پژوهش در برنامه ریزی درسی (دانش و پژوهش در علوم تربیتی-برنامه ریزی درسی)
سال:1397 | دوره:15 | شماره:30 (پیاپی 57) |تعداد مقالات:14

پژوهش حاضر با هدف مفهوم سازی برنامه درسی ناکارآمد (زائد) در نظام آموزش عالی ایران انجام شده است. پارادایم حاکم بر مطالعه حاضر کیفی و با استفاده از روش تحقیق داده بنیاد انجام شده است. حوزة مورد مطالعه این پژوهش شامل صاحب نظران برنامه درسی و نظام آموزش عالی ایران است که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند با 21 نفر صاحب نظر مصاحبه شد. ابزار جمع آوری داده ها، مصاحبه های نیمه ساختارمند بود که با این تعداد نمونه اشباع تئوریک در داده ها حاصل شد. تجزیه وتحلیل داده ها در قالب مدل پارادایم اشتراوس و کوربین انجام گرفت. جمعاً 103 کد باز، 18 کد محوری و 6 کد انتخابی از مصاحبه های صورت گرفته در طی سه مرحله کدگذاری شد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مهم ترین عوامل علی، مداخله گر، زمینه ای، راهبردها و پیامد به ترتیب عبارت است از: انگیزة کم در بین استادان و دانشجویان، حضور طراحان و برنامه ریزان در تدوین برنامه درسی با رویکرد سلیقه ای، سیاست های تمرکزگرایانه و عرضه محور، دانش محور نبودن اقتصاد کشور، مسئله محور نبودن برنامه های درسی و اختصاص بودجه ناکافی، افزایش نرخ بیکاری به ویژه در بین دانش آموختگان، نیروی انسانی ناکارآمد، فرار مغزها و کاهش بی اعتمادی به آموزش عالی از جمله یافته های این مطالعه بود.

هدف این پژوهش، بررسی میزان توجه به مؤلفه های آموزش برای توسعه پایدار در برنامه درسی (کتاب های درسی و راهنمای های معلم) علوم اجتماعی دوره ابتدایی است. روش پژوهش ترکیبی (اکتشافی، تحلیل محتوا) است. جامعة آماری این پژوهش همة کتاب های درسی علوم اجتماعی، راهنماهای معلم علوم اجتماعی دوره ابتدایی و اسناد جهانی یونسکو است. حجم نمونه با جامعه برابر است. ابزار جمع آوری داده ها در این تحقیق فرم تحلیل محتوای محقق ساخته و اسناد جهانی یونسکو است؛ برای تأیید روایی صوری و محتوایی فرم تحلیل محتوای محقق ساخته از نظرات 20 نفر از کارشناسان (تعلیم و تربیت و کارشناسان سازمان یونسکو، اساتید محیط زیست، جامعه شناسی و اقتصاد) استفاده گردید و روایی صوری و محتوایی آن مورد تأیید قرار گرفت، پایایی ابزار تحقیق توسط فرمول هولستی محاسبه گردید و 92/0 به دست آمد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از روش تجزیه وتحلیل آنتروپی شانون استفاده گردید. نتایج به دست آمده نشان داد که در برنامه های درسی علوم اجتماعی دوره ابتدایی، در همه کتاب ها و راهنماهای علوم اجتماعی مورد تحلیل، بیشترین ضریب اهمیت مربوط به حقوق شهروندی و محافظت از محیط طبیعی است و کمترین ضریب اهمیت مربوط به مصرف پایدار و مصرف بیش از حد است. در این برنامه درسی به مؤلفه های آموزش برای توسعه پایدار به صورت نامتعادل توجه شده است؛ در برنامه های درسی علوم اجتماعی دوره ابتدایی بسیاری از مؤلفه های بعد فرهنگی (نقد فرهنگی، بازسازی فرهنگ، حفظ فرهنگ، سیستم مذهبی و باورها) و بعد اقتصادی، بعد اجتماعی و زیست محیطی فاقد فراوانی است

