گیاهان جمع آوری شده پس از خشک شدن در سایه با روش تقطیر با آب (Hydrodistillation) مورد اسانس گیری قرار گرفتند، بازده اسانس مراحل مختلف بین w/w و 0.3% تا w/w و 0.7% متغیر بود .بیشترین مقدار اسانس مربوط به مرحله رسیدگی میوه ها و کمترین مقدار مربوط به مرحله قبل از گلدهی بود. اسانسها جهت تجزیه و شناسایی مواد متشکله آن به دستگاههای GC و GC/MS تزریق شدند. ترکیبات شناسایی شده موجود در اسانس در مراحل مختلف رشد گیاه از نظر کمی و کیفی تفاوتها و شباهت هایی را با هم نشان می دهند. در اسانس این گیاه در مجموع 18 ترکیب شناسایی گردید. که از بین آنها دو سزکویی ترپن اکسیژنه کوروزرن و کوروزرنون بیشترین مقادیر را دارا هستند. از ترکیبات مشترک و شاخص این گیاه در مراحل مختلف رشد می توان به جرماکرن - دی، ایزوپیمارول و فیلوکلادانول اشاره کرد.