هدف پژوهش، فهم «دلالت های حاکم بر برنامه درسی در رویکرد تعلیم و تربیت اسلامی به پدیده جهانی شدن از دیدگاه آیت الله جوادی آملی» است. تربیت فراگیرانی با ذهنیتی جهانی و مبتنی بر رویکردهای اسلامی وظیفه ای استراتژیک است که پیش روی مدیریت منابع انسانی در نهادهای آموزشی قرار دارد. روش پژوهش، تحلیل منطقی فرارونده و حوزه پژوهش اسناد، متون و منابع مرتبط با تعلیم و تربیت اسلامی و جهانی شدن به طور عام و اسناد و منابع و آثار آیت الله جوادی آملی به طور خاص بوده؛ که تمام متون مربوط به نظرات آیت الله جوادی آملی در حوزه تعلیم و تربیت و جهانی شدن به صورت کل شمار و به روش نمونه گیری هدفمند موردمطالعه قرار گرفتند. مبتنی بر دیدگاه ایشان چهار نوع تعلیم و تربیت در عرصه نظام های تعلیم و تربیتی با خروجی خاص هر یک از آن ها قابل طرح است. همچنین از دو رویکرد الهی و الحادی در برنامه درسی در سطح جهان نام برده شده که هر یک هدف، روش، محتوا و شیوه ارزشیابی خاصی دارد. توجه به برنامه ریزی ها، سیاست ها، اهداف، محتوا، روش ها، راهبردهای آموزشی و ارزشیابی در هر برنامه درسی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ماهیت برنامه درسی با رویکرد الهی تحت تأثیر فلسفه و منابع ارزشمند دینی است که با توجه به عوامل ذکر شده، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

اخیراً راهبرد مشکل محوری برای بازنگری برنامه درسی پرستاری مورد توجه دانشکده های پرستاری قرار گرفته است. هدف از انجام این مطالعه، تعیین نحوه پیاده سازی راهبرد مشکل محوری در برنامه درسی لیسانس پرستاری آمریکا، کانادا و استرالیا و ارائه راهکارهای پیشنهادی برای عملیاتی کردن آن در برنامه درسی کارشناسی پرستاری ایران است. این مطالعه تطبیقی به کمک الگوی بردی و به روش نمونه گیری هدفمند بر رویده دانشکده پرستاری برتر از سه کشور آمریکا، استرالیا و کانادا انجام شد. ابزار جمع آوری داده ها، 5 مرحله اجرای راهبرد مشکل محوری بر اساس چک لیست 29 سؤالی طراحی شده در مطالعة چنگیز و همکاران (2006) بود. اعتبار اسناد و مدارک جمع آوری شده از طریق نقد درونی و نقد بیرونی بررسی شد. تجزیه وتحلیل داده ها نیز بر اساس الگوی بردی انجام شد. بر اساس نحوه پیاده سازی این راهبرد، راهکارهای مناسب برای پیاده سازی راهبرد مشکل محوری در کوریکولوم پرستاری ایران از طریق روش های یاددهی و یادگیری، روش های ارزشیابی-اهداف دروس و واحدها بر اساس ریسکفاکتورها و مشکلات جامعه و وجود واحد سیاست های سلامتی است. لذا استفاده از تجارب دانشکده پرستاری برتر دنیا در ارائه راهبرد مشکل محوری و بومی سازی آن ها می تواند به سبب ارتقای برنامه درسی کارشناسی پرستاری در ایران گردد.

هدف مقاله حاضر، بررسی طرح یادگیری مشارکتی به شیوة ادارة کشور در کلاس درس با طرح همیار معلم است. این پژوهش در زمرة تحقیقات کمی و از نوع علّی-مقایسه ای است. جامعة آماری این پژوهش همة دانش آموزان دختر (957 نفر) متوسطه دوم شهرستان کهنوج بودند. 120 دانش آموز با روش نمونه گیری تصادفی ساده (68 پایه دهم و 52 پایه یازدهم) انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از نمرات آزمون درس فیزیک که یکی در آبان ماه و دیگری در فروردین ماه سال تحصیلی 93-92 برگزار شد، استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون t، آماره های توصیفی و اندازه اثر استفاده شد. یافته های مطالعه نشان دادند بین عملکرد دانش آموزان در دو طرح همیار معلم و شیوة ادارة کشور تفاوت معناداری وجود دارد ( ). مقادیر اندازه اثر پایه های دهم، یازدهم و کل نیز این تفاوت معناداری را تأیید و بیان می کنند که عملکرد دانش آموزان در طرح ادارة کشور نسبت به طرح همیار معلم بهتر شده است. پژوهش حاضر به این مطلب تأکید دارد اگر از شیوة یادگیری مشارکتی متناسب با الگوی بومی کشور استفاده شود می توان در یادگیری دانش آموزان تغییر معناداری را ایجاد کرد. هدف مقاله حاضر، بررسی طرح یادگیری مشارکتی به شیوة ادارة کشور در کلاس درس با طرح همیار معلم است. این پژوهش در زمرة تحقیقات کمی و از نوع علّی-مقایسه ای است. جامعة آماری این پژوهش همة دانش آموزان دختر (957 نفر) متوسطه دوم شهرستان کهنوج بودند. 120 دانش آموز با روش نمونه گیری تصادفی ساده (68 پایه دهم و 52 پایه یازدهم) انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از نمرات آزمون درس فیزیک که یکی در آبان ماه و دیگری در فروردین ماه سال تحصیلی 93-92 برگزار شد، استفاده شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون t، آماره های توصیفی و اندازه اثر استفاده شد. یافته های مطالعه نشان دادند بین عملکرد دانش آموزان در دو طرح همیار معلم و شیوة ادارة کشور تفاوت معناداری وجود دارد ( ). مقادیر اندازه اثر پایه های دهم، یازدهم و کل نیز این تفاوت معناداری را تأیید و بیان می کنند که عملکرد دانش آموزان در طرح ادارة کشور نسبت به طرح همیار معلم بهتر شده است. پژوهش حاضر به این مطلب تأکید دارد اگر از شیوة یادگیری مشارکتی متناسب با الگوی بومی کشور استفاده شود می توان در یادگیری دانش آموزان تغییر معناداری را ایجاد کرد.

این پژوهش به منظور شناسایی موانع و مشکلات اجرایی طرح ارزش یابی کیفی-توصیفی و اصلاح و بهبود این طرح در کلاس های چندپایه انجام گرفته است. روش پژوهش کیفی بوده و ازلحاظ هدف می توان آن را از نوع کاربردی قلمداد کرد. جامعة آماری پژوهش را معلمان کلاس های چندپایه استان کهگیلویه و بویراحمد در سال تحصیلی 95-94 تشکیل دادند. نمونه از طریق نمونه گیری هدفمند انتخاب شد و با توجه به اشباع نظری بالغ بر 20 نفر شدند. ابزار گردآوری داده ها مصاحبه نیمه سازمان یافته بوده است که پس از بیان اهداف تحقیق و تأکید بر اصل محرمانه بودن؛ مصاحبه با هر معلم ضبط و مکتوب شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از تحلیل توصیفی استفاده شده است و جزییات یافته ها مورد تفسیر قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که: کمبود وقت، وجود پایه های مختلف در کلاس درس، ترجیح دادن ارزش یابی کمی بر ارزش یابی کیفی-توصیفی، فقدان آموزش و پشتیبانی معلمان درزمینة طرح ارزش یابی کیفی-توصیفی، حواس پرتی دانش آموزان هنگام ارزش یابی، کمبود فضا، امکانات و مواد آموزشی ازجمله مهم ترین موانع و مشکلات اجرایی طرح ارزش یابی کیفی-توصیفی در کلاس های چندپایه از دیدگاه مصاحبه شوندگان بوده است.

ارزشیابی های متکی بر روش های کلاسیک آماری عموماً مطلق گرا هستند و از این رو دستیابی به نتیجه قابل اعتماد را با مشکل مواجه می سازند. یکی از دلایل این است که منابع مورد استفاده ذاتاً اطلاعات نادقیق دارند و از این رو شرایط را برای یک ارزشیابی سالم سخت می کنند. ارزشیابی مبتنی بر منطق فازی به دلیل توانایی استنتاج از داده های نایقین می تواند جایگزین مناسبی بر روش های کلاسیک باشد که در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش جامعة آماری تحقیق را 105 نفر از دانشجویان و 15 نفر از اساتید رشته های مختلف دانشگاه آزاد اسلامی تربت حیدریه تشکیل می دادند. توزیع پرسش نامه استاندارد سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی بین این تعداد از دانشجویان جهت ارزیابی اساتید انجام گرفت. سپس درجه اهمیت هر سؤال نظرسنجی توسط این تعداد از اساتید تعیین شد. همچنین اثر وزنی تجربه هر استاد در پاسخ به درجه اهمیت هر سؤال و نیز پارامتر تعداد ارزیابان در سیستم ارزشیابی اساتید مد نظر قرار گرفت. روش تحقیق از نوع توصیفی تحلیلی بوده است. سیستم استنتاج فازی از نوع ممدانی انتخاب شد که با دریافت دو ورودی فازی و با توجه به پایگاه قوانین فازی، خروجی مطلوب را فراهم می کند. برای تجزیه وتحلیل از 50 گروه درس متفاوت استفاده شد. نتایج نشان می دهد که در ارزشیابی های مختلف به روش های کلاسیک آماری و امید ریاضی و استنتاج فازی، روش ارزشیابی فازی می تواند با دقت بالاتری به رتبه بندی اساتید بپردازد.

پژوهش حاضر به مقایسه ارزشیابی کیفیت برنامه درسی از دیدگاه دانشجویان دوره تحصیلات تکمیلی علوم انسانی (مورد مطالعه دانشگاه آزاد اسلامی تربت حیدریه) پرداخته است. روش تحقیق پژوهش حاضر از منظر هدف، کاربردی و از جهت گردآوری داده ها توصیفی و از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش حاضر را دانشجویان رشته های تحصیلی علوم انسانی که دوره کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی دایر در دانشگاه آزاد اسلامی تربت حیدریه دارند، تشکیل می دهند که 132 نفر می باشند. بدلیل حجم کم کل جامعه آماری از طریق روش تمام شماری بعنوان نمونه در نظر گرفته شد. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. اعتبار آن از طریق روایی محتوایی بررسی شد. پایایی پرسشنامه از طریق آلفای کرانباخ 79/0 محاسبه شد. برای تحلیل داده ها از آزمونt تک گروهی، مستقل و تحلیل واریانس یک راهه استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده ازنرم افزار17 spssصورت گرفت. براساس نتایج بدست آمده میزان کیفیت شاخص های ترکیب محتوا روش های تدریس، مواد و وسایل کمک آموزشی (ارشد)، فعالیت های یادگیری (دکتری)، رشته زبان وادبیات فارسی، از دیدگاه دانشجویان در سطح نامطلوب برآورد شده است. اما شاخص های گروه های یادگیری (ارشد)، گروه های یادگیری، فضای آموزشی (دکتری)، در سطح مطلوب برآورد گردید. همچنین از دیدگاه دانشجویان زبان انگلیسی اهداف برنامه درسی، گروه های یادگیری، ارزیابی برنامه درسی (ارشد)، مواد و وسایل کمک آموزشی، روش های تدریس، مواد و وسایل کمک آموزشی (دکتری)، در سطح مطلوب برآورد گردید. اما اهداف برنامه درسی، ترکیب محتوا، گروه های یادگیری (دکتری)، فضای آموزشی (ارشد)، در سطح نامطلوب برآورد شد. همچنین از دیدگاه دانشجویان فقه و مبانی حقوق اسلامی شاخص های اهداف برنامه درسی، روش های تدریس مواد و وسایل کمک آموزشی، (ارشد) و زمان در نظرگرفته شده (دکتری)، در سطح مطلوب برآورد گردیده است. اما شاخص های ترکیب محتوا، زمان در نظرگرفته شده، ارزیابی برنامه درسی (ارشد) و فعالیت های یادگیری (دکتری) در سطح نامطلوب برآورد شد.

این پژوهش به صورت کیفی و با رویکردی پدیدارشناسانه سعی در واکاوی تجربه زیست شده یادگیرندگان از یاد دهندگان در تدریس خوب دارد. جامعه آماری در این پژوهش دانش آموزان متوسطه اول بود. داده های این پژوهش از طریق مصاحبه گروهی و همچنین مشارکت 75 نفر به دست آمد. یافته های این پژوهش نشان داد که یادگیرندگان مهارت های معلمان را به مقولاتی چون مهارت در تدریس (توضیح کافی و متنوع موضوع درسی، توجه به تکالیف درسی و متناسب، داشتن طرح درس و استفاده از تجهیزات و امکانات موجود برای تدریس بهتر) مهارت در مدیریت کلاس (استفاده مناسب از زمان مسئولیت پذیری معلم) مهارت دانشی (دانش تخصصی رشته تدریس) و صلاحیت های رفتاری شامل مقوله اخلاقی (خوش اخلاقی و صداقت، شوخ طبعی، انصاف و عدم تبعیض میان دانش آموزان) و مقوله تعاملی (نحوه تعامل و احترام به دانش آموز) تقسیم بندی نمودند. همچنین از منظر آنان صلاحیت های اخلاقی و رفتاری بر سایر مهارت ها ترجیح دارد و معلمانی را که در رفتار خود به دانش آموزان احترام گذاشته و به آوا و صدای آنان در این سمفونی گوش فرا دهند، موردتوجه قرار می دهند.

این پژوهش با هدف بررسی تأثیر روش های تدریس مبتنی بر شبکة مفهومی (نقشه های مفهومی دانش آموز ساخته و معلم ساخته) نسبت به روش های سنتی بر میزان یادگیری دختران دانش آموز پایه هفتم ناحیه 2 ارومیه در درس کار و فن آوری در سال تحصیلی 95-94 انجام گردید. نمونه پژوهش شامل 75 نفر دانش آموز دختر کلاس هفتم هست که با همتاسازی به صورت تصادفی به سه گروه (دو گروه آزمایشی و گروه کنترل) تقسیم شدند. گروه های آزمایشی به مدت دو ماه با توجه بسته آموزشی مورد تعلیم قرار گرفت و در مورد هر سه گروه، پیش آزمون و پس آزمون اجرا گردید و داده ها جمع آوری شد. روش نمونه گیری به صورت در دسترس است. سنجش عملکرد دانش آموزان در سطوح مختلف یادگیری کار و فناوری با استفاده از آزمون پیشرفت تحصیلی تلفیقی استاندارد و محقق ساخته انجام گردید. اختلاف نمره پیش آزمون و پس آزمون با تحلیل کوواریانس موردبررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان می دهد که تدریس مبتنی بر نقشه های مفهومی نسبت به روش های سنتی بر یادگیری دانش آموزان در درس کار و فن آوری مؤثر است. نقشه های مفهومی دانش آموز ساخته نسبت به روش های سنتی بر یادگیری در سطوح پایین و بالای شناختی در درس کار و فن آوری مؤثر بودند و نقشه های مفهومی معلم ساخته نسبت به روش های سنتی بر یادگیری در سطوح پایین و بالای شناختی در درس کار و فن آوری مؤثر بودند. کاربست نقشه های مفهومی راه حل مناسب برای ایجاد کردن یادگیری معنی دار و پایدار است، که با ایجاد ارتباط های منطقی میان مفاهیم، سبب ماندگاری دانش فراگیران می شود.

هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی مفهومی کیفیت بخشی یادگیری الکترونیکی است و از روش آمیخته از نوع اسنادی تحلیلی و توصیفی پیمایشی و از طرح اکتشافی استفاده گردید. در پژوهش کیفی از بررسی پیشینه و الگوهای قبلی، کدگذاری و تکنیک دلفی استفاده و الگوی اولیه ارائه شد. در پژوهش کمی، پرسشنامه محقق ساخته در بین 360 نفر اعضاء هیئت علمی دانشگاه پیام نور اجرا گردید. تحلیل معادلات ساختاری الگو با نرم افزار pls بیانگر آلفای کرونباخ 35/83 است. مقدار پایایی مشترک متغیرهای الگو از مقدار متوسط واریانس استخراج شده بیشتر و مقادیر پایایی مرکب بزرگ تر از 7/0 و مقدار متوسط واریانس استخراج شده بزرگ تر از 5/0 است؛ لذا روایی و پایایی قابل قبول است. بررسی روایی واگرا با روش فورنل و لارکر بیانگر این است که میزان مقدار متوسط واریانس استخراج شده هر سازه بیشتر از واریانس اشتراکی بین آن سازه و سازه های دیگر و قابل قبول است. مقدار ملاک کلی برازش الگوی پژوهش حاضر برابر 40/0 است که نشان دهندة برازش مطلوب الگو و معناداری مسیر اثر هر سه متغیر تأثیرگذار بر کیفیت بخشی یادگیری الکترونیکی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه بین هوش معنوی، ذهنیت فلسفی و باورهای دینی دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهر تهران بوده که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای مرحله ای تعداد 200 نفر از دانش آموزان دختر دوره متوسطه شهر تهران انتخاب شدند. به منظور جمع آوری اطلاعات از سه پرسشنامه هوش معنوی کینگ (2008)، ذهنیت فلسفی و پرسشنامه باورهای دینی استفاده شد. داده های به دست آمده با استفاده از آزمون t و تحلیل رگرسیون چند متغیره تحلیل شد؛ نتایج بررسی نشان داد که بین هوش معنوی، ذهنیت فلسفی با باورهای دینی همبستگی معناداری وجود دارد. به طوری که 45 درصد از واریانس باورهای دینی از طریق هوش معنوی قابل تبیین است از طرف دیگر 47 درصد از واریانس باورهای دینی توسط ذهنیت فلسفی قابل تبیین است. در پایان نیز پیشنهاد های کاربردی ارزنده ای برای ارائه با متصدیان تربیتی ارائه شده است.